Dagur - 26.02.1958, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 26. febrúar 1958
DAGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐSSÖN
Afgreiðsla, auglýsingar og innhehnta:
Þorkell Björnsson
Skrifstofa í Hafnarstrxti 90 — Sími 1166
Árgangurinn kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum
og laugardögum, þegar efni standa til
Gjalddagi er 1. júlf
Prcntverk Odds Björnssonar h.f.
Goshverinn og Óþerrisliolan
ALLIR KANNAST VIÐ hverasvæðin og gos-
hverina. Sumir hverir gjósa vatninu upp í loftið
og gleypa spýju sína aftur, aðrir krauma ólund-
arlega og láta ekki að sér kveða fyrr en þeir eru
ertir. Þannig er um Geysi. Skammt frá honum er
Óþerrisholan. Frá henni leggja gufur og þótti
mega í þeim sjá þegar óþverraveður var í aðsigi.
Samgangur mun þar á milli, neðanjarðar.
Sjálfstæðisflokkurinn gýs með stuttu millibili,
síðan hann komst í stjórnarandstöðu. Ekki þarf
hann sápu, eins og hinn duttlungarfulli Geysir,
heldur örvun af öðru tagi. Hann gýs ævinlega
þegar ríkisstjórninni tekst vel og einnig þegar
honum er rétt lýst af andstæðingunum. Þegar
formaður Sjálfstæðisflokksins og ritstjórar Morg-
unblaðsins leggja saman í gos fylgir því mikill
gauragangur, en svo fellur froðan aftur í sína
hefðbundnu, sömu leið til baka.
Sjálfstæðisflokkurinn gaus þegar ríkis-
stjórnin var mynduð, hann hefur gosið
hverju sinni er tekizt hefur að útvega hag-
stætt lán erlendis til framkvæmda innan-
lands, hann gýs þegar viðnám er veitt gegn
verðbólgunni, hann gaus ákaflega þegar auk-
inn var styrkur til jarðræktar og landnáms og
þegar bættur var hagur sjómanna. Þegar
álagning var lækkuð hjá verzlunarstéttinni í
smásölu og heildsölu gaus hann. Tignarlegt
gos varð, þegar stórcignaskatturinn var lagð-
ur á milljónera og bankavaldinu var drcift á
fleiri hendur. Einnig þcgar ríkisstjórnin
ákvað að kaupa nýja togara, koma á skyldu-
sparnaði ungmenna, svo að fátt eitt sé nefnt.
Og ckki má glcyma gosunum vegna þess að
framlengdur var varnarsamningurinn. Sjálf-
, stæðisflokknum fannst hann mega til með að
gjósa þá líka, þótt hann bcrjist sjálfur fyrir
viðvarandi hcrsetu.
Samvinna ríkisvalds og vinnustétta í landinu
veldur auðvitað viðvarandi ókyrrð hjá íhaldinu.
Morgunblaðið er eins konar veðurviti á hinum
pólitíska vettvangi. Stóryrði þess og skammir
færast í aukana þegar vel tekst um stjórn lands-
ins. En Morgunblaðsmenn bera ekki gæfu til að
bera fram eina einustu tillögu í nokkru þýðingar-
miklu máli og eru því hin dauða hönd í íslenzkum
stjórnmálum.
BLAÐIÐ DAGUR hefur sýnilega átt ofurlítinn
þátt í nokkurri ókyrrð í iðrum íhaldsins að und-
anförnu, svo sem blöð þeirra bera með sér. Leið-
arar blaða þess og forsíðugreinar hafa um sinn
vegið að Degi með fúkyrðum og hreinum mis-
sögnum.
