Dagur - 07.08.1980, Qupperneq 5

DAGUR
Útgefandi: ÚTGAFUFÉLAG DAGS
Skrifstofur: Tryggvabraut 12, Akureyri
Ritstjórnarsímar: 24166 og 23207
Sími auglýsinga og afgreiðslu: 24167
Ritstjóri (ábm.): HERMANN SVEINBJÖRNSSON
Blaðamaöur: ÁSKELL ÞÖRISSON
Augl. og afgr.: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
Prentun: Prentverk Odds Björnssonar hf.
Samningamálin
Þegar Vinnumálasamband Sam-
vinnufélaganna hóf viðræður við
Alþýðusamband íslands voru
samningamál komin í algjöra
sjálfheldu. VSÍ setti fram hug-
myndir um kjarnasamning, sem
fól í sér miklar kauphækkanir til
vissra hópa, en á móti vildu
vinnuveitendur ræða um skerð-
ingu á áunnum réttindum verka-
lýðshreyfingarinnar. Á það féllst
ASÍ ekki og viðræðurnar fóru í
strand.
Það er vitað og viðurkennt, að
þjóðarbúið þolir ekki neinar um-
talsverðar grunnkaupshækkanir
við þær erfiðu aðstæður sem nú
ríkja, eins og fjármálaráðherra
hefur bent á. Hins vegar var það
Ijóst, að ekki var hægt að ná nein-
um samningum og friði á vinnu-
markaði, nema hinir lægra laun-
uðu fengju einhverjar úrbætur.
í Ijósi raunsæs mats á aðstæð-
um setti Vinnumálasambandið
fram þær hugmyndir, að hinum
samræmda kjarnasamningi yrði
frestað í eitt ár og á þeim tíma yrði
unnið að undirbúningi málsins.
Samningum yrði að öðru leyti
frestað, nema hvað samið yrði um
hóflega grunnkaupshækkun til
launþega, sem að hluta til yrði
greidd í hækkun á slysa- og
sjúkrabótum. Þessi hugmynd
mætti skilningi ASÍ og fullyrða má,
að málin hafi verið komin mjög
langt og að samningar hefðu get-
að tekist á þessum skynsamlega
og hófsama grundvelli, sem ekki
hefði leitt til meiriháttar röskunar
á efnahagslífinu.
Þá gerðist það, að Samband
málm- og skipasmiðja lagði fram
tilboð til sinna viðsemjenda um
viðræður, þar sem boðið var upp á
leiðréttingar á álögum og að taka
yfirborganir inn í samninga, en
þetta hefði falið í sér mikla kaup-
hækkun, miðað við aðstæður, og
ailir gera sér Ijóst, hvað slík
kjarabót til einnar starfsstéttar
hefði haft í för með sér. Kjara-
samningar hefðu allir farið úr
böndunum og vonlítið fyrir ríkis-
stjórnina að ná árangri í þeim
markmiðum að draga úr verð-
bólgunni.
Menn verða svo að leiða getum
að því, hvort þetta hefi verið gert
að undirlagi Vinnuveitendasam-
bandsins, en komið hefur fram, að
VSÍ fylgdist með framvindu þessa
máls. Það kom svo í kjölfarið,
þegar viðræður voru aftur hafnar
við ASÍ um kjarnasamninginn,
sem VSÍ hafði skömmu áður
hafnað. Með þessum vinnubrögð-
um hafa samningamál verið tafin
og spurningin er sú hvort fram-
haldið leiði ekki til verulegs skaða
fyrir íslenskt efnahagslíf og stefni
þar með atvinnuöryggi þúsunda í
hætlu.
