Dagur - 03.12.1982, Qupperneq 4

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSlMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR OG AFGREIÐSLU: 24222
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
BLAÐAMENN: ÁSKELL ÞÓRISSON, GYLFI KRISTJÁNSSON OG
ÞORKELL BJÖRNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Leysa ber verkefnin
með jákvæðu hugarfari
Efnahagur landsins er í rústum, atvinnuveg-
irnir þola ekki auknar álögur, atvinnuleysi er í
nánd, fjöldi fyrirtækja er um það bil að verða
gjaldþrota og verðbólgan flýgur áfram. Á
hverjum degi fá landsmenn sinn skammt af
fullyrðingum eins og þeim sem eru hér að
framan, á hverjum degi vex vantrú fólksins í
landinu á mátt sinn og megin og það er kom-
inn tónn uppgjafar í rödd hins almenna borg-
ara. En er ekki mál að linni þeim barlómi sem
einkennt hefur málflutning forystumanna til
lands og sjávar? Er ekki kominn tími til að þeir
og aðrir landsmenn einbeiti sér að lausn þeirra
verkefna sem svo sannarlega eru fyrir hendi
en spari fullyrðingar í fjölmiðlum?
Það er deginum ljósara að íslendingar eiga
við margháttuð efnahagsvandamál að etja,
verkefni væri nær lagi að segja, en þau verða
ekki leyst með stöðugum yfirlýsingum og bar-
lómi. Vafalaust hafa forystumenn þjóðarinnar
gott eitt í huga þegar þeir stíga á stokk og
segja almenningi umbúðalaust hvernig
ástandið er — en hvað hinir hafa í huga þegar
þeir mála ástandið enn dekkri litum en nauð-
syn ber til er ekki gott að segja. Og það er
staðreynd sem verður ekki umflúin að síend-
urteknar fullyrðingar um hroðalegt ástand og
enn verri framtíð hafa nú þegar dregið kjark-
inn úr fólki. Ef haldið verður áfram á sömu
braut er ekki gott að segja hvað framtíðin ber í
skauti sér.
Það verður að ganga að vandamálum líð-
andi stundar með jákvæðu hugarfari ef ætlun-
in er að leysa þau. Þetta eru eins og hver önnur
verkefni að leysa. íslendingar hafa oft áður átt
í erfiðleikum en unnið sig út úr þeim með
þrautseigju. Engin heimild greinir frá því að
grátur og gnístran tanna hafi komið íslending-
um til bjargar þegar verst gegndi. Menn töldu
það ekki vænlegt að mála skrattann á vegginn
og að mikla fyrir sér vandamálið. Þvert á móti.
Þeir unnu að því að leysa verkefnin, en auðvit-
að var ástandið oft erfitt og margir þurftu að
herða sultarólina. En menn ruku ekki upp og
kvörtuðu hver í kapp við annan.
Versni efnahagsástandið nú á dögum er það
segin saga að enginn vill axla byrðarnar.
Menn líta í allar áttir og sagan um litlu gulu
hænuna endurtekur sig. Þar greinir nútíma-
menn á við þá sem byggðu landið fyrr á
tímum. Þessu verður að breyta sem og mál-
flutningi þeirra sem stjórna landi og þjóð. Það
má e.t.v. segja að þetta séu þau verkefni sem
brýnast sé að leysa.
á.þ.
BÆKUR Kristján frá Djúpalæk
Ljóð, '
saga,
fróðleikur
í dag rýnum viö í bækur af ólíku
tæi, ljóð, skáldsögu og þjóðleg-
an fróðleik, en allar eru bækur
þessar nýútkomnar.
Fjölvaútgáfan hefur sent frá
sér fyrstu ljóðabók 19 ára pilts,
er kallar sig Sverri Stormsker,
og heitir bókin Kveðið í kútnum
(ljóðað á þjóð). Þykir mér hún
óvenju skemmtileg af byrjenda-
verki að vera. í nútíma ljóðmáli
er alvaran yfirþyrmandi.
Sverrir er músíkmaður og
komst meira að segja í úrval í
sönglagakeppni sjónvarpsins í
fyrra. Hann er mjög vel heima í
íslenskum bókmenntum, hefur
gott vaid á máli, stuðlum og
rími, og næga hugkvæmni.
