Dagur - 08.04.1983, Blaðsíða 7

*
- Eg er fæddur og uppalinn í Hrísey og
gekk þar í barna- og unglingaskóla.
Eins og í öðrum sjávarplássum snerist
nær allt líf um sjóinn og sjómennsku en
þó voru mjög margir með einhvers
konar landbúskap í eynni. Faðir minn
og afí voru báðir útvegsbændur, þann-
ig að þeir voru alltaf með nokkrar
skepnur - t.a.m. var faðir minn oftast
með a.m.k. eina kú og fímmtán til tutt-
ugu kindur. Menn reyndu að vera
sjálfum sér nógir í eynni og þetta varð
þess valdandi að ég lærði að umgang-
ast dýr og það kann að hafa valdið
miklu um að ég lagði á þessa braut og
gerðist síðar dýralæknir.
Það er Ágúst Þorléifsson, dýralækn-
ir á Akureyri sem þannig segir frá en
Ágúst lauk dýralæknanámi frá Dýra-
læknaskólanum í Osló 1957 og hóf
störf hér í Eyjafírði sama ár. Það er oft
sagt að eplið falli sjaldan langt frá eik-
inni - hversu rökrétt sem það máltæki
kann nú að vera - en svo skemmtilega
vill til að dóttir Ágústs stundar nú nám
við sama skóla og hver veit nema hún
feti í fótspor hans hér norðanlands. En
okkur lék forvitni á að vita meira um
*
nám og störf Agústs Þorleifssonar og
fyrst var hann beðinn um að gera grein
fyrir uppvexti sínum og tildrögum þess
að hann fór í langskólanám.
gengnar yfir. Margir þeirra sem
voru með mér í skólanum voru
auralitlir og að því leytinu var líkt
á með okkur komið. Þetta var
nægjusamt fólk og ég kynntist
meðal annars fjölskyldum þar
sem ákveðið var hverjir fengju
nýja frakka og skó í þetta eða hitt
sinnið. Fátæktin var mikil og eins
varð ég var við mikið af fólki sem
farið hafði ilia út úr stríðinu. Það
var mikið af taugaveikluðu fólki í
Osló á þessum árum og þetta setti
auðvitað sinn svip á bæjarlífið.
Óþokkaverk
íslendinga
- Var uppgjörið við stríðsglæpa-
mennina búið?
- Það var allt gengið um garð,
en ég komst þó að því mér til
mikillar hrellingar að íslendingar
höfðu tekið þátt í þessum ósköp-
um og unnið fyrir nasista á stríðs-
árunum.
- Hvernig þá?
- Þeir höfðu logið sig inn í
andspyrnuhreyfinguna og komu
svo upp um félagana við Þjóðverj-
ana. Það var einkum eitt nafn sem
var illa þokkað - Pétursson - en sá
maður hafði mikla glæpi og mörg
mannslíf á samviskunni. Hann
gekk meira að segja svo langt að
hann giftist inn í norska fjölskyldu
til að eiga hægar um vik við
óþokkaverkin.
- Og almenningur mundi eftir
þessum manni?
- Já. Þetta var illa þokkað nafn
en það náðist þó í hann að lokum.
Hann átti víst yfir höfði sér
dauðadóm en mér er sagt að ís-
lendingar hafi neitað að opna
sendiráð í Osló eftir stríðið nema
hann væri látinn laus og ég hef á
tilfinningunni að þetta hafi verið
rétt - þó svo að ég hafi aldrei feng-
ið neinar sannanir fyrir því. En
hvað sem þessum óþokkaverkum
íslendinga leið, þá vorum við
aldrei látin gjalda þess. Þvert á
móti voru Norðmenn þakklátir ís-
lendingum fyrir þá hjálp sem við
veittum þeim eftir stríðið og það
eru margir sem muna þetta enn og
þess njóta íslendingar.
- Hvernig var fjárhagurinn á
þessum árum?
- Hann var afleitur. Sem fyrr
var það sumarvinnan sem bjarg-
aði mér og fyrstu tvö árin átti ég
meira að segja bankabók. Síðan
fór þetta hraðversnandi og var
orðið skelfilegt í lokin. Þó voru þá
komnir smástyrkir en þeir höfðu
lítið að segja. Lán til námsmanna
voru þá engin.
Fékk verðlaun
fyrir skíðastökk
- Það hefur verið mikill gleð-
skapur á námsárunum í Osló?
- Engin óregla, en þetta var
heilbrigt og skemmtilegt líf.
