Dagur - 20.02.1963, Side 5

4
5
Daguk

Stöðnun í fiskiðnaði íslendinga
Festan og
ör
„ÞETTA KJÖRTlMABIL hefur mótazt
af festu og öryggi í stjórnarháttum hér á
landi,“ segir í Morgunblaðinu 5. febrúar
sL 1 Alþýðumanninum í gær lesum við,
að í nær öllu hafi efnahagsráðstafanir
ríkisstjórnarinnar tekizt vel. Ókunnugir
menn gætu haldið, eftir að hafa lesið
þetta og annað svipað í stjómarblöðun-
um, að hér hefði á þessum ámm verið
stöðugt verðlag og verðbólgudraugurinn
kveðinn niður. En þetta hefur ekki orðið
og hafa sekir játað, svo sem Bjarni Ben.
og Ólafur Thors, enda tilgangslaust að
berja höfðinu lengur við steininn. Menn
gætu þá einnig álitið, að álögur á þjóð-
ina væm svipaðar og þær áður vom,
miðað við fólksfjölda. Annað segja nú
fjárlög ríkisins. Þar er lieldur ekki hægt
annað en meðganga. Hefur þá friður ver
ið á vinnumarkaðinum, eins og lofað
var? Stjómarblöðin tala ekki mikið um
það, en allir landsmenn vita hvemig á-
statt er í þeim efnum, þar ríkir dæma-
laus upplausn. En er þá kaupgeta laun-
anna svipuð og hún var í tíð vinstri
stjómarinnar? Nei, því er nú ver. Það
þarf a. m. k. þriggja klukkustunda yfir-
vinnu á dag fyrir sömu lífsnauðsynj-
ar og hægt var að kaupa fyrir 8 stunda
kaup 1958. Og þá hafa stjómarblöðin
gleymt því, þegar þau tala um hinar
miklu efndir, festu og öryggi og þar fram
eftir götunum, að hagur bændanna hefur
ekki farið batnandi. Þannig hefur verið
búið að bændum, að jafnvel harðsvíruð-
ustu sjálfstæðismenn storma nú fram á
ritvöllinn í vígahug og lieimta lagfær-
ingu á málefnum bændastéttarinnar.
En rétt er að viðurkenna eitt verk
Sjálfstæðisflokksins sérstaklega. Honum
hefur tekizt að gera Alþýðuflokkinn að
slíkri fótaþurrku sinni, að blöð Alþýðu-
flokksins syngja lof og dýrð í hvert sinn
og þeir leggja hin gömlu stefnu- og bar-
áttumál sín undir hæl íhaldsins. En þang
að em þau nú flest öll komin.
Hlutverkum
skipt
HINN 11. og 12. þ. m. var frumvarp
Framsóknarmanna um breytingu lag-
anna um stofnlánadeild landbúnaðarins
og eflingu veðdeildar til fyrstu umræðu
á Alþingi. Páll Þorsteinsson lýsti í
glöggri og gagnmerkri framsöguræðu
þeirri stefnubreytingu, sem orðin er. Áð-
ur var Búnaðarbankanum ætlað að
byggja upp landbúnaðinn. Nú eiga bænd
ur að byggja upp banka með lánsfjár-
skatti og stórhækkuðum vaxtagreiðsl-
um. Af lánunum, sem veitt vom siðast-
liðið ár, úr stofnlánadeild, nema vaxta-
hækkanirnar nálega 2 milljónum króna
á einu ári. f áætlun stjómarinnar er gert
ráð fyrir sömu vöxtum a. m. k. fram á
árið 1975! Fleiri Framsóknarmenn tóku
til máls í þessum umræðum. Af stjórnar-
liðinu reis Magnús Jónsosn fyrstur úr
sæti, til að verja háu vextina og láns-
fjárskortinn, og höfðu ýmsir unnað hon-
um betra hlutskiptis. Bjartmar Guð-
mundsson og Ólafur Bjömsson lögðu hon
um lið. Málið er í nefnd.
L
J
FYRIR stuttu ritaði Helgi Bergs
grein í Framsóknarblaðið í Vest
mannaeyjum, og eru í henni
ýmis þau atriði, sem vert er að
hugleiða. Hann segir þar m. a.:
„Undanfarin ár hafa verið hin
mestu góðæri. Útflutningsverð-
mæti íslenzku þjóðarinnar hafa
verið mjög mikil bæði vegna
hagstæðs verðlags á útflutnings-
mörkuðunum, en þó einkum
vegna óvenjulega mikilla afla-
bragða.