Ræktun á snögghrokknu
sauðfé hefst í haust
I Vantar meiri fjölbreytni í ís-
lenskan landbúnað? Um það
standa víst engar deilur, en
■ hvaða leiðir á að fara í þeim
■ efnum er ekki jafn ljóst. Á
undanförnum misserum hafa
landsmenn heyrt af nýjum bú-
I greinum — aukabúgreinum —
svo sem loðdýrarækt og fisk-
eldi, en hið fyrrnefnda sýnist á
margan hátt vera vænlegt til
árangurs. Bændasamtökin
■ hafa undirbúið málið vel af
sinni háifu og t.d. skipulögðu
þau fyrir skömmu ferð til
Finnlands og Svíþjóðar. í
ferðinni tóku þátt 19 manns og
fararstjóri var Ingi Tryggva-
son, frá Stéttarsambandi
bænda. Áhersla var lögð á að
kynna ferðalöngunum refa- og
minkabú í löndunum tveimur,
en að auki skoðuðu þeir pelsfé
í Svíþjóð
Vel má vera að pelsfé geti
reynst bændum drjúg tekjulind.
Hér er um að ræða snögghrokkið
sauðfé sem bændasamtökin hafa
í hyggju að hefja ræktun á strax í
haust. Á vegum Búnaðarsam-
bands Eyjafjarðar fór Ævarr
Hjartarson, ráðunautur utan, og
fór Dagur þess á leit við hann að
hann greindi lesendum blaðsins
frá því sem fyrir augu og eyru bar.
Tískan
gerir kröfur
— Við skoðuðum pelsfé í Sví-
þjóð. Það er gæran sem gefur
fénu þetta nafn, en hún er mjög
hrokkinn og þessi hrokkni lokkur
nær alveg inn að bjór. Sú áferð
sem næst, er ekki til í okkar fé í
þeim mæli sem við sáum þarna,
en bestu íslensku gærurnar fara
Iangleiðina í að vera jafn verð-
mætar og þær sænsku. Ætlunin er
að vinna að því á næstu árum að
rækta upp þennan eiginleika i
okkar stofni. Með úrvali er það
hægt og við þurfum ekki að flytja
inn fé.
— I sjálfu sér eru þessar gærur
ekki betri en okkar gærur, en það
er nú svo með tískuna að hún
gerir kröfur sem framleiðendur
verða að geta svarað. Tískan vill
þessa lokkgerð í dag og því eru
gærurnar í háu verði. Það á ekki
að taka ýkja mörg ár að ná fram
betri lokkgerð í íslenska fénu og
sænsku bændurnir sem við
ræddum við vildu halda fram að
þetta væri ekki óstöðugt tísku-
fyrirbrigði.
— f haust kemur sænskur
maður til landsins og ætlar hann
að velja með bændum líflömb.
Minkurinn barg
byggðinni
í upphafi ferðar var farið til
Finnlands og haldið sem leið lá í
Austurbotna. Fyrir nokkrum ár-
um var búskapur á því svæði á
fallanda fæti og höfðu margir
bændur í hyggju að bregða búi og
fara á mölina. Hið opinbera kom
þá til skjalanna og með ákveðn-
um aðgerðum tókst að lyfta undir
atvinnulíf á svæðinu. Nú lifa um
70% bænda I Austurbotnum á
loðdýrarækt. Finnar telja að árs-
verk í minkabúi sé um 800 læður,
en Ævarr sagði að sum búin
hefðu verið snöggtum minni og í
því stærsta, sem var í Svíþjóð,
voru hvorki meira né minna en
16.000 minkalæður og 2.000
refalæður.
— Það sem kom mér mest á
óvart voru byggingamar sem
bændumir notuðu fyrir loðdýrin.
Húsin sem þeir notuðu mundi
maður einna helst kalla skýli, en
hér á landi þarf rammgerðar
byggingar með hárri girðingu
umhverfis. Á finnsku skýlunum
var þak og hliðar voru ekki fyrir
hendi. Girðingar umhverfis eru
óþekkt fyrirbæri.
Það er ljóst að byggingarkostn-
aður hjá Finnum er miklu lægri
en hjá okkur, en á móti kemur að
fóðurkostnaður á Islandi er mun
lægri.
Á að slaka
á kröfum?
