Dagur - 21.01.1982, Blaðsíða 4

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSlMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR OG AFGREIÐSLU: 24222
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÓRNSSON
BLAÐAMENN: ÁSKELL ÞÓRISSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT H.F.
Breyta verður
vísitölukerfinu
Ríkisstjómin hefur að undanförnu unnið að
gerð svonefnds „efnahagsmálapakka“.
Eins og lætur að líkum eru menn ekki á einu
máli, en þrátt fyrir hrakspár stjórnarand-
stæðinga mun ríkisstjórnarflokkunum tak-
ast að móta sameiginlega stefnu. Grund-
vallaratriðið er að áfram verði haldið niður-
talningu verðbólgunnar og að atvinnulífinu
verði komið á réttan kjöl, svo atvinnuöryggi
verði tryggt. Um þetta eru allir sammála,
sem betur fer. Sem fyrr er þetta spurning um
leiðir.
Ef við ætlum að ráða við verðbólguna
verður að taka á meininu með margvísleg-
um hætti. Það vísitölukerfi sem undanfarin
ár hefur verið við lýði hefur sýnt sig að þjóna
ekki þeim sem helst skyldi, þ.e. láglauna-
fólkinu. Það stendur einnig öllum raunhæf-
um aðgerðum í efnahagsmálum fyrir þrifum.
Breyta verður vísitölugrundvellinum, þann-
ig að útkoman verði sanngjörn.
Við getum ekki eytt meira en við öflum
nema setja okkur í skuldir. Draga þarf úr er-
lendum lántökum, þannig að eyðslulán
koma ekki lengur til greina. Því verður að
taka tillit til viðskiptakjara. Þegar þau verða
óhagstæð, t.d. vegna hækkunar á olíuverði
eða lækkunar á verði fiskafurða okkar á er-
lendum mörkuðum, verða allir landsmenn
að taka þátt í slíkum áföllum. Taka verður
meira tillit til óhagstæðra viðskiptakjara í
vísitölunni, en gert hefur verið. Það má bæta
hinum lægstlaunuðu upp með öðrum hætti.
Steingrímur Hermannsson hefur bent á
það, að rangt sé að hafa inni í vísitölunni
verð á innlendri orku, á sama tíma og við
erum að gera stórátak til að bæta afkomu al-
mennings með hitaveitu — og öðrum orku-
framkvæmdum. Allir landsmenn verða hins
vegar bæði að njóta ávaxtanna og taka þátt í
útgjöldunum. Jöfnun orkuverðs verður því
að fylgja slíkum breytingumn á vísitölunni.
Endurskoðun vísitölukerfisins má ekki
dragast lengur. Núverandi kerfi er órökrétt
og í mörgum tilvikum ranglátt og einkum
gagnvart þeim sem verst eru settir. Laun-
þegar, atvinnurekendur og stjórnvöld verða
að taka höndum saman á þessu ári og
hrinda í framkvæmd breytingum, sem allir
virðast sammála um að þurfi að gera.
Framsóknarmenn hafa einnig bent á það,
að breyta þurfi verðlagsmálum og færa til
nútímalegra horfs, án þess þó að sleppa öllu
lausu. Þeir hafa einnig lagt á það áherslu, að
lækkun fjármagnskostnaðar verði að fýlgja
niðurtalningu verðbólgunnar og að lækkun
vaxta ætti jafnvel að vera að einhverju leyti
leiðandi í niðurtalningunni.
Valdimar Pétursson:
Ahugaleysi
staðreynd
Ári fatlaðra er lokið og ár aldraðra
tekið við. En verkefnalistinn fyrir
síðasta ár er ekki tæmdur - þvert á
móti. Nú hafa menn e.t.v. gert sér
beturgrein fyrír en áður, hve mikið
verk er eftir óunnið. ValdimarPét-
ursson, sem sæti á í ALFA-netnd á
Akureyrí, er gagnkunnugur mál-
efnum fatlaðra og Dagurfékk hann
til að svara nokkrum spurningum
sem tengjast málefnum þeirra. I
upphafi var hann spurður um
hvernig honum þætti Alþjóðaár
fatlaðra hafa tekist á Akureyrí.