Það er mörgum mikið á-
hyggjuefni, að á þessum ein-
stöku góðærum hefur ekkert
verið gert af þjóðfélagsins hálfu
til að búa í haginn fyrir atvinnu
líf okkar í framtíðinni. Á þess-
um árum hafa engar verksmiðj-
ur á borð við t. d. áburðarverk-
smiðjuna eða sementsverk-
smiðjuna verið byggðar, ekki
unnið að neinum meiri háttar
virkjunarframkvæmdum og
ræktunarframkvæmdir hafa far
ið minnkandi. Eitthvað hefur
verið keypt af fiskibátum, en þó
alls ekki svo, að það svari eðli-
legri endurnýjun flotans. Á
sviði fiskiðnaðar hefur ekki ver-
ið ráðizt í neinar markverðar
framkvæmdir, sem til nýjunga
geta talizt.
Þegar á þetta er minnzt svara
stjórnarsinnar því gjarnan til,
að svo mikil atvinna sé í land-
inu, að ekkert vinnuafl sé að
hafa til að starfa að áframhald-
andi atvinnuuppbyggingu. Fátt
sýnir betur en þessi hugsunar-
háttur, hverja sjálfheldu við er-
um komnir í, ef við megum ekki
vera að því að byggja upp at-
vinnulíf framtíðarinnar fyrir
brauðstriti. Nýlenduveldin hafa
lengi reynt að halda frumstæð-
um þjóðum í slíkri sjálfheldu.
en ekki tekizt það. Við ættum
ekki að setja okkur í hana
sjálfir.
Meiri afli — minna verðmæti
Fiskiðnaður okkar hefur
beztu hráefni heims. Engin önn-
ur þjóð hefur eins góða aðstöðu
til að ná fjölbreyttum og glæ-
nýjum afla á land, enda var
meðalafli okkar íslendinga um
langt skeið um 100 tonn á ári á
hvern starfandi sjómann, og er
nú sjálfsagt meira en þetta, en
það er margfalt meira en afli
annara fiskveiðiþjóða. En við
förum ekki vel með aflann,
enda vexða okkur úr honum
lítil verðmæti og hlutfallið milli
verðmætis og aflamagns hefur
sífellt orðið óhagstæðara á und-
anförnum árum.
Fiskiðnaður okkar hefur verið
í stöðnun um nokkurt skeið. Við
söltum fiskinn, herðum hann og
frystum. Aðrar þjóðir gera
meira. Þær sjóða niður, reykja
og pakka í margvíslegar neyt-
endaumbúðir og auka þannig
verðmæti stórlega. En slíkar að-
ferðir eru vanræktar hjá okkur.
Þetta kemur m.a. fram í því að
brezkur iðnaður getur borg-
að allt að 10 kr. fyrir kg. af
íslenzkum ísfiski, en okkar fisk-
iðnaður getur ekki borgað nema
rúmar 3 kr. fyrir næturgamlan
línufisk. Þýzkur fiskiðnaður
eittlivað á aðra krónu fyrir glæ-
nýtt síldarkíló, og mest fer í
borgar 5 kr. fyrir kg. af 10 daga
gamalli ísaðri síld, en íslenzkur
fiskiðnaður borgar í hæsta lagi
gúanó fyrir 70 aura. Á þessu
sviði eigum við mikið ólært.
Við aukum tekjur okkar með
því að draga sífellt meiri afla
úr sjó án þess að hirða um að
auka það verðmæti, sem úr hon
um fæst. Við þyrftum að hafa
það betur hugfast, að vandamál
okkar er ekki lengur folgið í því
að ná aflanum, heldur hinu að
gera úr honum sem mest verð-
mæti.
Það er auk þess meira en vafa
samt, hvað lengi er hægt að
ganga á það lagið að auka bara
aflamagnið.
Stöðnun eða framfarir.
Við verðum að brjótast út úr
þeirri sjálfheldu, sem óhófleg
vinnuþræl'kun við framleiðslu
ódýrra vara er að koma okkur í.