Orðaleikir hans eru margir
. snjallir, jafnvel spakir, t.d.:
„Vonin eftir varanlegri gleði/er
varanleg en það er gleðin ekki.“
Aðrir eru fyndnir: „Það vex
sem vaxið getur/þó verði ei til
nyts./Flestir komast til ára/en
fæstir vits.“ Og þetta:
„Það vilja margirgifta sig,
það vilja margir svipta sig frelsi,
leggja á sig langan gang,
aðeins til að fara ífangelsi. “
Og enn:
„Égerrola, rugludallur,
ræfilstuska, fáráðlingur.
Ég er dóni, drullusokkur,
dæmigerður íslendingur. “
Hér hefði kannski verið betra að
segja „drulluhnallur“ fyrir
,,-sokkur“. Þá hefði bæði fengist
nettara orð og samrím við
„rugludallur“.
Bók þessa snotra prýða ágæt-
ar teikningar eftir systur höfund-
ar, Guðrúnu E. Ólafsdóttur. En
þó að þær séu góðar er það ekki
rétt sem prentað er á baksíðu að
þær séu „það besta við bókina“.
Rímaðir orðaleikir Sverris gætu
staðið einir með sóma.
Skógarkofinn heitir ný skáld-
saga eftir Vigfús Björnsson, sem
Skjaldborgarútgáfan hefur gefið
út, en hann hefur áður ritað
ágætis unglingabækur. Hér er
rithöfundur á ferðinni sem
nokkurs virðist mega vænta af ef
honum tekst að hemja hug-
myndaflug sitt, ríkt og ásækið.
Bókin fjallar í höfuðdráttum
um tvo karla og tvær konur, ástir
þeirra og örlög, m.a. baráttu
tveggja við þrælatök eiturlyfja.
„Skógarkofinn“, hið heilbrigða
líf sveitarinnar, fjarri óró og sið-
blindu þéttbýlisins, er meina-
bótin. Þar er lífið líf. Sagan er
spennandi aflestrar, krydduð
dulúð og innilegum samskiptum
við dýr og mold, einkum hesta.
Sagan má kallast samfelld og
rökrétt í framþróun sinni til
hamingjunnar ef ekki hefði villst
þar inn 15-20 bls. kafli, snemma
í bókinni, sem gæti verið úr ann-
arri sögu (vissulega forvitnilegri,
í dúr við Dallas-þætti!). Að vísu
eru tvær aðalsögupersónurnar
komnar úr því kúnstuga fyrir-
tæki sem þar er frá sagt en þær
bera þaðan fátt nytsamt til sög-
unnar, utan konan barnunga
sem kveður þó lítt að í bókinni.
Vigfús á fjörháan og kosta-
mikinn skáldfák en hann er ekki
fullagaður ennþá. Hann er þó
svo mörgum kostum búinn að
alls verður að kosta til að tamn-
ing takist. Bókin er 140 bls. að
stærð og er káputeikning Guð-
mundar Odds ágæt en prófarka-
lestri ábótavant eins og í fleiri
Skj aldbókarbókum.
Og þá kemur að fróðleiknum:
Mannafellirinnn mikli er fyrsta
bindi fræða Eiðs á Þúfnavöllum.
Mun það mörgum fagnaðarefni.
Þetta bindi fjallar um hin ægi-
legu áhrif Móðuharðindanna í
heimasveitum hans, Hörgár- og
Öxnadal. Náttúruhamfara þess-
ara gætti ekki síður í sveitum
fjarri Laka en nær. Dánarskýrsl-
urnar úr sóknum þar ytra er dap-
urleg en sannfærandi skrá um
lífsstríð áa vorra á þeirri voðatíð
fyrir rétt tvö hundruð árum.
Næstum annar hver maður er
sagður dáinn úr hor. En hér
kennir fleiri grasa:
Árni J. Haraldsson hefur búið
bókina til prentunar og skrifar
fyrir henni rækilegan formála.
Þá eru hér lýsingar Hörgár- og
Öxnadals og taldar upp byggðar
jarðir og eyðibýli 1969. Búenda-
tal í sóknum þessum og bænda-
tal í Skriðuhreppi hinum forna
og Skriðu- og Öxnadalshreppi
eftir hreppaskil 1910 fylgir einn-
ig. Þó þetta sé ærið hefði ég kos-
ið að bókin væri lengri þar sem
af nógu forvitnilegu er að taka.
En nú kynni einhver að
spyrja: Hvað varðar okkur um
fortíðarfólk þessara norðlensku
dala? Svar mitt er: Það varðar
alla miklu. Lífið þar var ekki
ólíkt lífi annarra byggða. Saga
þjóðarinnar er ein. I öðru lagi
eru komnar út af þessum fátæku
erfiðismönnum þúsundir ein-
staklinga, dreifðir um allt land.
