Dagur - 26.10.1982, Blaðsíða 8

Minning
Margrét Sigurðardóttir
Ung var ég að árum þegar ég heyrði
getið Margrétar á Grund. Sú saga,
sem henni var borin var á þann veg,
að ég fékk inn í vitund mína mynd af
konu, sem mig langaði mjög til að
líta augum. Var þó hneigð mín til
mannfræði ekki ýkja snar þáttur á
þeirri tíð. En ár liðu og ei rættist
óskin. Svo var það eitthvert sinn er
foreldrar mínir komu úr för til Akur-
eyrar, að þau færðu mér kveðju frá
frændkonu minni, húsfreyjunni á
Grund og þá orðsending, að hún
bæði mig að koma í heimsókn til
hennar að Grund, fyrr en seinna -
helst næst þegar ég kæmi inn yfir
Vaðlaheiðina, ef ég fengi því við
komið. Þessi skilaboð færðu mér
mikinn fögnuð. Það var ekki á hverj-
um degi sem slíkt veittist.
Og svo var það á mildu vorkvöldi,
að ég stóð á hlaðinu á hinu sögufræga
setri, Grund í Eyjafirði, stórhrifin af
glæsileik þess. Full eftirvæntingar
kvaddi ég dyra, en jafnframt fann ég
til feimni og örlítils kvíða. Myndi ég
kunna mig hér? Á þessu stóra heimili
yrði mér flest framandi. Eigi man ég
nú lengur hver lauk upp dyrum, en sá
kallaði til húsfreyju og kom hún að
vörmu spori - tíguieg kona og hýr á
svip.
Eg sagði til mín, og þá brosti hún
og fagnaði mér innilega Það var
mikið sólskin í brosinu og hlýjan frá
handtakinu vermdi lengi. Öll ófram-
færni hvarf mér - hvað þá kvíðinn.
Ég fyrirvarð mig að hafa kennt hans.
Mér var svo sannarlega tekið tveim
höndum. Eftir viðmótinu fóru veit-
ingarnar. Á bak við hvorttveggja bjó
hin sanna gestrisni. Eigi hafði ég ver-
ið lengi í návist Margrétar og skipt
við hana orðum, þegar mér fannst
líkt ög ég hefði alist upp með henni,
áhrifin frá persónugerð hennaf voru
þannig. Aðrir á heimilinu tóku mér,
unglingnum, framandi gesti með
alúð - og ég fann mig heima. Ég gisti
tvær nætur á Grund, var dag um
kyrrt. Mér bauðst lengri dvöl, en
ferðaáætlun mín kom í veg fyrir að
svo yrði.
Ég sá margt fallegt á þessu glæsi-
lega heimili og merka setri. En
kirkjan, hið veglega guðshús orkaði
sterkast á mig eigi síst vegna þeirrar
staðreyndar að það var fyrir stórhug
og höfðingslund eins manns, sem
hún reis. Æ síðan, er ég kem í
Grundarkirkju, finn ég sérstakan
hugblæ. Æskuminningarnar tala
skýru máli. Því miður varð mér þess
ekki auðið að fara nema í þá einu
heimsókn, sem hér getur til Margrét-
ar á Grund, á meðan hún skipaði
húsfreyjusætið þar. En eftir að hún
flutti ásamt manni sínum, Ragnari
Davíðssyni til Akureyrar, bar mig
nokkrum sinnum að garði þeirra, og
arinylurinn frá Grund var þar æ til
staðar.
Fundum okkar Margrétar bar all-
oft saman við ýmis tækifæri og urðu
kunnleikar ágætir - áttu þeir Ifka
rætur að rekja til hlýrra kynna og
ættartengsla við foreldra mína. En
átthagarnir voru hinir sömu - lengst
til fjalla frammi í hinum fagra
Fnjóskadal.
Margrét var fædd 16. ágúst 1889
að Fjósatungu í Fnjóskadal, en þar
bjuggu þá foreldrar hennar, Sigurð-
ur Bjarnason, ættaður frá Reykjum
og Hólmfríður Jónsdóttir fra Illuga-
stöðum. Þeim hjónum varð níu
barna auðið og var Margrét næstelst.