í dag eru miklar kröfur gerðar
fyrir hús sem hýsa minka og refi
hér á landi. Raunar eru húsin oft
svo rammgérð að þangað fer
enginn út né inn nema sá hinn
sami hafi lyklavöld. í Finnlandi
gera menn sér litlar grillur yfir því
þó einn og einn minkur eða refur
komist út, enda eru þeir til staðar,
villtir í finnsku skógínum. Hér á
landi ætlaði allt vitlaust að verða
fyrir nokkrum árum þegar mink-
ur fannst, sem ættaður var úr einu
minkabúanna fyrir sunnan, en
það ætti ekki að skipta neinu
höfuðmáli þó nokkur kvikindi
öðluðust frelsið. En hvað segir
Ævarr um málið?
— Möguleiki bænda til að
stunda loðdýrarækt, sem auka-
II
%
Ævarr Hjartarson heldur hér á gæru af pelsfé, sem svo hefur verið kallað.
Mynd: á.þ.
búgrein er mikið skertur, ef
nauðsynlegt er að byggja eins og
kröfurnar eru í dag, þ.e. ef ekki
fæst leyfi til að nýta þær bygg-
ingar sem fyrir eru á jörðinni og
henta, án verulegra breytinga,
þessari starfsemi. T.d. má minn-
ast á fjárhúsin sem eru oftast ágæt
til að hýsa mink eða ref.
— Hér á landi eru fyrir bæði
refur og minkur og þó maður tali
um að varnirnar séu strangar hér
er ég ekki að mæla því bót að
loðdýrin séu I óvönduðum hús-
um. En ég tel að á ýmsan hátt
mætti slaka á kröfum um ein-
angrun dýranna án þess að mikil
hætta skapist. Mestu máli skiptir
hins vegar að vel sé hugsað um
búin. Sé gengið slóðalega um vel
einangrað hús geta dýrin ekki
síður sloppið þaðan en annars-
staðar.
Minkur og refur
á 15 hekturum
Ævarr sagði að það hefði verið
sameiginlegt álit Finna og Svía að
minkaskinn væru stöðugri í verð-
lagi — sveiflur í verði refaskinna
eru meiri. Þeir gerðu einnig ráð
fyrir að verðsveiflurnar myndu
haldast, en tóku fram að þær
væru mun minni nú en fyrir
nokkrum árum.
Nokkrir aðilar í Svíþjóð hafa
byggt mjög stór bú eins og getið
var um hér að framan. Á því búi,
sem er í eigu eins manns, eru
minkaskýli og refaskýli á 15 til 20
hekturum og veitir það 30 manns
atvinnu. Umræddur bóndi rak
sitt eigið fóðureldhús og skinna-
verkun.
Tæplega verður þessi bústærð
talin heppileg hér, en vel má vera
að fyrr en síðar stækki íslensku
búin til muna. Meðan bændurnir
í Austurbotnum voru að byggja
upp sín bú lánaði ríkið þeim fé til
framkvæmdanna, rétt eins og
gerðist hér við Eyjafjörðinn, en
síðar tóku almenn rekstrar- og
bankalán við.
Skinnakaupmaðurinn lánar út
á hvern gotinn hvolp sem nemur
u.þ.b. því sem verja þarf í fóður-
kaup meðan á uppeldi hvolpanna
stendur. Samskonar kerfi er að
komast á hér á landi. Að auki geta
finnsku bændurnir tryggt dýrin
hjá kaupmanninum, en verða um
leið að skuldbinda sig til að selja
honum a.m.k. 35% af dýrunum.
Bóndanum eru ekki bætt fyrstu
10%, en síðan tekur kaupmaður-
inn við. Þetta kemur í veg fyrir að
loðdýrabóndinn verði fyrir slíku
skakkafalli að hann þurfi að
bregða búi.
Þar með lýkur spjallinu við
Ævarr um ferfætlingana mink,
ref og pelsfé.
Jóhanna M. Jóhannesdóttir
Fædd 3. maí 1903 - Dáin 15. júlí 1980
Orðsending
— til stjórnar Dýraverndunar-
félagsins á Akureyri
Þið hafið sent frá ykkur þarflegar
áminningar um dýravernd og er
það þakkarvert.
Eitt atriði langar mig að ræða
nánar, þ.e. áskorun ykkar um lok-
un reykháfa í hitaveitu-húsum svo
smáfuglar falli þar ekki niður og
farist.
