Dagur - 23.12.1970, Blaðsíða 31

JÓLABLAÐ d ags
R'ttíi var á údfundi, þar sem mann-
fjöldinn var svo mikill, að hvergi
var hægt að þverfóta á Piazza Vene-
zia-torginu. Hann kom fram á sval-
irnar, sem til þess voru útbunar, og
liann kom olt fram á, þegar hann
hafði mikilvægan boðskap að flytja.
— Hvernig fannst pcr ad hlusta
A hann og hvernig var hann upp d
að lítaf
Hann var fremur lágvaxinn, en
þrekinn og hraustlegur, svipmikill
og bar það með sér, að þar fór mað-
ur, sem hafði völdin. Hann var
stuttorður og gagnorður, vissi alveg
hvernig hann átti að koma fram og
Jivað hann ætlaði að segja, og sagði
þtið á þann veg, að það hafði áhrif.
Röddin var sterk og orðin meitluð.
Þetta var ótrúlega áhrifamikið, svo
að sumt nærstatt fólk, sem ekki var
hrifið af stjórnarfarinu, hreifst
með.
— Endalok einvaldans voru
freniur dapurleg?
Já, þau þekkir heimurinn. Síð-
asta ræðan, sem hann flutti var í
Mílanó, en þá var hann nánast orð-
in n flóttamaður þar norður. —
Skömmu síðar \ ar hann handtekinn
i Dpngo og skotinn við Como-vatn.
Hann var hengdur upp á torgi,
Piazza Coreto, þannig, að höfuðið
sneri niður. Fójkið gekk fram hjá
og lirækti á líkið. Við ldið hans
liékk ástmær lians. Roskin kona,
sem fór um torgið, gekk að líki ein-
valdans, skaut á það með skamm-
byssu og sagði, að þetta væri fyrir
son hennar, sem lnin nefndi með
nalni, og sso skaut luin öðru og
þriðja, ljórða og fimmta skotinu og
nefndi ncjfn sona sinna, sem hún
var að hefna með þessum hætti.
Á þessu sama torgi sá ég eina
óhngnanlegustu og hörmulegstu
sýn, sem fyrir mig hefur borið um
dagana. hjóðverjar höfðu þarna
irac'kistöð. Tíiuasprengjur vorú sett-
ar í vörubíla. pegar fyrsti bíllinn
O J
sprakk kom fólk til að hjálpa særð-
um, en þá sprakk sá næsti og svona
koll af kolli, og 15, hermenn og
borgarar, létu lífið. Þjóðverjar vildu
auðvitað hefna þessara skemmdar-
verka, og á þann veg að skjóta tvo
í stað hvers Þjóðverja. Þeir fóru
því inn í fangelsin og sóttu pólitíska
fanga og stilltu þeim upp. Þeir
skutu þó aðeins 15 en hættu ]rá. —
Kardinálinn gat stöðvað aftiikurn-
ar. Líkunum var svo hrúgað saman
á torginu eins og hræjum. Það var
hryllilegt að sjá staðinn, en ég og
skólabróðir minn, sem var í hern-
um, gengum þarna um. Við skul-
urn gleyma þessu, sagði hann, en
þessu hef ég aldrei getað gleymt. —
\dð fórum á veitingalnts á eftir, en
ég kom engu niður, því að tungan
var alveg þurr og ég var fullur af
viðbjóði. Ég var ekki einkennisbú-
inn, vann hjá útvarpinu á þeim ár-
um, en auðvitað vorum xið allir
skráðir í herinn, hvort sem það var
okkur ljúft eða leitt.
— Þu sást eirinig og ljeyrðir
Hitler?
Já, í Sportpalast í Berlín á stríðs-
árunnm. Ég hef alltaf verið fremur
forvitinn, og mig langaði til að sjá
Hitler og heyra. Þetta var á árinu
1938. Ég varð að bíða marga
klukkutíma til að hafa von um að
komast inn í íþróttahöllina. En þá
skeði það, að járngirðing umhverfis
hana brast. Henni var bókstaflega
sópað burt af gífurlegum raann-
fjölda, sent vildi heyra boðskap for-
ingjans. Með straumnum barst ég
svo inn og það \ar leikinn nazista-
niars, alltaf sá sami, rétt áður en
hann steig fram til að flytja ræður
á fjöldafundum. Á meðan á því
stóð urðu nienn ákaflega spenntir,
næstum töfraðir, svo að sumir fóru
að tárfejla af geðshræringu. Svo
birtist Hitler og lófaklappinu ætl-
aði aldrei að linna ásamt sigurópinu
Sieg-HeiH
31
— En rœðan?
Hitler var fremur smár vexti, og
ég undraðist, hve þessi litli maður
hafði mikla rödd. Hann byrjaði
eins og jafnan á því að lýsa niður-
lægingu Þýzkalands fyrr á árum,
og hve hann sjálfur hefði þjáðzt af
því að liorfa upp á þessa eymd fóst-
urjarðarinnar. Þá liefði sér dottið í
hug, að þessu væri hægt að breyta,
hefja Þýzkaland til vegs og valda
o. s. lrv.
En áhrif ræðunnar brugðust
ekki. Hann hreif fólkið, dáleiddi
])að með orðum og áherzlum, og
fagnaðarlætin voru óskapleg þegar
foringinn fór upp á háa c-ið, hvað
eftir annað. Ræðan var sérstaklega
kröftug, og Hitler var sannkallað-
ur töframaður í ræðustól, og oft
hélt hann margar ræður sama dag-
inn og venjulega var hann mjög
margorður og flutti langar ræður,
stundum jafnvel fleiri klukkutíma
ræður, blaðalaust.
— Dáleiddi Hitler pig?
Ekki vil ég segja það, en það væri
ekki rétt ef ég segði, að ég hefði
verið ósnortinn. Áróður Hitlers o<>
o
hans manna var alveg ótrúlegur,
og það verður að viðurkenna, að á
nazistatímabilinu urðu stórstígar
íranifarir á ýmsum syiðum og gjör-
breyting á afkomu fólks, því að at-
vinnuleysið var þurrkað út. Á fund-
um ,eins og þessum, eru sterk sefj-
unaráhrif, ekki aðeins frá ræðu-
manninum, heldur einnig frá fólk-
inu, sem gleypti í sig hvert orð og
magnaði fundina. Þar voru allir
með og enginn á móti, svo vart yrði.
Það yar foringinn einn, sem talaði.
Hið innra með nrér geynrdi ég orð
föður míns, sem ávallt liélt því fram
vjð okkur bræður, að við ættum
ekki að skipta okkur af pólitík. —
Sjállur var lrann hvorki fasisti eða
nasisti, og það var erfitt lyrir hann,
eins og aðra í Tyról að afncita fas-
ismanum. \'ið vonuðum það, og