- Þegartalaðerumaðsamkoma
hafi farið vel fram, þá er átt við að
frekar lítið hafi verið um slagsmál.
Fáir hafa setið inni um nóttina og
lítið um slys. Ég held að svo megi
segja um liðið ár. Það meiddist
enginn og ég minnist þess heldur
ekki að nokkur hafi talið sig knúinn
til upphrópana. Ég átti ekki heldur
von á því, né heldur að kraftaverk-
um myndi rigna yfir okkur, en mál-
um hefur frekar verið þokað fram á
við, og hin almenna umræða,
þ.e.a.s. sú sem var, hefur orðið
okkur til góðs, en hún var svo sann-
arlega ekki mikil.
f meginatriðum er það tvennt
sem mér finnst hafa mistekist hér á
Akureyri; í fyrsta lagi var umræðan
lítil og áhugaleysi almennings er
staðreynd. Umræða meðal þeirra
sem vinna að málefnum fatlaðra
hér í bæ var einnig lítil. Á árinu
voru haldnir tveir almennir fundir
um málefni fatlaðra og á þessa
fundi komu um tíu manns. Hvað
ráðamenn bæjarins snertir, þá sá
einn meðlimur bæjarstjómar sér
fært að sitja um það bil helminginn
af öðrum fundinum. Það var heldur
ekki ýkja mikil umræða í blöðum
bæjarins, þó þar hafi verið undan-
tekningar á.
- Þú segir að fatlaðir, eða þeir
sem starfa að málefnum þeirra,
hafi ekki staðið sig sem skyldi.
- Já, áhugaleysi meðal þeirra
virðist vera jafn mikið og hjá
öðrum. Til dæmis var kjörin
ALFA-nefnd í einu félaganna hér í
bær vorið 1979. Hún hélt engan
fund allt síðasta ár. Áhuginn og
samstaðan var ekki mikil þar.
. . . til að uppfylla viss
skilyrði
- Hvernig hefði aimenningur
getað fylgst betur tneð?
- Ég heid að ef vel hefði átt að
vera, hefðu blöðin átt að eiga viðtöl
við einstakiinga og segja frá ýmsum
vandamálum fatlaðra. Ég er ekki
að tala um löng viðtöl, heldur stutt
og stuttar kynningar um fötlun.
Þannig hefði almenningur kynnst
betur þeim atriðum sem lagfæra
þarf. Bæjarbúar vita að eitthvað er
að, en allflestir vita ekki hvar skór-
inn kreppir.
Eitt get ég ekki látið kyrrt liggja.
Það er staðreynd að það er skoðun
sumra að of mikið hafi borið á
hreyfifötluðum sl. ár þrátt fyrir allt.
Þetta líkist helst stéttarríg, en hann
er að vera okkar þjóðaríþrótt.
- Hefur ALFA -nefndin á Akur-
eyri lagt drög að einhverju sem
síðar á eftir að koma í Ijós?
- Áður en þessu er svarað verð-
ur það að koma fram, að nefndin
hafði enga fjármuni handa á milli,
ekki loforð fyrir fjárveitingu og
ekki heldur viljayfirlýsingu bæjar-
yfirvalda um fjárveitingu. Annað
atriði, sem líka þarf að taka fram,
er að kjör nefndarinar fór ekki
fram fyrr en í lok janúar á síðasta
ári, sem er 6-12 mánuðum öf seint
að minni hyggju. Það var liðinn um
þriðjungur ársins þegar nefndin var
búin að átta sig á því í grófum drátt-
um að hverju skyldi stefnt.