Þetta er ákaflega þörf ábending
því þess eru dæmi að snjótittlingar
hafa farist á þennan hátt um vetur.
Því sárara er þetta sé, hugsað til
þeirra mörgu sem gefa þessum
„smávinum" brauð og korn í hörk-
um, en verða þess svo kannski
valdir óvilandi að þeir deyi hung-
urdauða í reykháfum.
En þessi áskorun nægir ekki. Við
lesum hana ogsamþykkjum ykkur í
huga, en framkvæmd lendir í und-
andrætti og gleymist. Nú, svo eru
ekki allir húseigendur færir um að
komast upp á húsþök né hafa
hentugt efni eða áhöld til að byrgja
brunnin áður en slysið verður.
Ég vil því leyfa mér að skora á
ykkur að gangast fyrir því, að
ráðnir verði tveir traustir menn
fyrir veturinn, sem gangi hús frá
húsi með hentugan útbúnað og
áhöld (vírnet og naglabyssu?) og
loki sem flestum reykháfum.
Ég held að þetta sé eina örugga
ráðið til að framkvæma þetta þarfa
verk. Við komum því ekki í fram-
kvæmd sjálf.
En það kostar fé, munuð þið
segja. Það er rétt en ég er viss um að
húseigendur og fuglavinir myndu
leggja fram smáskerf til þessa og
kannski væri hægt að fá sjálfboða-
liða, skáta eða skólabörn, til að
safna í slíkan kostnað. Það þarf
aðeins að láta fjölrita söfunarlista
handa þeim. Kannski nægir að lýsa
eftir framlögum í blöðunum?
Ég býð hér með fram minn skerf
nú þegar.
Virðingarfyllst,
Akureyri 16/7 1980
Kristján frá Djúpalæk
Hinn 15. júli s.l. andaðist Jóhanna
María Jóhannesdóttir saumakona
og verslunarstjóri á Akureyri. Útför
hennar var gerð 22. sama mánaðar
að viðstöddu fjölmenni. Zonta-
konur á Akureyri buðu kirkjugest-
um til kaffidrykkju í Hvammi,
heimili skáta, að útför lokinni en
Jóhanna starfaði mjög ötullega í
Zontaklúbbnum, Hún reyndist þar
sem annars staðar hin trausta at-
kvæðakona.
Jóhanna var svarfdælsk að ætt.
Foreldrar hennar voru hjónin Jóh-
annes Björnsson frá Hólijram og
Hólmfríður Júlíusdóttir í Syðra-
Garðshorni. Börn þeirra voru tvö,
Jóhanna og Júlíus Birnir, flugum-
ferðarstjóri.
Fjölskyldan átti fyrst heima í
Syðra-Garðshorni en síðan á ýms-
um stöðum á Dalvík þar sem
Jóhannes vann ýmiskonar störf við
hina vaxandi útgerð. Árið 1919
flultu þau hjónin með börn sin til
Akureyrar þar sem Jóhanna gekk
tvo vetur í Gagnfræðaskóla, síðar
einn vetur í húsmæðraskóla í
Reykjavík. Um skeið vann hún hjá
Kaupfélagi Eyfirðinga og síðar hjá
Pétri Lárussyni skókaupmanni á
Akureyri. En síðast og lengst var
hún verslunarstjóri í Versl. Bern-
harðs Laxdals allt þar til sú verslun
var lögð niður hér.
Á yngri árum var Jóhanna um
skeið skipsjómfrú á Lagarfossi.
Hún fór einnig til Danmerkur og
stundaði sníðanám en hafði auk
þess meistarabréf í kjólasaumi og
var um skeið saumakennari í Hús-
mæðraskóla Akureyrar og hélt auk
þess mörg saumanámskeið.
Jóhanna giftist ekki en átti son-
inn Jóhannes Víði Haraldsson
flugmann. Hann og Elín Skafta-
dóttir eiga tvo syni.
Hér hefur verið stiklað á stóru og
aðeins fylgt ystu umgjörð á starfs-
ferli mikilhæfrar mannkostakonu.
