Dagur - 09.09.1982, Blaðsíða 4

ÚTGEFANDI: ÚTGAFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSlMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR OG AFGREIÐSLU: 24222
RITSTJÓRIOG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÓRNSSON
BLAÐAMENN: ÁSKELL ÞÓRISSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT H.F.
Tekju- og eignarskattur
renni tii sveitarfélaga
Allir þeir sem unnið hafa að eða kynnt sér að
ráði sveitarstjórnarmál vita hversu litlu sveit-
arfélögin geta í rauninni ráðið um mörg sín
helstu málefni. Um fjölmörg atriði er mælt fyrir
í lögum og reglugerðum, sem framkvæmda-
valdið hefur sett. Sumt af þessu er gott og mið-
ar að samræmingu, tryggir jöfnuð ef svo má
segja. Á það við um mörg velferðarmálefni. Á
hinn bóginn hafa sveitarstjórnarmenn ályktað
hvað eftir annað um aukið sjálfræði sveitarfél-
aganna.
Á síðasta fjórðungsþingi Norðlendinga var
samþykkt ályktun um endurskipurlagningu
sveitarstjórnarkerfisins með það fyrir augum
að sveitarfélögin verði gerð að öflugri stjórn-
einingum. „Þannig geta þau tekið við auknum
verkefnum sem gætu jöfnum höndum náð til
einstakra sveitarélaga svo sem með sameig-
inlegum starfsmanni svo og sameiningu, þar
sem aðstæður eru fyrir hendi og vilji fólks fyrir
sameiningunni liggur fyrir. Fjórðungsþingið
vekur athygli á því að með samvinnu sveitar-
félaga hefur náðst mikill árangur. Jafnframt er
það skoðun þingsins að samvinna hafi styrkt
sveitarfélögin sem stjórneiningar.
Fjórðungsþingið telur að ein meginforsenda
sjálfstæðis sveitarfélaga sá að þau séu fjár-
hagslega sjálfstæð og með sjálfstæða afmark-
aða tekjustofna. Því vekur þingið athygli á
samþykkt síðasta fjórðungsþings um að tekju-
og eignaskattur renni alfarið til sveitarfélag-
anna og að til viðbótar komi jöfnunarsjóður
sveitarfélaganna, sem hafi eingöngu það hlut-
verk að jafna aðstöðumun sveitarfélaga til
tekjuöflunar miðað við útgjaldabyrði. Þingið
leggur áherslu á að verkefnanefnd ríkisvalds
og sveitarfélaga taki þessa ábendingu til at-
hugunar sem grundvöll að glöggum fjárhags-
skilum milli ríkis og sveitarfélaga.
Þingið hvetur til að langtímasjónarmið verði
látin ráða þegar rætt er um verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga. Grundvallarregla við
verkaskiptinguna skal vera að fjárhagsleg
ábyrgð og stjórn fari saman. Þar sem nauðsyn-
legt er að til kasta ríkissjóðs komi verði það í
formi framlaga í hlutfalli við framlög heimaað-
ila og að yfirstjórn verði heima fyrir. “
Nú er starfandi nefnd sem félagsmálaráð-
herra skipaði í fyrra til að endurskoða sveitar-
stjórnarlög. Aðdragandinn að stofnun þessar-
ar nefndar var sú að árið 1976 var skipuð önn-
ur nefnd til að fjalla um skiptingu verkefna og
tekjustofna milli ríkis og sveitarfélaga svo og
önnur samskipti þeirra.
Vonandi er að allar ályktanimar og nefnd-
imar leiði fljótlega til niðurstöðu þar sem
sveitarfélögunum verði ætlað meira sjálfdæmi
í eigin málum og þar með meiri fjárráð. í piörg-
um málum er það affarasælast að heimamenn
ráði þeim sem mest sjálfir.
Hallgrímur Indriðason:
Utivist, landnýting
og skógrækl í þéttbýli
Erindi þetta var flutt sem fram-
söguerindi á aðalfundi Skóg-
ræktarfélags íslands á Akur-
eyri 27.-29.08.1982. Tilgangur
þess er að gefa hugmynd um
landnýtingarmál Akureyrar-
bæjar, skógrækt og útivistar-
möguleika á skógræktarsvæð-
um.
Ekki er langt síðan við fórum
að gera okkur grein fyrir gildi úti-
vistar og athvarfs í óspilltu um-
hverfí til bóta fyrir mannlífíð. Á
síðustu tímum hefur jafnvel verið
reynt að meta þessi gæði til fjár.