Við verðum að byggja upp nýj-
an iðnað, sem tryggi sem fjöl-
breyttasta og fullkomnasta nýt-
ingu aflans. Til þess að svo megi
verða, þarf að skapa almennan
skilning á þeim vandamálum,
sem við er að etja. En það er
einnig nauðsynlegt að gera sér
ljóst, að í þessum efnum getur
ekki miðað áfram, án þess að
breytt sé algerlega um stefnu í
efnahagsmálum.
Það verður að nýta það fjár-
magn, sem þjóðin ræður yfir, í
atvinnulífi og uppbyggingu.
Fjárfrystingarpólitíkinni verður
að linna Þjóðfélagið verður á
nýjan leik að taka upp öflugan
stuðnings við framkvæmdavilja
þeirra fjölmörgu þegna, sem af
hugmyndaauðgi, þrótti og dugn-
aði reyna að ryðja nýjar braut-
ir.“
ÁFRAM!
í BLÖÐUM bæjarins hafa öðru
hvoru að undanförnu birzt
greinar um skemmtanir félags-
heimilanna, og hátterni unga
fólksins þar og víðar. í greinum
þeim er stundum óvægilega að
orði komizt, þar með e. t. v.
stofnað til ýfinga, þótt enn séu
varla brýnd vopn eða bitið í
skjaldarrendur!
Það er vitanlega margt, sem
miður fer hjá ungum og öldnum
hér í okkar bæ og nágrenni, en
þá er gott að minnast þess líka,
sem til framfara horfir, og þess,
sem áunnizt hefur. Það má ekki
gleymast.
Og það er illa farið, ef Akur-
eyringar og umráðendur félags-
heimilanna í grendinni fara að
kenna hvorum öðrum um sukk
og siðleysi unga fólksins á
skemmtunum félagsheimilanna,
í stað þess að sameiginlega leit-
ast við að ráða bót á því, sem
helzt er að.
í grein eftir Stefán Aðalsteins
son í Degi frá 30. jan. sl. Um
félagsheimilin o. fl., er réttilega
á það bent, að samkomurnar,
áður en félagsheimilin risu,
hverjar þá voru í skítugum og
köldum þinghúsum og her-
mannaskálum, voru sízt áferð-
aríallegri en nú tíðkast, og
vissulega hefur margt færzt í
betra horf, þótt enn sé sumt
langt frá því að vera viðunandi.
Og í þessu sambandi segir svo
í nefndri grein: „Gestirnir, sem
Aðalfundur Akureyrardeildar K. E. A.
(Framhald af bls. 1)
að Nýlenduvörudeildin hefði
mesta umsetningu. Hún seldi
fyrir 63 miUjónir króna á árinu
í 15 verzlunum, 11 á Akureyri
og í útibúum á Hauganesi,
Grenivík, Hrísey og Grímsey.
Af þessum verzlunum nýlendu-
vörudeildar hér í bæ, verzlar
kjörbúðin við Ráðhústorg lang-
samlega mest. Hlíðargötuútibú-
jnu er verið að breyta í litla
kjörbúð. Undirbúningur er haf-
inn að byggingu nýs útibús á
Suður-brekkunni og verður
byggingu þess væntanlega lok-
ið á þessu ári, sagði fram-
kvæmdastjórinn, en lóð fyrir
bygginguna fékkst fyrst á síð-
asta hausti.
Vefnaðarvörudeildin jók sölu
sína um 19%, seldi fyrir 10
milljónir króna. Járn- og gler-
vörudeild seldi fyrir 4 milljónir
króna. Skódeildin fyrir 3 millj-
ónir, sem er 30% aukning.
Byggingavörudeild jók sína
sölu um 24% og seldi fyrir 20
milljónir. Véla- og búsáhalda-
deild seldi fyrir 19,6 milljónir
króna. Þessar deildir, sem eru
kallaðar vörureikningsdeildir,
seldu vörur fyrir 123 milljónir
króna. Söluaukningin hjá þeim
er fast að 20%.
Aðrar verzlanir KEA juku
flestar verzlun sína í krónutali,
sumar verulega, en fram-
kvæmdastjórinn gat þess, að
ekki lægi ljóst fyrir hve mikil
aukning væri á sölumagni vara
yfirleitt, þótt hann áliti hana
nokkra.