Hún átti í sjálfri sér og þroskaði
með sér margt það besta sem um
Svarfdælinga hefur verið sagt. Hún
var skarpgreind og kjarkmikil, fé-
lagslynd, vinmörg og vinföst, hafði
lifandi áhuga á fjölda þeirra mála
sem til heilla horfa og gekk heils-
hugar að hverju starfi, hvort sem
það lilheyrði verslun, saumaskap
eða félagsmálum. Gestrisin var hún
með afbrigðum og stórrausnarleg.
Sem verslunarstjóri á Akureyri
átti hún mikil viðskipti við Dag um
fjölda ára og kynntumst við þá
verulega. Um hana má segja, að
enginn var henni fremri í orðheldni
og áreiðanleika og er þá mikið sagt
þegar í huga er hafður stór hópur
hinna ágætustu viðskiptavina.
Jóhanna var sköruleg og gat
haldið fast á sínum hlut, en hún var
einnig fróð og skemmtileg og ým-
islegt í þroskaðri skapgerð hennar
var með listrænu ívafi.
Foreldrar Jóhönnu keyptu á sín-
um tíma húsið Oddagötu 5 á Ak-
ureyri, en þar átti hún heima í hálfa
öld en mótbýlisfólk hennar var
sveitungi hennar og frændi, Björn
Þórðarson skrifstofumaður og Sig-
ríður Guðmundsdóttir kona hans.
Þegar litið er yfir æviferil Jóh-
önnu Maríu Jóhannesdóttur gæti
rnanni dottið í hug, að hún hafi
e.t.v. verið einum mannsaldri á
undan samtíð sinni í jafnréttisbar-
áttu kvenna þó ekki með því að
predika og þaðan af síður með því
að sýnast heldur með því að vera,
því á þann veg vann hún kynsystr-
um sínum mikið traust. Megi
þakklæti og vinátta lýsa henni á
nýjum leiðum.
E. D.
Kalott keppnin í frjálsum íþróttum:
Sex úr KA í landsliðið
Kalott keppnin í frjálsum
íþróttum verður haldin í
Reykjavík um næstu helgi.
Keppni þessi er landskeppni
milli Norður Noregs, Norður
Svíðþjóðar, Norður Finn-
lands og íslands. Er keppnin
haldin til skiptist hjá þessum
þjóðum í fyrra var keppt í
Bodö í Noregi. í íslenska
landsliðinu í frjálsum íþrótt-
um eru m.a. sex keppendur úr
frjálsíþróttadeild KA, og
keppa margir þeirra í mörg-
um greinum.
Oddur Sigurðsson keppir í
100,200 og 400 m hlaupum og
einnig er hann í 4x 100 og 4x400
m boðhlaupssveitum.
Aðalsteinn Bernharðsson
keppir í 400 m hlaupi 400 m
grindahlaupi og hann er í báð-
um boðhlaupssveitunum. Dýr-
finna Torfadóttir keppir í spjót-
kasti, og Sigríður Kjartansdóttir
1 boðhlaupi. Steindór Tryggva-
son keppir í 5000 m hlaupi og
Jón Oddsson í langstökki.
Oddur Sigurðsson er nú rétt
kominn heim af Ólympíu-
leikjunum í Moskvu, en þar
hlaut hann dýrmæta keppnis-
reynslu, sem eflaust á eftir að
koma honum til góða á næst-
unni. Hann var óheppinn að
komast ekki í undanúrslit í 400
m hlaupinu. Hann fékk 19.
besta tímann, en 32 komust 1
undanúrslitin. Hann var í
sterkasta riðli hlaupsins, en
hefði komist áfram ef hann
hefði verið í einhverjum af hin-
um riðlunum.
Á þessari mynd er frjálsíþróttalið KA sem sigraði aðra
deild frjálsra íþrótta í fyrra. Á myndina vantar Odd Sig-
urðsson Ólympíukeppanda. Dýrfinna Torfadóttir er önn-
ur frá vinstri f öftustu röð, Jón Oddsson fjórði frá vinstri í
sömu röð, Steindór Tryggvason við hliðina á honum og
Aðalsteinn Bernharðsson lcngst til hægri í sömu röð.
Sigríður Kjartansdóttir er lengst til vinstrí i fremstu röð.