Borgin tæmdist um helgar, sér-
staklega á vetrum og þá fóru allir
á skíði. Ég smitaðist af þessum
ákafa og stundaði íþróttir talsvert
mikið. Fór mikið á skíði upp í
Nordmarka í nágrenni Holmen-
kollen, en var þó merkilega nokk
oftast á svigskíðum.
- Þú hefur ekki lagt í stökk-
pallinn í Holmenkollen?
- Nei en ég tók þó einu sinni
þátt í skíðastökki. Það var á
skólamóti og ég varð fjórði. Hús-
vörður skólans, sem var faðir hins
fræga skíðastökkvara Arne Hoel
var fenginn til að afhenda verð-
launin og ég man það alltaf að
karlinn tautaði fyrir munni sér
þegar hann afhenti mér verðlaun-
in að á dauða sínum hefði hann átt
von en ekki því að afhenda ís-
lendingi verðlaun fyrir skíða-
stökk.
- Er þér eitthvað sérstaklega
minnisstætt frá þessum árum í
Osló?
- Það er mér kannski minnis-
stæðast að þarna kynntist ég ákaf-
lega merkilegri konu, Valgerði
Benediktsson, sem gift hafði ver-
ið skáldinu Einari Benediktssyni.
Hún var orðin háöldruð þegar ég
kynntist henni - mikill einstæð-
ingur en jafnframt mikil heiðurs-
manneskja. Hún bjó á pensjónati
- gistiheimili - á Majorstua og
stundaði þarna virðulegt veitinga-
hús sem hét Den gamle major.
Þar sat kerla á kvöldin með glas af
góðu víni.
Tók ofan hattinn
- Hún var vínhneigð en yndisleg
gömul manneskja. Hennar mesta
þrá var að komast heim til íslands
en af einhverjum ástæðum stóð
henni aldrei neitt annað til boða
en að fara þar inn á elliheimili og
það vildi hún alls ekki. Við urðum
miklir vinir og vinátta mín við
hana varð þess valdandi að það
var í fyrsta skipti - og líklega síð-
asta skipti - sem maður tók ofan
hattinn fyrir mér á götu. Ég var þá
á gangi í hverfinu er ég mætti
manni og hann tók ofan fyrir mér
og hneigði sig. Ég kom honum
ekki strax fyrir mig en síðar
mundi ég að þetta var yfirþjónn-
inn á Den gamle major. Þannig
voru áhrif Valgerðar og það brást
sjaldan að það var hringt í mig
seint um kvöld af þjónunum á
veitingahúsinu og sagt „fru Bene-
diktsson venter“ og þá átti ég að
fylgja henni heim. Hún var léleg í
fótunum gamla konan og við
leiddumst alltaf arm í arm að Pen-
sjonat Bratt þar sem hún bjó og
þar kvaddi hún mig með virktum.
Tekið opnum örmum
- Hvað tókst þú þér fyrir hendur
þegar þú komst heim frá námi?
- Ég fór strax að sinna dýra-
læknisstörfum. Það var einn dýra-
læknir hér á Akureyri þegar ég
kom heim og fyrsta árið vann ég í
samvinnu við hann en svo var um-
dæminu skipt í tvennt og í minn
hlut komu fimm hreppar í austan-
verðum Eyjafirði. Ég fór því strax
inn í fullt starf og kunni vel við
það.
- Hvernig var þér tekið?
- Mjög vel. Mér var tekið opn-
um örmumm og þá sem nú ríktu
ákaflega jákvæð viðhorf í garð
dýralækna.
- Hvernig er vinnudegi dýra-
læknis háttað?
- Mesti erillinn hefur verið á
vorin og fyrripart sumars eða um
það leyti sem kýr hafa borið. í
héraði sem þessu þar sem mjólk-
urframleiðslan er mikil snýst mest
af mínu starfi um kýr og þau
margvíslegu vandamál sem geta
komið upp í sambandi við mjólk-
urframleiðsluna. Vinnudagurinn
hefst yfirleitt á því að ég er við
símann, oftast er bvrjað að
hringja um níuleytið en þá Itafa
bændurnir verið á fótum í nokkra
tíma og komið auga á að eitthvað
er ekki eins og það á að vera. Ég
reyni að vera við símann í a.m.k.
klukkutíma en þá taka vitjanirnar
við fram eftir degi. Við skiptum
þessu svo þannig á milli okkar
dýralæknarnir að við erum á vakt
aðra hverja helgi en auðvitað
sinnum við köllum á öllum tímum
sólarhringsins ef mikið liggur við.
- Þetta er þá erilsamt starf?