í raun má segja að með þeim
grunni sem opinberir aðiiar lögðu,
hafi kjör nefndarinnar aðeins verið
til að uppfylla viss „moralskt" skil-
yrði, sem bæjarfélaginu voru sett í
tilefni ársins.
En sem betur fer var nefndin
kjörin og að sjálfsögðu gat hún
komið málum örlítið áfram. Eitt
það fyrsta sem nefndin gerði var að
skipa nefnd með fulltrúum þeirra
félaga, sem vinna að málefnum
fatlaðra hér í bæ. Þessi nefnd á að
vera arftaki ALFA-nefndarinnar,
a.m.k. vonaég það. Þamaerum að
ræða framtíðarnefnd, sem örugg-
lega skilar árangri síðar meir ef vilji
erfyrir hendi.
Embættismenn og
Haínaríjarðarbraiidar-
ar
Ferðaþjónusta fatlaðra verður að
raunveruleika á þessu ári, sem í raun
er heljarstökk fram á við. Stofnun
nefndar til undirbúnings í upplýs-
inga- og fræðsluefnis fyrir skóla,
sumardvalaraðstaða fyrir fatlaða í
nágrenni bæjarins var tii umræðu og
verður mjög líklega að veruleika,
sama má segja um breytingar á opin-
beru húsnæði. Þar er vfða pottur
brotinn því fatlaðir eiga erfitt með að
sækja heim opinberar stofnanir. Allt
þetta á eftir að koma í ljós, en því
miður eru til óteljandi atriði, sem
ekki voru rædd eða framkvæmd. Til
þess vantaði bæði tíma og peninga
og varla mun það breytast neitt að
ráði í framtíðinni ef að líkum lætur.
- Líkamlega heilbrígðir varpa oft
fram þeirrí spumingu hvar helst sé
átaks þörf í málefnum fatlaðra.
- Það er ógemingur að svara
þessari spumingu hlutlaust. Til þess
em sjónarmið fatlaðra um forgang
verkefna, eða þarfir, svo mismun-
andi. En ég geri ráð fyrir að mennt-
unar-, endurhæfingar- og fræðslu-
mál séu þau atriði sem mest liggur á
að leysa. Nú, í tengslum við þau
koma svo ferlimál, húsnæðismál og
þjónusta í tengslum við þau, en þessi
atriði þarf að leysa jafnt með öðrum
verkefnum. Fyrirbyggjandi aðgerðir
gætu líka verið efst á listanum.
Það sem er mér hugleiknast em
ferlimál. Ef fatlaðir eiga greiðan að-
gang að stofnunum og fyrirtækjum,
eða að ferðast, leysir það gífurlega
mörg vandamál. Sem betur fer örlar
á framþróun í þeim málum, sem
átak í þeim mundi stuðla að þessu
margfræga jafnvægi í byggð
landsins. Hinu er ekki að leyna að
þær hugmyndir, sem sumir af okkar
ágætu embættismönnum hafa um
þau mál gætu oft átt rætur sínar að
rekja til miðalda, eða jafnvel enn
lengra aftur í tímann. Sögur af emb-
ættismönnum og hönnuðum húsa,
þegar þeir fjalla um ferlimál, jafnast
oft á við góða Hafnarfjarðarbrand-
ara.
- Telur þú að viðhorf almennins
til fatlaðra hafi breyst eitthvað hin
síðarí ár?
- Já, sem betur fer. Að vísu fer
það eftir því hvemig litið er á þá
breytingu, og ég held að það megi
orða það þannig að þeim fötluðu,
sem vel gengur í lífinu, og em mjög
sjálfstæðir, skiptir fötlunin litlu máli,
þegar kemur að samskiptum við lík-
amlega heilbrigt fólk. Aftur á móti
eru það þeir, sém ekki búa yfir þessu
sjálfstæði, og fótlun hamlar sam-
skiptum við samborgarana sem eru
afskiptir. Máiefni þeirra em ekki í
jafngóðu lagi. Að auki býr þessi
hópur við ákaflega mikið öryggis-
leysi, t.d. í atvinnumálum.