Og þeir munu fagna að frétta af
feðrum sínum og mæðrum, sem
kostuðu alls til að líf héldist í
landinu, fjaraði ekki alveg út.
En það munaði stundum ekki
miklu að svo færi.
Eiður Guðmundsson er mikill
og heiðarlegur fræðimaður eins
og kannski á eftir að koma í ljós
enn frekar í síðari bindum. Þetta
eru meira skrár. En þættir sem
birst hafa eftir hann áður hafa
valdið nokkrum óróa og and-
mælum vegna þess að höfundur
hefur þótt berorður og halda um
of til haga því sem miður fór hjá
fólki fortíðar. En er það ekki
skylda sagnaritara að reyna að
hafa það er sannara reynist?
Hann skráir sagnir sem voru
sagðar af fólki og sumar skráðar,
t.d. í kirkjubókum (einkunna-
gjöf presta var óvægin). Nú,
væri það ekki sögufölsun að
þegja t.d. um þann landslæga sið
að uppnefna náungann en af því
virtust koma faraldrar, tíma-
skeið, eins og tískufyrirbæri nú.
Og er þá ekki rétt að uppnefnið
fylgi enn sem sýnishorn hugar-
fars og kannski nokkur mannlýs-
ing? Feðradýrkun er góð og gild
en svo best að ekki séu tilbúnir
guðir tignaðir. Öll erum við
„mannleg".
Stoltur er ég að vera 6. maður
frá Einari sterka, skáldi og þjóð-
haga, eftirlýstum strokumanni
og yfirlýstum þjóf og manns-
bana. Ég vænti mikils af þessari
útgáfu á verkum Eiðs í höndum
Árna J. Haraldssonar. Bókin er
um 170 bls. og káputeikning
Bernharðs Steingrímssonar
táknræn og góð. Skjaldborg gaf
út.
Þá koma sögur af hestum, 2.
bindi af ritsafninu Með reistan
makka sem Erlingur Davíðsson
skráir.
Vinir hestamanna þurfa ekki
að vera í vandræðum með jóla-
gjöf. Þessi hæfir og sæmir. Tugir
mynda af mönnum og glæstum
gæðingum prýða bókina og frá-
sagnir knapa allt frá viðunandi
upp í listagóðar eins og í fyrra
bindi en þaðan man ég enn grein
Páls frá Höllustöðum.
Erlingur skrifar formála, sýn-
ist áhugamaður um hesta. Gott
ef hann hefur ekki sjálfur teygt
þá á tölti. Athyglisvert er það
sem hann segir frá uppgötvun
sinni, bíðandi safnsins á
Stafnsrétt. Smalamenn þeyttu
hestum sínum yfir móa og mela,
mýrarfen og grjóteyrar en þeim
varð aldrei fótaskortur, vanir
smalagarpar. Þá kom þar að
borgarbúi á háreistum tölturum
sínum eftir veginum. Hann
beygði út af til smalanna en þá
gátu skeiðvallagæðingarnir ekki
staðið á löppunum. A nösunum
lágu þeir í mó og mýri. Hin róm-
aða fótvísi íslenskra hesta er
sem sagt ekki meðfætt sérkenni
þeirra heldur æfing, vani, sem
glatast strax á gerðuin vegi.
Þetta var mikil eftirsjá.
Hér eru margar góðar greinar
um gæðinga og hinum, vinnu-
jálkunum, er ekki alveg gleymt,
sbr. Flateyjar-Jarp. Kolbrún
Kristjánsdóttir á Rauðuvík,
konan sem fólkið við Hvítá taldi
hafa verið folald í fyrra lífi,
skrifar veigamesta og besta þátt-
inn. Vilhelm Jensen, Rögnvald-
ur Rögnvaldsson og Sigurlaug
Stefánsdóttir, þrír Akureyring-
ar, eiga hér mjög góða þætti. Má
raunar segja þetta um flesta
þættina en þeir eru 13 talsins.
Þeim sem ólst upp á hestbaki,
að vísu mismjúku, vekur þessi
bók hlýjar minningar. Hestar
ganga næst mönnum að vits-
munum og einstaklingseðli.
Einnig þar þarf aðgát í nærveru
sálar. Bókarauki frá Landsmóti
hestamanna á Vindheimamel-
um eykur gildi verksins. Bókin
er 240 bls. og hin vandaðasta.
Skjaldborg gefur út.
4 - DAGUR - 3. desember 1982