Um Olíusöludeildina, sem
seldi fyrir 32,6 milljónir, sagði
hann, að vegna togarastöðvunar
innar, sem stóð í nær 5 mánuði,
hefði olíusalan ekki aukizt eins
mikið og ella hefði orðið. Pylsu-
gerðin hefði aukið starfsemi
sína mjög og annaði ekki eftir-
spurn. En nú hæfist í sumar
bygging nýrrar og fullkominnar
kjötvinnslustöðvar við Sjávar-
götu. Pylsugerðin létti mjög
undir með landbúnaðarfram-
leiðslunni. Framleiðsluaukning-
in þar hefði verið mjög veruleg,
einnig í Smjörlíkisgerðinni.
Um Byggingavörudeildina
sagði Jakob, að nú væru tveir
keppinautar um sölu bygginga-
vara búnir að koma sér upp
góðri aðstöðu til verzlunar á Ak
ureyri. Verzlunaraukning hjá
Byggingavörudeild KEA hefði
því komið sér á óvart. Nú í vor
verður flutt í nýbyggingu félags
ins á Gleráreyrum, með mest-
an hluta byggingavaranna, enn-
fremur verður Kassagerðin flutt
þangað o. fl. skyld starfsemi.
Ennfremur mundi nýr og mjög
fullkominn timburþurrkari tek-
inn í notkun mjög bráðlega.
Og enn benti ræðumaður á,
að Efnaverksmiðjan Sjöfn hefði
aukið sölu sinnar framleiðslu
stórkostlega eða 55%. Þar ætti
ný framleiðslugrein, málninga-
vörurnar, mjög verulegan hluta.
Þær vörur hafa selzt örar en
búizt var við og langsamlega
mest í Reykjavík. KEA og SÍS
eiga Sjöfn til helminga.
Kjötbúðin, sem jók sína sölu
um 30% og selur fyrir 11 millj-
ónir, rekur nú nýja kaffistofu
með sjálfsafgreiðslufyrirkomu-
lagi. Rekstur hennar hefur geng
ið vel.
Nýja kjötvinnslustöðin og svo
mjólkurvinnslustöð, sem ekki
verður hjá komizt að byggja
fljótlega, eru stærstu verkefnin,
sem nú eru framundan. Á þessu
ári verða gerðar breytingar á
aðalverzlunar- og skrifstofu-
byggingum félagsins við Kaup-
vangsstræti.
Nokkrar fyrirspurnir voru
fram bornar að skýrslu Jakobs
Frímannssonar lokinni og var
þeim svarað.
Brynjólfur Sveinsson bar
fram lista til fulltrúakjörs á að-
alfund KEA. Aðrir listar komu
ekki fram og eru því hinir 82
menn, sem á framkomnum lista
voru, rétt kjörnir. Ennfremur
28 varamenn.
í stjórn Akureyrardeildar
innar voru endurkjörnir þeir
Tryggvi Þorsteinsson og Har-
aldur Þorvaldsson til þriggja
ára. Félagsráðsmaður til eins
árs var kjörinn Erlingur Dav-
íðsson og Þorsteinn Jónatans-
son til vara. □
FINGRALANGUR
AÐ VERKI
NÝLEGA voru 5 kassar, sem
hver um sig hafði að geyma 1,2
millj marka, fluttir frá Jóhann-
esarborg til Amsterdam. Fjór-
ir kassarnir komust til skila, en
einn týndist gjörsamlega. Er
talið, að einhver fingralangur
hafi komizt yfir kassann. En
verðmæti innihalds hans er um
12 milljónir ísl. króna. □
skapa svipmót hverrar sam-
komu, flestir frá Akureyri, virð
ast lítt sómakært fólk, enda er
ungdómur Akureyrar ekki al-
inn upp við að virða lög og regl-
ur bæjar síns, samanber reglur
um útivist barna, lágmarksald-
ur að sýningum kvikmyndahús-
anna og bann við sölu á tóbaki
til unglinga innan 16 ára ald-
urs.“
Hér er bent á atriði, sem Ak-
ureyringar eiga að taka mjög
alvarlega. Sé okkur hér sagður
sannleikurinn, megum við ekki
halda að okkur höndum, heldur
vinna saman að siðbótinni, því
að virðing og hlýðni við lög og
reglur er frumskilyrði þess, að
sæmilegu menningarlífi verði
lifað.