í frumbernsku fluttist hún með for-
eldrum sínum að Snæbjarnarstöðum
þar sem þau bjuggu síðan á meðan
þau dvöldust í dalnum. Þar ólst hún
upp í glöðum systkinahópi við áhrif
og mótun góðra foreldra. Sigurður
var bókamaður mikill, fróður og
minnugur og naut þess að fara með
penna. Lagði hann stund á að safna
ýmsum fróðleik og skrá hann. Mun
það mest að hann ritaði Fnjóskdæla-
sögu. En saga sú spannar yfir400 ára
bil (frá 1500-1900) og birtist í ritinu
Nýjum kvöldvökum, sem kom út á
Akureyri. Eru frásagnir þessar skýr-
ar og lifandi og gefa glögga innsýn í
líf fólksins á þessari tíð og spegla vel
aldarfarið. Hólmfríður á Snæbjarn-
arstöðum var væn kona og gerðar-
leg. Hún helgaði sig heimilinu,
barnauppeldi og bústörfum af alúð.
En jarðnæði á Snæbjarnarstöðum
var lítið og of þröngt þar um svo
stóra fjölskyldu. Því var horfið að
því ráði að kveðja dalinn og flytja
inn yfir Vaðlaheiði. Var fyrst höfð
búseta á Garðsá í Öngulsstaða-
hreppi, en síðar flutt til Akureyrar.
En ævikvöld sitt áttu þau Sigurður og
Hólmfríður frá Snæbjarnarstöðum á
Grund í Eyjafirði, þar sem Margrét
dóttir þeirra skipaði húsfreyjusætið á
fjórða tug ára.
Eftir að til Eyjafjarðar kom var
Margrét eitt sumar í kaupavinnu hjá
Magnúsi Sigurðssyni stórbónda og
kaupmanni á Grund, sem með ævi-
starfi sínu, svo og persónugerð
skráði merkan kapítula í menningar-
sögu eyfirskrar byggðar. Síðan lá
leið hennar suður yfir fjöllin, á fram-
andi slóðir og dvaldist hún í Reykja-
vík og Hafnarfirði um þriggja ára
skeið. En dregur til þess er verða vill.
Aftur var stefnt norður um og sporin
lágu að Grund öðru sinni. Var fyrst
um kaupavinnu að ræða en við lát
Guðrúnar Jónsdóttur, konu Magn-
úsar í desember 1918, tók Margrét
við ráðskonustörfum á stórbýlinu og
gegndi þeim næstu árin.
En stærri hlutur var henni ætlaður
af þeim sköpum sem slá örlagavef
mannanna bama. Þann 24. apríl árið
1924 gengu þau Margrét og Magnús í
hjónaband. En eigi varð þeim auðið
nema örskammra samvista, því að
Magnús lést þann 18. júní 1925. En
dýr gjöf hafði þeim veitt verið, dótt-
irin Aðalsteina Helga, fædd 20.
febrúar 1925. Hún bar birtu og bless-
un hinum aldna föður, þá fáu mán-
uði sem þau fengu að njóta samvista,
og inn í líf móðurinnar á stund
reynslunnar og allt til hennar hinsta
dags. Leiðin sem þær fylgdust að var
orðin löng. Og ljós var þar yfir - ást-
úð og umhyggja gagnkvæm og Aðal-
steina hefur skipað með sæmd sæti
móður sinnar sem húsfreyja á Grund
um árabil. Eftir lát Magnúsar var
Grundarbúinu skipt og hélt Margrét
áfram búskap á þeim helmingi hinn-
ar stóm og kostaríku jarðar sem þær
mæðgumar áttu saman. Margt fólk
var kvatt til starfa á stóm búi, og var
verkahringur húsfreyju víður og önn
og ábyrgð ærin, enda þótt ráðsmenn
væru til staðar að axla vissan hluta
þess þunga sem búreksturinn skóp.
En árið 1937 verða enn þáttaskil í
lífi Margrétar, er hún giftist Ragnari
Davíðssyni frá Kroppi í Hrafnagils-
hreppi, mætum dreng og ljúfmenni.
Var það auðnuspor á ævivegi beggja.
Samtaka var til heilla stefnt og búið
af rausn við traust ogvinsældir. Fyrst
bjuggu þau Ragnar og Margrét ein,
en frá 1950-1959 bjuggu þau félags-
búi með Aðalsteinu dóttur Margrét-
ar og manni hennar, Gísla Björns-
syni. Þau höfðu gengið í hjónaband
1945 en verið búsett í Reykjavík, uns
þau árið 1950 fluttu norður að
Gmnd, og hafa síðan orkt þar sitt
ævkvæði við góðan orðstír.