Raunverulegt tilcfni þessara skrifa er sá
skerfur, er Dagur hefur lagt til þjóðmálanna
í heild að undanförnu, stuðningur hans við
núvcrandi ríkisstjórn, barátta hans við
ósvífnasta andstæðing samvinnusamtakanna
og umbúðalaus lýsing hans á eðli og kjarna
íhaldsins í landinu, áróðursvél þess, valda-
græðgi og hömlulausri sjálfselsku annars
vegar, en neikvæðri og óábyrgri afstöðu þcss
til stærstu og þýðingarmcstu þjóðmálanna
hins vegar. Blöð íhaldsins hrópa um efna-
hagsöngþveiti landsins í hverju cinasta tölu-
blaði síðau núverandi ríkis-
stjórn var mynduð og hafa
greitt atkvæði á móti öllum
raunhæfum tillögum hennar til
i'irbóta. En þótt leitað sé með
Iogandi Ijósi, örlar hvcrgi á
einni cinustu tillögu „stærsta
stjórnmálafIokksins.“ Svo gjör
samlega neikvæð er stjórnar-
andstaða hans, svo dauð hönd
íhaldsins.
En Morgunblaðsmenn snið-
ganga allt þetta, þegar þeim
finnst að sér kreppt, heldur búa
til þær tylliástæður, að Dagur
hafi vanvirt samstarfsflokk sinn,
Alþýðuflokkinn, með því að
minnast á fylgistap hans í síðustu
kosningum, en óskað Alþýðu-
bandalaginu gæfu og gengis!
Um fyrra atriðið er það að
segja, að fylgistap Alþýðuflokks-
ins getur víst tæplega talizt mik-
ið leyndarmál, eftir að öll blöð
landsins hafa frá því skýrt og
formaður flokksins lýst því í út-
varpi umbúðalaust. Hitt er svo
annað mál, að Sjálfstæðisflokk-
urinn steig mjög í vænginn við
Alþýðuflokkinn og svolítill von-
arneisti hafði kviknað í brjósti
hans um völd á ný, eða að
minnsta kosti stjórnarslit, sem
Sjálfstæðisflokkurinn þráir mest
af öllu. Sjálfstæðisflokkurinn og
blöð hans gerðust auðvitað sjálf-
boðaliði í því að reyna að spilla
samstarfi vinstri flokkanna og
vildi gera sér fótfestu í ummæl-
um Dags um kosningarnar.
Með því að rangfæra og slíta
ummæli úr samhengi, rang-
herma þau og endurprenta þau
Eg mótmæli!
Dr. Einar Olafur Sveinsson
sagði það í útvarpinu fyrir
nokkrum dögum, að nú væri
fornsögulestrinum lokið af sinni
hálfu á þessum vetri. Þar hvarf
sá þáttur úr útvarpinnu, sem
flestir hafa hlustað á.
Hvernig er nú háttað þekkingu
okkar íslendinga á fornbók-
menntunum? Er okkur einskis
vant?
Aldrað fólk er flest vel að sér
í fræðum þessum, miðaldra fólk
kann þau miður og tekur sér
sjaldan þær fornsögur í hönd,
sem það las sem börn, ungt fólk
er flest illa að sér í sögunum og
hefur aðeins af þeim þá nasasjón,
sem skólarnir veita, og börnun-
um eru fornsögurnar óaðgengi-
leg veröld. Það eru algjörar
undantekningar, ef börn lesa
fornbókmenntir okkar nú á dög-
um, því miður. Þau hafa nóg
annað lestrarefni. Þau lesa
Tarzan, Davíð Crocket og Be-
verly Gray. En allt þetta fólk,
ungir sem gamlir, hefur hlustað
á dr. Einar og notið þess.
Hvers vegna hefur verið unun
að hlusta á lestur dr. Einars?
Efnið? Ekki skal eg gera of lítið
úr töfrum þess og aðdráttarafli.
Þetta er þó mjög ófullkomin
skýring á vinsældunum. Það
hefur verið hlustað svo almennt
á dr. Einar Ólaf bókstaflega
vegna þess, að það var hann, sem
las, en ekki einhver annar.