Ég hefi áður bent á hættuna
í sambandi við óleyfilega útivist
barna á kvöldin. Þar tel ég upp
haf margs þess, sem unga fólkið
er nú sakað um. Annars virðist
svo, að í þessu efni sé í vetur
betur statt en oft áður. Á viss-
um stöðum í bænum safnast þó
börn stundum enn fram eftir
kvöldi, en lögreglan fylgist þar
með og hefur á skrá sinni nöfn
þeirra barna, sem þar eru
fremst í flokki. Foreldrum þess-
ara barna væri hollt að verða
fyrir sektum þeirra vegna nú,
ef með því móti fengist lagfær-
ing. Því að vafalítið myndu
brot og sektir þessara barna
þeirra verða önnur — aðrar —
og alvarlegri, ef nú yrði látið
afskiptalaust.
Síðan til framkvæmda kom
ákvæði það, að „sjoppunum"
skuli lokað á sama tíma og al-
mennum sölubúðum, hefur orð-
ið greinileg breyting á: niiklu
færra um börn og unglinga á
götunum í miðbænum á kvöld-
in. í sambandi við þetta ákvæði
er enn ekki fullum árangri náð,
en í þessari grein verður ekki
út í það farið.
Orsakir þessarar breytingar
er ekki aðeins umtöluð lokun,
Jafnframt hefur æskulýðsráð
tekið til starfa og á vegum
þess sérstakur framkvæmda-
stjóri. Nú hafa gefizt þráð tæki-
færi til æskilegrar tómstunda-
iðju, t. d. námskeiðs í þjóðdöns-
um, „hjálp í viðlögum“, teikn-
ingu og litameðferð, fiskirækt
(smáfiska) o. fl. og í öllu meiri
aðsókn, en hægt er að full-
nægja. Svo er dansklúbbur með
samkomu tvisvar í mánuði, með
umsjón frá æskulýðsráði, en
annars á eigin ábyrgð, við góða
skemmtun án áfengis. Og í und-
irbúningi er svo einnig sjóvinnu
námskeið. Þegar svo þar við
bætist öðru hvoru ágæt tæki-
færi á góðu skautasvelli, þá er
nú þegar úr nokkru bætt. Vænt
anlegar heimiliskvöldvökur eiga
svo vonandi eftir að afla sér
vinsælda hjá eldri og yngri
bæjarbúum. Mætti þar e. t. v.
vera til bóta og fjölbreytni að
tvær og tvær litlar fjölskyldur
ynnu saman, hjálpuðust að við
skemmtiatriðin og væru í heim-
ilunum til skiptis.
Lög okkar og reglur mæla
fyrir um það, að unglingar inn-
an vissra aldurstakmarka fái
ekki að sækja vissa opinbera
staði, þeim megi ekki selja
áfengi eða tóbak o. s. frv. Hér
er um nauðsyn að ræða, sem
erfitt reynist að framfylgja.
Unglingarnir, sumir, sækja á,
en umráðendur bannvörunnar,
hvort sem er bíómynd, áfengi,
dansskemmtim eða annað, vita
oft ekki hvað má, sjá eðlilega
ekki aldur unglinganna á útlit-
inu og framkomu. Áreiðanlega
vildu margir þeirra fara hér að
lögum, en hafa til þess litla
möguleika eins og er.
Það er þó oft og víða búið að
benda á nauðsyn þess að bera
og sýna vegabréf, þegar þess er
krafizt^ og þannig sanna rétt-
indi síri, — eða játa réttleysi, —
við vissar aðstæður.
Hér í bæ hefur barnarvendar-
nefnd og æskulýðsráð fyrir
löngu farið þess á leit við bæj-
arráð — bæjarstjórn, að ákvæði
þetta sé sett í lögreglusamþykkt
ina og því framfylgt. En ákvæði
um aldurslágmark er bara
hættulegt kák, án þess að hitt
fylgi. Og til hvers er að hafa
barnaverndarnefnd, æskulýðs-
ráð og æskulýðsfulltrúa, ef jafn
sjálfsagðar nauðsynjatillögur
þeirra sem þessar eru látnar
óafgreiddar, hunzaðar, mánuð
eftir mánuð af þeim, sem úrslita
atkvæðin hafa?