Meðal keppenda á Kallott keppninni verður einn kepp-
andi frá UMSE en það er nýbakaður Islandsmeistari i 800
og 1500 metra hlaupi kvenna Sigurbjörg Karlsdóttir úr
UMF Svarfdæla en hún keppir að þessu sinni í 3000 metra
hlaupi.
Golf
Nýlokið er íslandsmófinu í
golfi, en það var háð í
Reykjavík. Björgvin Þor-
steinsson GA lenti nú í
annað sinn í öðru sæti, en
hann er margreyndur ís-
landsmeistari. í sveita-
keppni var sveit GA í öðru
sæti, en hana skipuðu
Björgvin Þorsteinsson,
Gunnar Þórðarson,
Magnús Birgisson og Jón
Þór Gunnarsson. Þá hefur
Björgvin verið valinn í
landslið íslands í þessari
íþrótt sem mun keppa við
Finna nú á næstunni.
Hver verður
markahæstur?
Leikmenn Þórs og KA sem
leika í annarri deild hafa ver-
ið iðnir við að skora mörk í
sumar. Að sama skapi hafa
markverðir liðanna varið vel
og hafa þeir fengið á sig færri
mörk en aðrir markmenn
deildarinnar.
Sá Akureyringur sem flest
mörk hefur skorað 1 deildinni er
Óskar Gunnarsson 9 mörk, af
11 umferðum loknum. Annars
lítur listinn þannig út yfir þá
menn sem mörkin hafa skorað.
Mörk
1. Óskar Gunnarsson Þór 9
2. Gunnar Gíslason KA 8
3. Óskar Ingimundarson KA7
4. Gunnar Blöndal KA 6
5. Elmar Geirsson KA 5
6. Guðm. Skarphéðinss. Þór 5
7. Jóhann Jakobsson KA 4
8. Oddur Óskarsson Þór 4
9. Eyjólfur Ágústsson KA 4
10. Árni Stefánsson Þór 2
11. Nói Björnsson Þór 2
12. Hafþór Helgason Þór 2
Skotlands-
Næstu leikir leimsókn
Næstu leikir t artnarri deild
geta ráðið miklu um úrslit
deildarinnar. Á fimmtudags-
kvöldið leika í Reykjavík Ár-
mann og Þór. Þórsarar eiga
að vinna þennan leik létt, þar
er þeir unnu fyrri leikinn
auðveldlega með þremur
mörkum gegn engu. Þá eru
þeir einnig á útivelli, en þar
hafa þeir ekki tapað stigi.
Á föstudagskvöldið leika á
Akureyrarvelli kl. 20.00 KA og
Haukar. Fyrri leik þessara aðila
lauk með jafntefli eitt mark
gegn einu, en þá var leikið á
malarvelli og á slíkum velli
hefur KA tapað öllum sínum
stigum. KA hefur hins vegar
ekki tapað stigi á heimavelli, og
verða því að teljast sigurstrang-
legri.
Annar leikur í þessari umferð
deildarinnar sem er sú 12. er
leikur iBl og Fylkis, en þessi lið
bæði ásamt Haukum geta skot-
ist upp á milli Akureyrarfélag-
anna og eru því æskilegustu úr-
slit þess leiks jafntefli.
Völsungar leika í þessari um-
ferð við Selfyssinga en þessi lið
eru bæði í neðri hluta deildar-
innar og þurfa bæði liðin bæði
stigin og þar verður því eflaust
hart barist.
Þriðji og fjórði flokkur KA
í knattspyrnu eru nú í
skemmti og keppnisferð í
Skotlandi. Þar munu þeir
keppa nokkra leiki við
jafnaldra sína. Fararstjórar
eru Einar Pálmi Árnason,
Eiður Eiðsson og Siguróli
Sigurðsson. Piltarnir eru
væntanlegir heim á föstu-
daginn, og vonandi ná þeir
heim fyrir leik KA og
Hauka, því kórstjóri KA
kórsins Magnús Siguróla-
son er með í hópnum, en
ekki mun vcita af öflugu
klappliði í þeim Ieik.
4.DAGUR
DAGUR.5