Dagur - 22.12.1972, Síða 7

7
JÓLABLAÐ DAGS
Um daginn og veginn
(Erindi Erlings Davíðssonar í þættinum Um daginn og veginn
á síðastliðnu sumri).
Gott kvöld.
ísland er meðal fárra landa í heimin-
um og hið eina í okkar heimsálfu, sem
laðar til sín göngufisk í vaxandi mæli.
Laxveiðin hefur þrefaldazt í veiðiám
landsins á fáum árum. Samkvæmt opin-
berum tölum veiddust hér á landi að
meðaltali 23 þúsund laxar á árunum
1955—1960. Á árunum 1961—1970
veiddust aftur á móti 40 þúsund laxar
að meðaltali og á síðasta ári þess tíma-
bils eða 1970, veiddust 56 þúsund laxar.
En á síðasta ári, 1971, nálgaðist tala
veiddra laxa 60 þúsundir. Og nú stend-
ur lavxeiði sem hæst.
Hér hefur mengunin ekki grandað
laxinum, og mörgum steinum hefur
verið rutt úr götu hans í bókstaflegum
skilningi og mannshöndin hjálpað á
ýmsan veg annan, til að auka laxgengd-
ina. Lélegar veiðiár hafa verið ræktað-
ar upp og laxavegir gerðir í mörgum
ám. Veiðisvæði við laxveiðiárnar hafa
af þessum sökum lengzt um meira en
300 kílómetra og munar um minna.
Þetta er mikið landnám og gleðilegt.
Hitt er þó enn meira vert, hve miklir
möguleikar eru enn ónotaðir í þessari
grein.
Islendingum til verðugs lofs hafa lax-
veiðar j sjó aldrei verið leyfðar við
strendur landsins að heitið geti. Um
þriðjungur aflans fæst í net á Suðvest-
urlandi, en tvo þriðju hluta veiða
stangaveiðimenn og fer hlutur þeirra
í heildarveiðinni vaxandi ár frá ári.
Ekki eru mörg ár síðan laxveiðar
með stöng voru hér á landi aðeins tald-
ar við hæfi útlendra og auðugra sér-
vitringa, en þeir voru hér tíðir gestir,
áður en innlendir menn fóru að iðka
sportveiði að nokkru ráði.
Og frá þeim er komin þekkingin á
þessum veiðiskap og íþrótt. Og fleira
er frá þeim komið, svo sem lítil dýr,
sem þeir oft að lokinni veiði skildu
eftir hjá góðbændum. Þessi litlu dýr
eru stóru, skozku ánamaðkarnir, allri
tálbeitu betri, sem jafnvel heiðursmenn
hætta virðingu sinni fyrir, er þeir leita
hans um lágnættið í húsgörðum ná-
grannans, eða fara jafnvel inn á þau
svæði sömu erinda, sem eru lokuð og
læst um það leyti sólarhringsins.
En veiði er ætíð misjöfn, og það er
jafnvel ekki hægt að ganga að ána-
maðkinum vísum, það er að segja, þess-
um 15—25 sentimetra stóru skozku
möðkum, sem eru styggir og hafa jafn-
an hluta af sjálfum sér í holu sinni, á
meðan þeir njóta daggarinnar, matast
og makast. Og þegar menn eru að fara
á laxveiðar og vantar ánamaðk, er leit-
að til maðkatínslumanna, og boðnar
jafn margar krónur fyrir stykkið og
bændur fengu fyrir haustlambið á
kreppuárunum.
Laxveiðar nútímans eru ennþá nokk-
urt gðhlátursgfni á þvaðurþingum, og
veiðimönnunum sjálfum sögusjór, sem
árlangt endist. En þær eru þó miklu
meira, því að þær eru orðnar umtals-
vert fjárhagsatriði. Góðar laxveiðiár
eru leigðar fyrir milljónir króna. Og nú
í sumar kostar veiðileyfi fyrir einn
mann 22.500,00 kr. á dag í dýrustu á
landsins. Fá þó færri en vilja, einkum
erlendir menn. Verðinu ræður fram-
boð og eftirspurn og bendir það mjög
ákveðið í þá átt, að áherzlu beri að
leggja á mjög aukna fiskirækt í öllum
veiðiám landsins, og í þeim ám einnig,
sem enn eru fisklausar ár, en hafa skil-
yrði til að svara kalli tímans. Eru þá
veiðivötnin ótalin, en þau eru næstum
óteljandi á fjöllum og heiðum og búa
yfir ónotuðum verðmætum.
Um þetta leyti árs og þó einkum fyrr
í sumar leiða menn fram gæðinga sína
til keppni í ýmsum greinum íþrótta á
stærri eða smærri mótum kenndum við
sýslur eða heila landsfjórðunga. íþrótt-
ir manns og hests eru að vísu fremur
fábrotnar hér, en þykja þó jafnan for-
vitnilegar, ekki síður en hestaöt forð-
um, sem hljóta að hafa verið stórfeng-
leg og hreint ekki verri íþrótt frá sjón-
armiði dýravina, þótt harkaleg séu, en
þau miður fögru samskipti manns og
hests, sem tilheyra undantekningum og
fæstir vilja tala um, og mun skárri en
hin algengu öt milli manna, sem eru að
skemmta sér og verða saupsáttir. Hest-
urinn hefur allar aldir íslandsbyggðar
og langt fram á okkar öld borið bagga
sína eða dregið um landið þvert og
endilangt, svo og eigendur sína sumar
og vetur, jafnvel dauða til grafar. Hann
var ekki aðeins þarfur þjónn, heldur
forsenda búsetunnar í landinu, ekkert
minna. Þessi stofn hefur verið einangr-i
aður allan þennan tíma,' kynbættur af
fellivetrum, harðgerður og hraustur,
ólíkur öllum öðrum og hvergi til nema
hér, hlaupaþolinn, fjölhæfur í gangi,
fjörmikill og vitur, og þannig hefur
hann ætíð verið og lagað sig að hörðu
landi.
En allt í einu varð hesturinn óþarfur
því að vélar tóku við verkum hans.