Hvernig sem á það sem litið er
ljóst að þörf nútímamannsins
fyrir náin tengsl við umhverfíð
komu ekki í ljós fyrr en tengslin
höfðu nærri rofnað.
Veiðimaðurinn og hellisbúinn
bjuggu í nánum tengslum við
náttúruna og voru reyndar eðli-
legur hluti hennar. Sama má líka
segja um íslenska þjóð fram yfír
síðustu aldamót, en þá taka hlut-
irnir að breytast.
Þéttbýli vex við sjávarsíðuna og
bæir verða til. Lífsviðurværið
verður iðnaður, þjónusta, verslun
í stað sjálfsþurftarbúskapar. Hag-
sæld vex og fólki fjölgar, vinnu-
tími lengist og tengsl við umhverf-
ið og náttúruna breytast. Ýmsir
áður óþekktir sjúkdómar, andleg-
ir og Iíkamlegir, fylgja í kjölfar
þessara breytinga.
Síðan þessar breytingar hófust
hafa liðið nokkrir áratugir, vöxtur
og þróun þéttbýlis lýtur nú lög-
málum skipulagningar. Markmið
hennar er að leysa vanda nútíðar-
innar og sjá fyrir þarfir framtíðar-
innar. Sérhvert skipulag á líka að
stuðla að vellíðan íbúanna ef það
tekst er vel skipulagt annars ekki.
í gildandi skipulagslögum er
reglugerð sem ætlað er að tryggja
vissan lágmarksrétt þéttbýlinga til
afnota af landi, þar segir: „í skip-
ulagsáætlun bæði um aðalskipu-
lag og deiliskpulag skal gert ráð
fyrir opnum svæðum fyrir al-
menning, þá skal einnig gert ráð
fyrir meiriháttar útivistarsvæðum
þar sem almenningur getur dvalist
daglangt." Með þessari reglugerð
er sveitarstjórnum beinlínis ætlað
að tryggja íbúum þéttbýlis mögu-
leika á svæðum til útivistar.
Fyrir rúmum 8 árum var kynnt
nýtt aðalskipulag fyrir Akureyri,
en með því var lagður grundvöllur
að þróun bæjarins fram til 1993. í
þessu skipulagi er leitast við að
skilgreina helstu þróunarvanda-
mál Akureyrar og finna þeim
láusn, sem í senn er raunhæf og
tekur mið af fjárhagsgetu bæjar-
ins, en er einnig í samræmi við
óskir sem flestra bæjarbúa.
í þessu aðalskipulagi sem kem-
ur í stað skipulags frá 1927 er í
fyrsta skipti afmarkað sérstakt
landssvæði til almennra nota, svo-
nefnt útivistarsvæði. Ekki er nán-
ar um þetta fjallað í aðalskipulagi
og ekki er reynt að átta sig á því
hverjar þarfir Akureyringa til
slíkra svæða eru, þó er lagt til að
Kjarnaskógur, sem þá þegar var
mikið sóttur af bæjarbúum, verði
skipulagður sem útivistarsvæði.
Kjarnaskógur var á þessum tíma í
eigu Skógræktakrfélags Akureyr-
ar.
Eins og heyra má fólust ekki í
aðalskipulagi neinar Ijósar fyrir-
ætlanir um hvernig útivistarsvæði
skyldi skipulagt. Þó kemúr fram á
skipulagskortum að skógrækt skal
þar vera all umfangsmikil.
Um skógrækt í bæjarlandinu
segir svo í aðalskipulagi: „Hvergi
í landinu hefur ræktun trjágróð-
urs haft jafn afgerandi áhrif á
heildarútlit bæjar og á Akureyri.
Hinn góði árangur og sú þekking
og reynsla, sem áunnist hefur í
skógræktarmálum gerir það að
verkum að sjálfsagt er að reikna
með trjárækt sem mikilvægum
þætti í heildarskipulagi bæjarins."
Þetta mun vera í fýrsta skipti
sem skóg- og trjárækt er ætlað
ákveðið hlutverk í skipulagi þétt-
býlis hér á landi.
Hlutverkið er fyrst og fremst í
því fólgið að skapa bætta aðstöðu
til almennrar útivistar í bæjar-
landinu.