- Það má segja það og þetta er
mjög ónæðissöm vinna. Ég veit í
rauninni aldrei hvenær ég á frí en
þetta venst auðvitað eins og allt
annað. Ég tók það reyndar saman
að gamni mínu einu sinni að um
50% af vinnu minni er unnin þeg-
ar flestar aðrar stéttir eiga frí eða
sofa.
- Hvað er það ' besta við
starfið?
- Það er tvímælalaust það að
ég finn að ég er að gera gagn.
Eru kýr heimskar
- Finnur þú fyrir þakklæti hjá
dýrunum?
- Jafnvel og þetta starf hefur
orðið þess valdandi að ég er farinn
að bera virðingu fyrir öllu sem
lifir. Þetta starf gefur mér mikla
gleði og ótal atvik benda til þess
að ég sé að gera gagn.
- Nú er sagt að kýr séu heimsk-
ar skepnur. Hvert er álit þitt á
því? Eru kýr heimskar?
- Nei ég er ekki þeirrar skoð-
unar, en ég hef heyrt að margir
halda að kýr séu heimskar, hver
svo sem ástæðan er. Það hafa
einnig margir sagt að það sé slæmt
að dýrin skuli ekki geta talað en
það tel ég einn aðalkost þeirra -
ég losna þá a.m.k. við móðursýk-
isröflið sem einkennir svo marga
af hinum mannlegu sjúklingum í
dag.
- Hefur margt breyst í þínu
starfi frá því að þú byrjaðir hér
fyrst?
- Það hefur orðið stórkostleg
breyting á flestöllum sviðum. Ný
lyf hafa komið, aðstæður hafa
breyst mikið til batnaðar og mörg
búin eru ákaflega vel útbúin. Það
er hrein unun að leysa störf sín af
hendi við aðstæður eins og eru
fyrir hendi hér á Eyjafjarðarsvæð-
inu og ég fullyrði að þetta er besta
landbúnaðarhérað íslands.
Bændur hér og allir íbúar geta
verið stoltir af þessu svæði. Mér
hefur reyndar oft flogið í hug þeg-
ar ég er á leið heim úr vitjun - ég
tala ekki um ef það er í tunglskini
- af hverju það er ekki gert meira
af því að fara með fyrirmenn sem
hingað koma í heimsókn í hring-
ferð um sveitina. Ég fullyrði að
þar myndu þeir sjá sjón sem þeir
sjá ekki víða og þá eru önnur lönd
ekki undanskilin.
- Það fyrsta sem ég man eftir
mér úr Hrísey er tengt síldinni.
Það var geysileg síld sem barst á
land á þessum árum og allir sem
vettlingi gátu valdið lifðu og
hrærðust í síld. Ég var fyrst í stað
ræsari og gekk þá hús úr húsi og
kallaöi „síld, síld“ og ræsti með
því kerlingarnar sem þá áttu að
koma og salta. Síldarvinnan var
ágætlega borguð og sérstaklega
söltunin en mér er það minnis-
stætt að á þessum árum var næst-
um aldrei unnin yfirvinna. Það
var auðvitað klárað að salta en
þeirsem unnu viðfrágangogönn-
ur verkamannastörf sem tengdust
síldarævintýrinu unnu sjaldan
yfirvinnu. Það eru því breyttir
tímar því nú virðist ekki skipta
máli þó unnin séu öll kvöld og
helgar en þá var eftirvinna eitur í
beinum allra athafnamanna.
Álpaðist áfram
á menntabrautinni
- Hvað olli því að þú fetaðir ekki
í fótspor föður þíns og afa og
gerðist útvegsbóndi?
- Ég veit það eiginlega ekki.
Það gerðist eiginlega sjálfkrafa að
ég hélt skólagöngu minni áfram.
Ég var bókhneigður og hafði gam-
an af því að læra og kennararnir í
unglingaskólanum í Hrísey voru
mjög hvetjandi - eins og þeir hafa
alltaf verið - og þannig álpaðist ég
cinhvern veginn áfram á mennta-
brautinni. En það er athyglisvert
að það hefur alltaf verið töluvert
um að unglingar úr Hrísey færu í
langskólanám. En í rauninni velti
ég þessum málum ekkert fyrir
mér. Ég fór 14 ára gamall í síld-
arvinnu út á Siglufjörð, þar sem
ég var í vinnu í þrjú sumur, fyrst
tvö ár á síldarplani en síðan eitt
sumar í síldarverksmiðju.
- En svo hverfur sfldin?
- Það var eftir að ég fór úr
eynni. Ég settist haustið 1946 í
annan bekk Menntaskólans á Ak-
ureyri og hafði þá tekið fyrsta
bckkinn utanskóla með unglinga-
skólanum í Hrísey.