Frá Grund fluttu Ragnar og Mar-
grét til Akureyrar og skópu sér þar
fallegt heimili. Hlýr arinn vermdi þá
sem að garði bar, og þeir voru
margir, því að ýmsir áttu við þau er-
indi sem fyrr og stefndu fúsir heim til
þeirra og þau vom samtaka um
risnu, glaðværð og hlýju við gesti
sína. Það var virkur þáttur ánægju
þeirra að taka á móti gestum, og
alveg eins nutu þau þess að ganga
sjálf til fundar við vini og vandamenn
- og sá hópur var stór. Vel munu þau
Gmndarhjón hafa unað sér á Akur-
eyri. En sveitin fagra, þar sem stóð
það höfuðból, sem þau byggðu svo
lengi og það líf sem þar bærðist og
gréri átti samt hjarta þeirra ávallt.
Þar var hugurinn löngum. Oft var
Grund sótt heim og hátíðir áranna
lifaðar þar allajafna. Heill og heiður
staðarins var hamingja þeirra.
Lífið teflir sín töfl með mörgu
móti og yrkir sín ævintýri tíðum með
undraverðum og ánægjulegum
hætti. Eitt þeirra varð um Margréti
Sigurðardóttur. Dísir þær, sem
vöktu við vöggu heimasætunnar á
litlu býli við auðnarbarm, þar sem
lífskjör reyndust fábreytt, spunnu
örlagaþráðinn þaðan að höfðingja-
setri í breiðri, blómlegri byggð, þar
sem veittist veglegt sæti við auð og
virðing. Og hún tók við gjöfinni úr
höndum heillavætta sinna með þeim
hætti, að hún óx af og ávann sér það
sem átti ævarandi gildi og veitti
henni hvorttveggja: unað og styrk og
varð virk auðlegð.
Margrét á Grund átti þá lund, sem
var í senn ljúf og styrk og rík af hlýju.
Hún var kona góðviljuð og skilnings-
rík og vildi böl bæta eftir því sem
frekast voru föng til. Raunabörn,
sjúkir, einstæðir og ellimóðir áttu
opna leið að hjarta hennar og hún
naut þess að fá borið geisla inn í líf
þeirra. Við þá sem styrkir voru og
hamingjusamir deildi hún gleðinni
ríkulega. Hinum mörgu hjúum sín-
um reyndist Margrét mild húsmóðir
og sýndi þeim miklar tryggðir.
Ættrækin var Margrét með af-
brigðum, svo sem margt hennar
skyldulið. Frændgarðurinn var stór,
en svo var sem hjarta hennar rúmaði
hann allan. Húsfreyjustaðan á
Grund - kirkjustað, og þar sem oft
voru fjölsótt mannamót, auk fjölda
gesta árið um kring, krafðist mikils.
Hún krafðist þreks, myndarbrags og
risnu. Allt þetta átti Margrét í ríkum
mæli, og einnig það hugarfar sem
skóp, að þeir sem til staðarins leit-
uðu eygðu ljós í hverjum glugga.
Þannig fékk hún valdið stóru hlut-
verki á þann veg að lengi verður
munað. Hún unni Grundarstað
heilshugar og hinu blómlega héraði,
sem varð umgerðin um ævistarf
hennar og grunnur þess brennidepils
sem mótaði líf hennar. Eigi að síður
voru henni átthagarnir einkar kærir
alla tíð, og staðurinn þar sem
bemskuleikimir stóðu og ársólin
brosti við var henni það vé sem helgi
hvíldi yfir. Þar stóð sú lífsrót, sem
eigi var færð úr stað. Um þetta ræddi
Margrét oft og sýndi í verki. Eitt-
hvert síðasta skiptið sem fundum
okkar bar saman, sagði hún, eftir að
hafa spurt mig einhvers að austan:
„Blessaður dalurinn, hann á alltaf
stórt rúm hjá mér. Það á ekki að slíta
sig úr tengslum við uppruna sinn.
Við það missist svo mikið.“ - Sönn
orð - sögð af heilindum.
Margrét Sigurðardóttir var gædd
miklum starfsþrótti og bjó við góða
heilsu mestan hluta sinnar löngu ævi
og varð þetta he'nni verulegur styrk-
ur í annasamri og ábyrgðarríkri
stöðu. En enginn má sköpum renna.
Um síðustu jól veiktist hún alvarlega
og fór á sjúkrahús Akureyrar og átti
þaðan ekki afturkvæmt. Án æðm
háði hún þar erfiða raun, sem lauk
þann 6. okt. sl. Útför hennar, fögur
og virðuleg, fór fram að Grund,
þann 16. okt. að viðstöddu afar
miklu fjölmenni. Kvödd var kona.
sem átti ríkulegt rúm í margra brjósti
og sett hafði svip sinn á staðinn í ára-
raðir og var svo samgróin honum að
nafn hennar tengdist nafni hans -
órjúfanlega. Regnský grúfðu yfir í
fölva haustdagsins, þegar húsfreyjan
á Grund var lögð í skaut móður
jarðar. Það var reisn yfir Grundar-
stað, en þó kenndi glögglega trega
þungans. Og regnskýin. Voru þau
ekki táraslæður?
