Dagur - 22.12.1972, Síða 8

8
JÓLABLAÐ DAGS
Hann var til engra verka nýtur, var því
um skeið tilgangslaus, óklipptur hippa-
lýður, í högum vetur og sumar, en þá
var hann vakinn upp. Áhugamenn um
hesta og ýmiskonar tómstundamenn í
þéttbýli vöktu hann upp frá dauðum,
gáfu honum gildi sem gleðigjafa
mannsins og eru að gera úr honum
sporthest. Og þá var skammt til þeirra
þáttaskila, sem nú eru, er erlendir
menn fóru að sækjast eftir honum og
greiða fyrir hann ört hækkandi verð.
Stöðvaður mun væntanlega útflutning-
ur á ótömdu og villtu stóði, en þess í
stað seldir gæðingar eingöngu. Og nú
á það ekki öllu lengur að vefjast fyrir
mönnum, að hefja stefnumarkandi kyn-
bætur á íslenzkum hestum við hæfi
vandlátra kaupenda. íslenzka hesta-
kynið hefur aldrei komizt í snertingu
við kynbætur, sem því nafni getur heit-
ið, þótt náttúruúrval hafi átt sér stað.
Því er það mjög auðvelt, að stórbreyta
hestunum strax í fárra ættliða ræktun,
og svo er um önnur óræktuð dýr.
Stærð, vaxtarlagi, lit, ganglagi og and-
legum hæfileikum má beina í ýmsar
áttir og hlý.tur að verða gert. Og nú
fæðast á ný gæðingsefni í hverju fol-
aldi, fyrst um sinn á völtum vonum
óskhyggjunnar, en áður en langt líður
með kynbætur að kjölfestu.
Við þurfum svo jafnframt öllu þessu
að verkmennta tamningamennina okk-
ar, svo að þeir verði því starfi vaxnir
að ná því bezta fram í hverjum hesti.
Mættum við svo sjálfir og hér innan-
, la/ids njó.ta unaðssemda gæðinganna og
einnig sportveiðanna, því að fleira er
, yerðmætt í lífinu en útflutningur og
gjaldeyrir. Látum svo útraptt um sport
á hestbaki og sport við veiðiárnar
fögru.
Náttúruvernd ber hátt á þessu ári og
er það vel, því að umhverfi mannsins
er hluti af lífskjörum hans. Sand-
græðsla, landgræðsla, skógrækt og
hverskonar ■ gróðurvernd er nú mikils
metin og til hennar varið fjármunum,
en einnig lofsverðri sjálfboðavinnu,
einkum ungs fólks. Enginn þarf að
kvíða framtíð landsins eða þjóðarinnar,
á meðan fjöldi ungmenna rækir skyld-
ur sínar við ættjörðina á þann hátt.
En í þessu sambandi dettur mér oft
í hug, hvers vegna það er svo mjög
vanrækt, jafnvel á vakningartímabili í
hverskonar náttúru- og gróðurvernd,
og á tímum hinna miklu skólagöngu,
að kenna börnum og ungu fólki stafróf
náttúrunnar. Hve margir eru þeir ekki,
sem ganga blindir um græna jörð og
þekkja engin deili á gróðurríkinu? Og
ekki heldur á því margbreytilega lífi,
sem lifir og hrærist í grassverðinum á
hverri þúfu, þegar vel er að gætt. En
stundum er harðara undir fæti, grjót
og meira grjót, en hve margir vita þá
hvað þeir hafa undir fótum? Já, jafn-
vel fuglarnir eru bar'a einhverjir fuglar,
þekkjast frá öðrum dýrum á vængjun-
um, eins og englar frá vondum sálum.
Hér þarf að verða breyting á. Það þarf
að opna almenningi náttúruna með
aukinni þekkingu, svo að hún verði,
með öllum sínum undrum og töfrum
dýrmæt eign almennings. Þá verður
gróðurverndarstarfið auðvelt.
Tæplega getum við til þess ætlast, að
ólæsir hafi mikinn áhuga á bókasöfn-
um eða fágætum ritum, hversu verð-
mæt sem þau kunna að vera læsum
mönnum. Á líkan hátt er því farið með
náttúruskoðunina og þess að njóta
náttúrunnar. Við höfum vanrækt um
of, að gera uppvaxandi fólk stautfært á
þá bók og allar gersemar hennar, sem
við blasa á sumardegi, þegar malbikun
og bílum sleppir. En það þykist ég hafa
séð nokkuð glögglega, að ungt fólk, sem
fengið hefur einhverja leiðsögn í þessu
efni, nýtur hennar æ síðan, löngu eftir
að flest minnisatriði frá skólaárum eru
gleymd.
íslendingar hafa nú stytt hjá sér
vinnutímann, hvort sem það nú var
skynsamlegt eða ekki og sett lög þar
um. Hjá þorra launafólks eru nú tveir
frídagar í viku, þótt guð léti sér nægja
cinn í gamla daga, enda verkfæralaus.
Auk þess eru svo sumarleyfin. Fólk
flýgur um hálfan hnöttinn til að liggja
í sandi og sólskini í nokkra daga á fjar-
lægum furðuströndum og veit ég fátt
innihaldslausara á sumartíð. Oðru máli
gegnir að kynnast löndum og háttum
þjóða og koma menn fróðari heim.
Helgarfrí og sumarfrí ætti að sam-
ræma vakningaröldu um gróðurvernd
og umhverfisvernd, til skoðunarferða
og aukins skilnings á djásnum landsins,
þörfum þess og takmörkunum, og þann
þátt eiga skólarnir að styðja af alefli.
En vissulega koma sólarlönd og sand-
strendur í hugann, þegar fólk þarf
sumarauka og þegar farið verður að
dreifa sumarleyfunum á allt árið,
vegna hagkvæmni í atvinnurekstri.
Nú hafa margir meiri fjármuni
handa á milli en áður þekktist og einn-
ig meiri frítíma. íslendingar eru öðrum
meiri bókmenn, einnig skákmenn frá
fornu fari og refskákmenn í stjórnmál-
um, lagaflækjumenn, áhlaupamenh til
starfa, hagir menn og margfróðir, sjálf-
stæðir og vinfastir, og er þessi lýsing
úr gamalli bók, sem líklega á við enn
í dag. En þeir hafa ekki lært að nota
frítímana sína enda fáir fyrrum, og eru
þá flestum ráðalausari ef þeir hafa
ekkert fastákveðið fyrir stafni. Hneigj-
ast þá margir til stórdrykkju, svo sem
mánudagarnir bera vitni. Þeir rétta sig
þó af að lokum. Hitt er öllu verra, að í
landinu eru nú hundruð ef ekki þús-
undir ungmenna með hippaeinkennum,
sem líkt er ástatt um og hrossin okkar
þegar enginn hafði þeirra not, og þau
gengu bara í haganum. Þetta unga fólk
á sér ekki nægilega skýr markmið, ef
þau eru þá nokkur, og þjóðfélagið 'hef-
ur ekki skapað því þau. Hið frjálsa val
nýs tíma og hin óteljandi tækifæri,
virðast vera þessu fólki fjötur um fót,
hvernig sem það má vera. Fyrrum var
flestum markaður bás í þjóðfélaginu og
þótti hann oft þröngur. Þá varð bónda-
sonur bóndi og sjómannssonur sjómað-
ur og þá voru engin unglingavandamál.
Bjartsýnir áhugamenn vöktu ís-