Um þetta þarf að bæta. Svo
þarf æskulýðsráð, eða fulltrúi
þess, að hafa samstarf með um-
sjónarmönnum félagsheimil-
anna og fylgjast með samkom-
um þar, — þegar fjölmennt ar
af Akureyri þangað.
Haldi svo lögregluvaldið
áfram á nýrri leið: að leita
finna og uppræta það, sem
mestu illu veldur í þessum efn-
um: leynivínsöluna, þá mun
áreiðanlega birta framundan í
uppeldismálum og skemmtana-
lífi unga fólksins á Akureyri. ■
Þar eru efnin góð og margt j
ágætt, en vissum skuggum þarf i
að eyða. Vinnum saman að því, j
eldri og yngri.
17. febrúar
Jónas frá Brekknakoti.
HÆTTULEGUR STAÐUR
það er margt rætt um slysa-
hættu og ráðstafanir gegn
henni. Einn er sá staðrir hér í
bæ, sem slysum virðist raun-
verulega bjóða heim, þó eigi
hafi enn sakað, Það eru neðstu
stallarnir við kirkjutröppurnar.
Þar er ekki handrið á brúnum
en þriggja metra hæð niður á
möl eða steypta hellu.
Þarna eru alla daga ársins
börn á ferð og að leik. Mest er
þó hættan ef að veðurfar er eins
og verið hefur undanfarið.
Þarna er glerhált og sá leikur,
sem freystar mest nú, er að
renna sér á rassinum eða bak-
inu stall af stalli og verður hrað
inn stundum svo mikill að ekki
er hægt að stöðva sig fyrr ep
á jafnsléttu.
Það virðist vera hrein tilvilj-
un hvenær þarna verður stór-
slys. Hvernig færi ef barn
hentist á fleygiferð norður af
brúninni? Annað hvort lægi það
limlest eða jafnvel liðið lík.
Ég á þarna leið um oft á dag
og ógnar að hafa þetta fyrir
augum. Vil ég því beina þeirri
ósk til þeirra, sem ábyrgð bera
á þessu hættuástandi, að bregða
skjótt við og ráða bót á því, áð-
ur en nokkuð alvarlegt gerist.
Þarf að verða stórslys til að úr
þessu sé bætt? I. G.
Á að fara fram þjóðarafkvæði I mikil-
vægum löggjafðrmáluEii
ÞRÍR Framsóknarmenn, Ólafur
Jóhannesson, Páll Þorsteinsson
og Ingvar Gíslason, flytja á Al-
þingi tillögu til þingsályktunar
um að rannsaka „hvort ekki sé
rétt að setja löggjöf um þjóðar-
atkvæði í mikilvægum löggjaf-
armálefnum, svo og hvort ekki
sé rétt að setja grundvallarregl-
ur þar um í stjórnarskrána.“
í greinargerð segir svo um
þetta mál:
„í ýmsum löndum gætir þjóð-
aratkvæðis talsvert sem lög-
gjafaraðila. Þjóðaratkvæði mun
t. d. allmikið notað í Sviss,
Kanada og sumum öðrum brezk
um samveldislöndum og í ein-
stökum fylkjum Bandaríkjanna.
Heimild til þjóðarátkvæðis er
í stjórnlögum margra ríkja, svo
sem Austurríkis, Tékkóslóvak-
íu, Danmerkur o fl. í sumum
löndum er beinlínis stjórnar-
skrár bundið, að almenn at-
kvæðagreiðsla kjósenda skuli
fara fram um tiltekin lög eða
lagafrumvörp. Annars staðar
veita stjórnarskrár skilorðs-
bundna heimild til þjóðarat-
kvæðis, þ. e. a. s. veita tiltekn-
um aðilum svo sem ákveðinni
tölu þingmanna eða tilteknum
fjölda kjósenda, rétt til að
krefjast þjóðaratkvæðis um nán
ar tilgreind lög eða lagafrum-
vörp. Úrslit þjóðaratkvæða-
greiðslunnar geta ýmist verið
ákvarðandi um gildi þeirra laga
eða lagafrumvarpa eða aðeins
til leiðsagnar fyrir löggjafann.