Frá því að aðalskipulag Akur-
eyrar öðlaðist staðfestingu eru nú
um 8 ár. í ljósi þess að skipulags-
tíminn er brátt hálfnaður tel ég
rétt að gera nokkra grein fyrir því
hvern framgang útivistar- og
skógræktarmál þéttbýlisins hafa
haft og á hvern hátt þau tengjast
starfí Skógræktarfélagsins.
Allar varanlegar breytingar
eiga langan aðdraganda svo var
einnig með málaflokkinn skóg-
rækt og útivist í þéttbýli. Enda
þótt flestir stjórnmálaflokkar sem
buðu fram til bæjarstjórnar 1974
og allir sem buðu fram 1978 hafi
haft á stefnuskrá sinni eitthvað
um stækkun útivistarsvæða og
aukna skógrækt í bæjarlandinu
kom frumkvæðið ekki úr þeirri
átt.
Skógræktarfélag Akureyrar,
sem var deild í Skógræktarfélagi
Eyfirðinga þar til deildarfyrir-
komulag var lagt niður 1976,
hafði frumkvæðið í þessum
málum. Árið 1971 sendir það
ræktun bæjarlandsins. Af fram-
kvæmdum varð þó ekkert vegna
styrkrar stöðu þeirra sem stund-
uðu búskap í bæjarlandinu.
Árið 1980 skipar garðyrkju-
stjóri Akureyrar nefnd í umboði
bæjarstjórnar. Nefnd þessi skal
fjalla um átak í ræktunarmálum í
tengslum við „ár trésins". Þessi
nefnd gerði að forgangsverkefni
sínu skipulag útivistar og skóg-
rækt í bæjarlandinu.
Tillögur sínar kynnti nefndin
bæjaryfirvöldum og bæjarbúum
sumarið 1980. Gefið var út blað,
sem dreift var í öll hús bæjarins. í
tillögum nefndarinnar er m.a. lagt
til að átak verði gert í friðun og
skógrækt.
1. Kjarnaskógur verði stækkaður
til NÁ, þannig að framtíðarskóg-
ar og útivistarsvæði myndi kraga
um bæinn.
2. Krossanesborgir verði friðað-
ar og leitað eftir samkomulagi
við Glæsibæjarhrepp um
friðun Lónsár.
3. Gert verði átak sem greiði fyrir
umferð um útivistarsvæðiií.
Alls er hér lagt til að 700-1000
ha. af landi Akureyrarbæjar verði
ráðstafað til almennra nota, þær
fela í sér umfangsmiklar friðunar-
aðgerðir, sem ekki verður hrund-
ið í framkvæmd á stuttum tíma.
Með þessum tillögum er í raun
leitað eftir vilja ráðamanna
bæjarfélagsins, vilja til að lönd
bæjarins verði nýtt í þágu þeirra
sem í bænum búa.
Ef við athugum hvernig land
bæjarins er notað þ.a.s. það land,
sem liggur neðan núverandi
fjallgirðingar í 100-150 m.h.
koma eftirtaldar staðreyndir í
ljós.
Upplýst sklðagöngubraut er í Kjarnaskógi að vetrartagi.
bæjarstjórn hugmyndir sínar um l. Byggt og skipulagt 555 ha.
rekstur útivistarsvæðis í Kjarna. 2. Lögbýlisjarðir 2208 ha.
Ári síðar er gerður nýr samningur 3. Jaðarsvæði 207 ha.
um svæðið við félagið. 4. Skógræktarlönd 200 ha.
Skógræktarfélaginu er þar
fengið nýtt og spennandi verkefni Stærð afréttarlands mælt frá
sem er í því fólgið að gera skóginn núverandi fjallgirðingu að 700
aðgengilegri fyrir fólkið og þá m.h. eruum3960ha. semaðlang-
opnast um leið sá möguleiki að mestu eru nýttir til beitar. Þó má
gera fólkið jákvæðara og spennt- segja að samhliða beit á þessu
ara fyrir hugmyndum félagsins landi sé það að nokkru nýtt til úti-
um skógrækt á útivistarsvæðum. vistar. Þessar tölur seni hér eru
Umfjöllun um málefni útivist- birtar gefa nokkra hugmynd um
arsvæða var ekki mikil á næstu hvernig bæjarlandinú er ráðstaf-
árum. Þó komu fram athygl- að, segja má að um 2% bæjarbúa
isverðar hugmyndir um friðun og nýti 90% af bæjarlandinu. Þessu
4 - DAGUR - 9. september 1982