Almenningsálitið í garð þessa
hóps verður að breytast, verða
jákvætt, og almenningur verður að
læra að líta á þetta fólk sem venju-
lega samborgara, en ekki annars
flokks fólks. Ég veit dæmi um slfkt.
Þar að auki verður fólk að fara að
hætta að hugsa á þá leið að því komi
málefni fatlaðra ekkert við. Það er
of mikið um þannig hugsanagang og
ég vildi benda á að sú stund getur
mnnið upp fyrir einhvem lesanda
Dags að hann fylli flokk fatlaðra.
Þetta segi ég ekki af neinni mann-
vonsku, þvert á móti. Slys em t.a.m.
daglegir viðburðir og þau geta haft
:hinar hörmulegustu afleiðingar.
Áhugi fyrír hendi
en fé vantar
Það er matsatriði hvort hið opin-
bera sýni fötluðum nægjanlegan
skilning. Ég væri t.d. ósanngjam ef
ég segði að opinberir aðilar sýndu
okkur lítinn skilning. Talandi um
opinbera aðila þá er með afbrigðum
gott að ræða við forráðamenn bæjar-
ins. Þar er áhugi á okkar málum, þó
stundum komi vamarorð. Ég minn-
ist þess að eitt sinn, ekki alls fyrir
löngu, var sagt við okkur að við
mættum ekki gera
ósanngjamar kröfurtil bæjarins, t.d.
þær að gerðar yrðu klifurgrindur
fyrir hjólastóla . . . Það er ýmislegt
sem mönnum dettur í hug, en hér
var sennilega átt við Ráðhúsið.
En til að hrinda í framkvæmd hin-
um ýmsu verkefnum þarf peninga og
þeir em ekki alltaf til staðar, segja
forráðamenn bæjarins og eflaust er
það rétt.
Ástæðan er sú að þeirra sögn að
þeir peningar sem bæjar- og sveitar-
félög hafa handa á milli, fara í fyrir-
fram ákveðin vefkefni, samkvæmt
lögum, og þá er ekki svigrúm til stór-
tækra aðgerða á hinum ýmsu sviðum
er snerta fatlaða.
Spumingin er því sú hvort það sé í
rauninni pólitískur vilji fyrir því að
allir landsmenn geti valið sér búsetu
að ósk hvers og eins. Heilbrigðir ein-
staklingar flytja milli landshluta, en
hvað fatlaða varðar þá má segja að
þeir séu beittir bú-
setuþvingunum. Eitt sinn var það
viðkvæðið, ef fatlaður átti erfitt með
búsetu í sinni heimabyggð, að best
væri „að flytja hann bara suður“.
Þetta viðhorf er enn til og það er
blettur á samskiptum fatlaðra og
þeirra sem ráða í landinu.
Áður en lengra er haldið er rétt að
láta það koma fram, hvað ferða-
þjónustu við fatlaða varðar, þá hefur
Akureyrarbær staðið sig vel, en til-
feliið er að frjáls félagasamtök eins
og Sjalfsbjörg og Styrktarfélag van-
gefinna geta ekki staðið endalaust
að þjónustu eða uppbyggingu. Með
tíð og tíma eyðileggur það alla inn-
viði félagsins.
Að lokum vildi ég aðeins segja að
hið opinbera, ríki og bær, verða að
hætta að meta sálir til fjár. Það er
ekki nóg að hafa háleitar
hugsjónir á hátíðisdögum og engar á
virkum. Málefni öryrkja og aldraðra
em vinsæl í kosningabaráttu. Þar em
gefin loforð sem auðvelt er að svíkja
því menn vita sem er að t.d. þessir
tveir hópar fara ekki í verkfall né
heldur em þeir í aðstöðu til að beita
þvingunum þegar ekkert verður úr
framkvæmdum sem búið var að lofa.
4 s.-oiMstítfi! jfcmrH m1 s