í þessum tilvikum byggist
bein þátttaka kjósenda í lög-
gjafarstarfi — hvernig svo sem
henni er nánar fyrir komið —
á stjórnarski'ár ákvæðum. En
auk þess mun sums staðar tíðk-
ast, að svo sé fyrir mæli í ein-
stökum lögum, að þau skuli
ekki koma til framkvæmda eða
jafnvel ekki öðlast gildi, fyrr
en þau hafa verið samþykkt við
þjóðaratkvæðagreiðslu. •
Hér á landi hefur kveðið lítið
að þjóðaratkvæði. Samkvæmt
stjórnarskránni er þó skylt að
efna til þjóðaratkvæðagreiðslu
um löggjafai-mál í tveimur til-
vikum. í öðru tilvikinu er um
að ræða þjóðaratkvæðagreiðslu
LITIÐ í
BÆJARBLÖÐIN
BRUNAVARNIRNAR í
SAMKOMUHÚSINU
NOKKURT umtal hefur oi'ðið i
vegna Fokdi'eifagreinar í Degi, i
9. tbl. um bi'unavamir í Sam-
komuhúsinu á Akureyri. Ekki
var það ætlunin að hræða leik-
húsgesti með greinarkorninu,
heldur voru þar almenn varnað
ax-orð sögð um svo hættulegt
ástand, að þess er lítil von, að
komast hjá alvarlegustu slysum
(Framhald á blaðsíðu 7).
FARINN AÐ SKILJA
I LOKSINS er Kristján ritstjóri
1 og skáld frá Djúpalæk farinn að
! skilja Dag, samkvæmt nýlegri
! yfii-lýsingu í „Verkamanninum“
I og kemst hann samstundis að
É þeirri niðui'stöðu, að blaðið
\ muni „varðveitast lengur en ís-
\ lenzk tunga sé töluð." Má í
: þessu sambandi segja, að betra
I sé seint en aldrei, og mun nú
\ mega vænta þess eftirleiðis, að
| ritstjórinn þui'fi ekki of mikið
\ að treysta á skáldfák sinn þegar
: hann vill eiga ox-ðaskifti við Dag
É um landsins gagn og nauðsynj-
i ar.
{ SKILUR EKKI ENNÞÁ
i OLGEIR LÚTHERSSON helg
H ar Degi smági'ein í sama „Verka
I manni“ og þykir honum ritstjóri
\ Dags hafa talað með fyrirlitn-
I ingu um gróðurlaus lönd. Sem
i góður lesandi Dags og góður
É bóndi að auki hlýtur Olgeir að
1 hafa tekið eftir því, að ekkert
É íslenzkt blað hefur oftar bent á
É nauðsyn þess að íslendingar
É bygggi landið allt, sem bygggi-
| legt er, nytja gæði þess og auki
i þau með ræktun í stórum stíl.
É Ætti bóndinn því að snúa her-
| för sinni í aðra átt, sem unnandi
É lands og landnáms.
VIÐ SAMA
HEYGARÐSHORNIÐ
f NÝLEGU tölublaði „íslend-
ings“ segir að „hvatvísir“ og
„rasgjarnir“ menn í bæjarstjórn
hafi látið „gabba“ sig til „að
stíga stórt skref aftur á bak í al-
mennri þjónustu“ með því að
loka sjoppunum. Hér, sem ann-
ars staðar rekur íslendingur i
hornin í góð mál — telur það É
stórt skref aftur á bak, sem vak- i
ið hefur athygli um land allt, i
sem fyrirmynd. Það virðast álög É
á „íslendingi" að geta tæpast i
unnt góðum málum framgangs. é
Verða greinar hans því mjög oft i
neikvæðar, ef þær hafa einhver é
áhrif. é
MYNDARLEGA
Á MÁLUM TEKIÐ
í „VERKAMANNINUM,“ |
sem út kom 15. þ. m., er skopast i
að því að Dagur reyni að vinna \
gegn áfengisbölinu. Gefur i
„Verkamaðurimi“ í skyn, að \
þetta kunni að valda stórkost- I
legri aukningu áfengiskaupa. Á i
þennan hátt tekur blaðið á j
áfengisvandamálinu. Sama blað i
birti í sumar sæmilega glögga 1
viðvörun til leigubifreiðastjóra
í bænum, um að áfengisútsöl-
unni yrði lokað á 100 ára af-
mæli bæjarins!