- Hafðir þú komið oft til Akur-
eyrar áður?
- Ég hafði komiö þangað einu
sinni og því voru það umtalsverð
viöbrigði að tlytjast þangað. Mér
fannst allt geysistórt en fyrsta vet-
urinn tókst mér að fá herbergi
niðri á Eyri - í Norðurgötunni.
Fátt sem glapti
- Hvcrnig var það fyrir ungan
mann að taka sig upp og flytja frá
heimahögunum til stórbæjarins?
- Það var fyrst og fremst dýrt
en hugsunarhátturinn í þá daga
var allt öðruvísi. Þá unnu auðviF
að allir á sumrin eins og skólafólk
gerir enn þann dag í dag en mun-
urinn var bara sá að þá eyddu ung-
lingarnir ekki sumarhýrunni sinni
áður en skólinn byrjaði eins og
reyndin viröist vera í dag. Ég átti
sumarkaupið mitt yfirleitt næst-
um því óskert þegar skólinn byrj-
aði á haustin og það var furðulegt
hvað sumarlaunin dugðu vel og
oftast náðu endar saman. Það má
vel vera að ein skýringin kunni að
vera sú að þá var færra sem glapti
- kannski helst bíóin - en aginn í
skólanum var líka gífurlega
strangur og nemendur báru mikla
virðingu fyrir kennurunum. Sam-
kvæmt reglum skólans urðu nem-
endur á heimavist að vera komnir
inn og í rúmið klukkan tíu á
kvöldin og klukkan hálf tólf á
laugardög’um og það segir sig
sjálft að tækifærin til að eyða pen-
ingum voru færri þá en nú.
Akureyrarveikin
- Hvað með fæði?
- Þennan fyrsta vetur var ég í
fæði hjá elskulegu fólki í Gránu-
féiagsgötu. Ég þurfti sáralítið að
borga en mér er þetta fólk þó
minnisstæðast sökum þess að það
tók mig heim til sín þegar ég
veiktist um veturinn af hinni svo-
kölluðu „Akureyrarveiki".
- Þetta var lömunarveiki?
- Það er rétt og það lögðust
ansi margir í þessari veiki. Það
höfðu margir veikst áður en ég
lagðist en einkennin voru mikill
slappleiki og hár hiti, samfara
mismikilli lömun. Ég var til dæmis
hálfmáttlaus í fótunum og mátti
ekkert fara fram úr í margar
vikur. Og svo fylgdu þessari veiki
ógurlegar höfuðkvalir-hnakkinn
stífnaði upp, ekki á ósvipaðan
hátt og hjá þeim sem fá heila-
himnubólgu.
- Dóu ekki einhverjir í veik-
inni?
- Mikil ósköp. Þeir voru all-
nokkrir og aðrir hlutu varanlega
lömun. Þrátt fyrir þetta var ég eig-
inlega aidrei hræddur við veikina
og sem betur fer þá náði ég mér
alveg og var reyndar fljótur að
skríða saman. En ég man það allt-
af að ég var ekki nema 48 kíló
þegar ég stóð upp úr þessari veiki
og það þótti ekki mikið í þá daga.
- Hvernig gekk svo skólagang-
an?
- Hún gekk þrautalaust fyrir
sig. Ég var fljótur að ná þvf upp
sem ég hafði misst úr vegna veik-
indanna.
- Hvernig skóli var MA á þess-
um árum?
- Mjög góður. Tvímælalaust
mjög góður. Eins og ég minntist á
þá var gífurlega strangur agi í
skólanum og nemendur fóru í
einu og öllu eftir því sem kennar-
arnir buðu.
Máttu ekki
drekka áfengi
- Engin agavandamál?
- Nei það var tekið strangt á
öllum brotum. Það var t.d. mjög
strangt áfengisbann í skólanum
og nemendur máttu hreinlega
ekki drekka áfengi hvorki utan
skóla né innan. Samkvæmt regl-
um skólans þá var nemandinn í
skólanum allt árið og ef þeir brutu
gegn reglum þá var þeim umsvifa-
laust vikið úr skólanum í lengri
eða skemmri tíma. Mér er það
minnisstætt í þessu sambandi að
eftir stúdentsprófið þá fórum við
bekkjarsystkinin í skólaferð aust-
ur í Mývatnssveit og rétt áður en
við lögðum af stað þá kom skóla-
meistari upp í rútuna til okkar og
minnti okkur á að við værum enn
garð, nánar til tekið í Schulzgötu
7 í því frábæra hverfi - Majorstua.