Karlmannleg rödd hans hefur þá
náttúru, að allir hluta ef hann
les, og ekki sízt þá er lestr-
arefnið er honum sjálfum ást-
fólgið. Hann einn getur lesið
þannig nógu oft, átti að mcga
tylla tá á nýjar vonir. Þeim
fannst þetta lífsnauðsynlcgl
vegna flokksstjórnarfundar
Alþýðuflokksins, sem stóð fyrir
dyrum. Sá fundur samþykkti
einróma traust á stefnu ríkis-
stjórnarinnar og birti hana op-
inberlega. Sá, scm bjó til fót-
festuna af óskhyggjunni einni
saman, missti fótanna og fékk
byltu. Morgunblaðið hefur nú
týnt áhuga sínum fyrir flokks-
stjórnar fundi Alþýðuflokksins
og hcfur tæpast á hann minnst.
„Þar með var draumurinn bú-
inn.“
Um síðara atriðið, umsögn
Dags um Alþýðubandalagið, var
þess óskað þar, að það losaði sig
við kommúnistakjarnann og
yrði ábyrgur verkalýðsflokkur.
Skulu þau ummæli fúslega end-
urtekin, hvort sem þau verða til-
efni að nýju gosi eða ekki.
Þá er ekki úr vegi að minnast
örlítið á Óþerrisholu Sjálfstæð-
isflokksins hér á Akureyri. Hún
samanstendur af blaði flokksins
hér á staðnum og einnig frétta-
ritara Morgunblaðsins, sem
vegna háttsemi sinnar ætti raun-
ar að vera „stikkfrí“ í sómasam-
legum umræðum.
Hinar fúlu gufur Óþerrishol-
unnar þóttu gefa vísbendingu um
veðráttuna. Því er ekki til að
dreifa hjá flokksblaði íhaldsins á
Akureyri. Að vísu rýkur öðru
hvoru, en aldrei fyrr en nokkru
eftir gos í höfuðstöðvunum.
Jafnvel Óþerrisholan bregzt
hlutverki sínu.
fornsögurnar inn í hug okkar
allra. Svona vel les enginn nema
listamaður. Þetta held eg, að
okkur útvarpshlustendum sé
ljóst, en veit útvarpsráð þetta eða
dr. Einar Ólafur sjálfur?
Ef yfirstjórn menntamála
þekkir sinn vitjunartíma, þá á
hún að losa dr. Einar við
kennsluskyldu í Háskólanum á
fullum launum og fá hann til
þess að lesa fornaldarbók-
menntirnar fyrir alþjóð, í stað
þess að kenna fáeinum læri-
sveinum. Þetta yrði starf, sem
sæmd væri að, það yrði vinsælt
og ómetanlegt okkar þjóðlegu
menningu.
Benda má útvarpsráði á, að við
höfum miklu fremur skyldur að
í’ækja við höfunda fornbók-
menntanna, flesta nafnlausa, en
Bach og félaga hans, þótt nafn-
kunnir séu. Eitthvað af tónlist-
arþungmetinu mætti gjarnan
víkja fyrir lestri fornsagna.
Dr. Einar Ólafur sagðist vera
hættur fornritalestri í vetúr. Eg
mótmæli eindregið og þykist
mæla manna heilastur.
Orn Snorrason.
Fyrsti farfuglinn
kominn
Kalt hefur verið í Danmörku
undanfarið, en nú er fyrsti vor-
boðinn kominn, vepjan. Stórir
hópar af vepjum hafa þegar sézt
á Vestur Jótlandi.

Etið og þrífizt
Húsmæöradeild sænska sambandsins hcfur í
þjónustu sinni næringarfræðing, frk. Astrid Mo-
landcr, og ræðir hún hér lítillega um matvenjur.