Á kveðjustund, þegar horft var til
liðins lífsdags og litast um hið næsta
sér í því umhverfi sem hann var
greyptur í, kom í hugann þetta ljúfa
stef:
„Túnid, áin, engi, hlíðar,
eftir þessa löngu kynning,
vefja þráðum yls og ástar
inn í þína björtu minning. “
Blessuð sé sú minning. Megi þeir
sem mest áttu og mest hafa hér að
trega, blessunar njóta. Þeim er sam-
úðarkveðja send.
Jórunn Ólafsdóttir
frá Sörlastöðum.
Málsgrein féll
niður í ályktun
I frásögn af kjördæmisþingi fram-
sóknarmanna á Húsavík 15. og
16. október s.l. sem birtist í Degi
19. sama mánaðar birtist m.a.
almenn kjördæmismálaályktun. f
inngang hennar vantaði næst síð-
ustu málsgreinina, áður en til var
tekið við að gera grein fyrir sér-
stökum málaflokkum, þ.e. sam-
göngumálum félagslegri þjón-
ustu, húsnæðismálum, heilbrigð-
ismálum og menntamálum. Rétt-
ur er inngangurinn þannig:
Kjördæmisþing framsóknar-
manna í Norðurlandskjördæmi
eystra, haldið á Húsavík dagana
15.-16, okt. 1982 leggur áherslu á
þann grundvdallarboðskap Fram-
sóknarflokksins að tryggja öfluga
landsbyggðarstefnu sem hefur að
markmiði jöfnuð með lands-
mönnum, hvarsem þeir búa og að
treysta jafnvægi í byggð landsins.
Þannig séu fólki búin skilyrði til
þess að lifa og starfa í því um-
hverfi sem það kýs sér.
Á áratugnum 1971-1981 sem
oft er nefndur „Framsóknarára-
tugurinn" hefur nánast átt sér stað
bylting í uppbyggingu atvinnulífs-
ins. Samvinnuhreyfingin hefur
verið burðarásinn í atvinnuupp-
byggingunni í eitt hundrað ár og
er nú kjölfestan í atvinnulífi kjör-
dæmisins.
Á þessum áratug hafa einnig
orðið miklar framfarir á sviði
mennta-, heilbrigðis- og félags-
niála.
I kjölfar þessarar uppbyggingar
snérist búsetuþróunin lands-
byggðinni í hag.
Þingið skorar á ríkisstjórn og
Alþingi að fylgja landsbyggðar-
stefnu fast eftir og minnir á að þó
mikið hafi áunnist skortir enn
verulega á að allir þegnar þjóð-
félagsins búi við sömu lífsskilyrði
og mörg samfélagsleg verkefni
eru enn óunnin.
Kjördæmisþingi er ljóst að að-
gátar er þörf í ríkisfjármálum en
aðhald má ekki auka misræmi í
þjóðfélaginu.
í því sambandi áréttar þingið
eftirfarandi:
hjólbarðar
V nýirog
sólaðir
í miklu úrvali.
Gúmmíviðgerð
sími 21400.
Véladeild
símar 22997 og 21400.
Auglýsendur
athugið!
Skilafrestur auglýsinga er þessi:
ÞRIÐJUDAGSBLAÐ:
Allar auglýsingar, nema smáaug-
lýsingar, þurfa að hafa borist blað-
inu fyrir klukkan 15 á mánudegi.
Tekið er á móti smáauglýsingum til
klukkan 17. Auglýsingar sem eru
hálf síða eða stærri, þurfa að hafa
borist fyrir hádegi á mánudegi.
FIMMTUDAGS-0G
FÖSTUDAGSBLAÐ:
Allar auglýsingar þurfa að hafa bor-
ist fyrir klukkan 15 á miðvikudegi.
Smáauglýsingar eru ekki birtar í
föstudagsblaðinu, en tekið er á
móti smáauglýsingum í fimmtu-
dagsblaðið til klukkan 17 á miðviku-
degi. Auglýsingar sem eru hálf síða
eða stærri þurfa að hafa borist fyrir
hádegi á miðvikudegi.
Smáauglýsingar og áskrift
Sími24222
8-DAGUR- 28. oktpljef ,1.982