BRÆÐUR f ANDA
„ÍSLENDINGUR" og „Verka-
maður“ sem út komu 15. þ. m.
bera það með sér, að ritstjóram
ir hafa lesið leiðara síðasta Dags
þar sem þeirri ábendingu er
komið á framfæri, að æskulýðs-
ráð Akureyi-arkaupstaðar og
stjómir félagsheimila í ná-
grannasveitum taki höndum
saman um úrbætur á samkomu-
haldi. En hvað leggja svo rit-
stjórarnir til málanna? Þeir
birta báðir eina setningu úr leið
aranum til hái'togunar! En á
málefninu virðast þeir ekki hafa
áhuga að öðru leyti.
um lagafrumvarp, sem horfir
til breytinga á kii'kjuskipuninni,
sbr. 2. mgi'. 79. gr. og 62. gr.
stjskr. I hinu tilvikinu er um að
tefla lög, sem foi'seti hefur
synjað staðfestingar samkvæmt
26. gr. stskr. Á hvorugt þessara
tilvika hefur reynt í fram-
kvæmd, og hefur þjóðarat-
kvæðagreiðsla aldrei farið fram
samkvæmt þeim. Engin ákvæði
exu til í stjómarskránni um
skilorðsbundna heimild til þjóð-
aratkvæðis. Hafa slík heimildar-
ákvæði aldrei vei'ið í íslenzku
stjórnarskránni.
Það er að ýmissa dómi illa
farið, að þjóðaratkvæði skuli
ekki vera notað hér meir en
raun ber vitni. Eru sumir þeirr-
ar skoðunar, að við getum þar
lært af þeim þjóðum, sem áður
eru nefndar. Hér skal að svo
stöddu enginn dómur á það lagð
ur, hvor.t aukin notkun þjóðar-
atkvæðis muni henta hér á
landi. En það er ástæða til að
taka það efni til rækilegrar
rannsóknar. Og það er vissulega
athugandi, hvort ekki sé rétt
að breyta hér um stefnu og
nota þjóðaratkvæði meira í
framtíðinni en að undanfömu
til þess að kanna afstöðu lands-
manna til mikilvægra þjóðmála.
Þjóðaratkvæði getur, ef vel
tekst til, verið mikilsverður þátt
ur í lýðræðislegum stjórnarhátt-
um. Má raunar segja, að í því
sé fólgið hið fyllsta lýðræði að
veita kjósendum þannig beina
þátttöku I löggjafarstarfi. Það
virðist að minnsta kosti full-
komin ástæða til að athuga,
hvort ekki sé skynsamlegt að
taka upp í stjórnarskrána skil-
orðsbundna heimild til þjóðarat-
kvæðis. En þá rís sú spurning,
: hverjum nánari skilyrðum sú
! heimild eigi að vera bundin. Og
j þegar hér á að athuga mögu-
| leika til aukinnar notkunar
j þjóðaratkvæðis, þarf margs að
\ gæta. Það þarf meðal annars
; að kynna sér löggjöf og reynslu
é annarra þjóða í þessu efni. Það
: þarf að átta sig á, hvort heppi-
é legra sé, að þjóðaratkvæði sé á-
\ kvarðandi eða aðeins ráðgef-
É gndi. Enn fremur er spurning-
i in, hvaða aðilar eigi að hafá
I rétt til að krefjast þjóðarat-
É kvæðagreiðslu, svo sem fyrir-
É höfn, kostnaður, dreifing ábyrgð
= ar o. fl., o. fl.“
: Olafur Jóhannesson hafði
É framsögu í þessu máli 6. febr.
Í sl. og var tillögunni þá vísað til
É allsherjarnefndar sameinaðs
Í þings til athugunar. □
{ Mesta bílaland Evrópu
| SVÍÞJÓÐ er mesta bílaland
Í álfunnar, þar er einn bill fyrir
É hverja 6 íbúa. Þar næst kemur
Í Frakkland með 7 íbúa um
I hvern bíl, þá Lúxemborg 8,
É Bretland 9, Danmörk, V-Þýzka-
| land og Sviss með 10, Belgía 11
É og ísland 12. Tölur þessar eru
i frá 1961, nema hvað ísland
É snertir frá 1960, En síðan hefur
É mikið verið flutt inn af bílum
og er trúlegt að hlutfallið hafi
breytzt. □