Flest fólk etur vanalega þrjár máltíðir á dag, það
er orðinn vani. Okkur finnst það ekki nema eðli-
legt og hugsum ekki nánar út í það, hverju hlut-
verki fæðan gegnir. Ef betur er athugað hvaða
áhrif fæðan hefur á okkur, þá er það m. a. það ör-
yggi, sem góð heilsa gefur. Við fáum aukna starfs-
orku og eigum léttara með að leysa daglegu vanda-
málin. Of lítil fæða getur gert okkur „nervösa“ og
veikir mótstöðuaflið gegn sjúkdómum. Þegar við
verðum þreytt, mislynd eða veik, þá hugsum við
sjaldan um, að það geti verið röngu mataræði að
kenna.
Nauðsyn á þekkingu í næringarfræði er augljós.
Við höfum tekið vélarnar í þjónustu okkar, og þær
vinna erfiðustu verkin. í dag leysum við ekki af
hendi jafn mikið líkamlegt erfiði og áður. Fleiri
hafa efni á að kaupa bíl, og nú förum við í ökuferð
í staðinn fyrir gönguferð. Þar sem við þurfum ekki
eins mikinn kraft og áður, þá þurfum við heldur
ekki að borða svo mikið.
En það er betra að fara varlega, fátt er eins við-
kvæmt umræðuefni og matvenjur. Fólk er yfirleitt
ekki gefið fyrir að viðurkenna, að það sé nokkuð
að athuga við matvenjur þess. „Afi át bara kjöt og
kartöflur allt sitt líf! Hann var ekki veikur einn
einasta dag.“ „Grænmeti — það er þó ekki matur
fyrir fullorðið fólk!“
En snúum okkur að kaloríunum. Ein kaloría er
sá hiti, sem fer til þess að hita upp einn líter af
vatni um eina gráðu. Hve margar kaloríur við
þurfum á dag, er mismunandi. Aldur, kyn, vinna
og loftslag ræður því. Maður, sem er 25 ára gamall,
þarf ca. 3.200 kaloríur á dag, en eftir 20 ár ca. 2.900.
Mótsvarandi tölur fyrir konur er 2.300—2.100. —
Heimilisfaðrinn á ekki alltaf að fá stærstu kótelett-
una, sérstaklega ef hann er miðaldra maður og hef-
ur ekki erfiða vinnu. Aftur á móti getur 14—19 ára
drengurinn í fjölskyldunni þurft hennar með, þar
sem þörf hans fyrir kaloríur er næstum því 1000
meiri á dag, heldur en föðurins.
Það eru fáir, sem hugsa nokkurn skapaðan hlut
um að minnka matinn við sig, eftir því sem aldur-
inn færist yfir. Of mikið af kaloríum gerir það, að
næringin sezt á líkamann í formi fitu.
Þetta rabb um kaloríur er ekki svo vitlaust. f
flestum tilfellum er gott að vita, hve mikið af
þeim dagleg máltíð okkar inniheldur.
Fæðunni er hægt að skipta í sex flokka, sem við
getum kallað „Hið þýðingarmikla sex“:
1. Ávextir og ber.
2. Grænmeti, rótarávextir og kartöflur.
3. Mjólk, ostur og ís.
4. Kjöt, fiskur og egg.
5. Brauð, mjöl og grjón.
6. Feiti (smjör og smjörlíki).
Lítið eitt af hverjum þessarra flokka þurfum við
að borða daglega. A-vítamín, sem er þýðingarmik-
ið í baráttunni við kvilla, fáum við í lifur, eggjum,
grænkáli og persilju.
Skortur á B-vítamíni getur oft komið í ljós sem
taugaslappleiki. Flesk, innyfli, mjöl og brauð sér
okkur fyrir þessu þýðingarmikla efni.
Sítrón-ávextir og grænmeti eru auðug af C-
vítimíni.
Maturinn hefur áhrif á heilsu okkar, skaplyndi
og útlit. Hannn er svo þýðingarmikill þáttur í til-
verunni, að það væri synd, ef kæruleysið hindraði
okkur frá að hugsa um kaloríu- og vítamíngildi
hans.
Olga Ágústsdóttir.