Þar komst ég inn á fjögurra
manna herbergi en í þá daga byrj-
uðu allir í fjögurra manna her-
bergjum, unnu sig síðan upp í
þriggja manna herbergi og topp-
urinn var að komast á tveggja
manna herbergi. Það þótti sann-
kallaður lúxus. Ég þóttist góður
að komast þarna inn. Þetta var
glæsilegt gamalt hús. Þjónustan
var góð - herbergisþernur og því-
umlíkt - en þetta er ekki svipur
hjá sjón í dag. Ég kom þarna inn
fyrir nokkrum árum og ég líki því
ekki saman hve þetta er orðið
niðurnítt og ógeðslegt nú.
- Þú hefur sem sagt kunnað vel
við þig á Schulzgötunni?
- Mjög vel. Helsti kosturinn
var auðvitað sá að það var stutt í
skólann en Majorstua er líka
geysilega skemmtilegt hverfi sem
býður af sér mikinn þokka. Ég
gieymi því líklega aldrei hvað mér
leið vel þarna.
- Varst þú á Schulzgötunni all-
an tímann?
- Mestallan en síðasta árið
mitt var ég þó á stúdentabænum
Sogni. Kunni reyndar aldrei við
mig þar.
Þægilegir Norðmenn
- Hvernig var skólinn?
- Hann var og er mjög góður.
Þetta voru þó nokkur viðbrigði
fyrir mig að koma þarna inn, aðal-
lega að því leytinu til að byrja á að
fylgjast með kennslu á erlendu
tungumáli. Þetta voru í raun engir
tungumálaerfiðleikar, en það var
þreytandi til að byrja með að
fylgjast með kennslunni. Að öðru
leyti var þetta svipað og í mennta-
skólanum. Strangur agi og mjög
mikið bóklegt nám fyrstu árin en
síðan tók meiri og meiri verkleg
kennsla við. Þetta var lítill skóli.
Teknir inn 20 nemendur á ári og
nemendur kynntust því mjög vel í
skólanum. Þetta var samheldinn
hópur og ég eignaðist marga góða
vini og félaga þarna meðal skóla-
bræðra minna. Kennslan var
einnig mjög góð og frá fyrstu tíð
hefur verið þarna aðstaða fyrir
verklega kennslu. Deildir fyrir
dýr, skurðstofur og sérstakar
deildir fyrir lyfjameðferð, en
sjúklingana fengum við frá dýra-
læknum úr nágrenninu.
- Hvað með félagslíf íslend-
inga í Osló á þessum árum?
- Það var mjög mikið. Tvö fé-
lög starfandi, íslendingafélagið
og stúdendafélagið og einkum
það síðarnefnda var mjög virkt.
- Hafðir þú mikil samskipti við
aðra íslendinga á þessum árum?
- Mjög lítil en ég umgekkst
Norðmenn því meir og fyrir vikið
gekk mér vel að aðlaga mig norsk-
um aðstæðum. Ég eignaðist þarna
góða vini og fyrstu jólin mín í
Noregi fór ég t.d. heim með ein-
um skólabræðra minna, til
Malmdal.
- Hvernig komu Norðmenn
þér fyrir sjónir?
- Sérstaklega þægilegir og
elskulegir. Það áttu þó margir
mjög bágt á þessum árum og eftir-
hreytur stríðsins voru enn ekki
á vegum skólans. Við vorum full-
trúar skólans og nemendur lögðu
metnað sinn í að standa undir
þeirri ábyrgð sem þeim var lögð á
herðar.
- Þú útskrifaðist vorið 1951.
Hvað tók þá við?
- Ég innritaðist í læknadeild
Háskólans þá um haustið og hélt
því til Reykjavíkur. Það er ekki
gott að segja af hverju ég valdi
læknisfræðina en þó held ég að
það hafi blundað í mér einhver
þrá um að verða minn eiginn hús-
bóndi og eins hafði ég áhuga á
þessum málum. Námið við lækna-
deildina olli mér hins vegar von-
brigðum. Mér líkaði ekki and-
rúmsloftið - hvorki í skólanum né
í Reykjavík og mér leiddist
óskaplega. Ég fór því að velta því
fyrir mér hvað væri gáfulegast að
taka mér fyrir hendur og það varð
svo úr að ég sótti um að komast í
dýralæknanám við Dýralækna-
skólann í Osló.
- Hvers vegna?
- Ég þekkti tvo stráka sem far-
ið höfðu í þennan skóla og eins
hafði ég líklega gert mér grein
fyrir því að hugur minn hneigðist
inn á þessar brautir. Ég hafði
gaman af dýrum - sérstaklega
kindum og eins má vera að mig
hafi langað til að nýta þetta ár mitt
við Háskólann að einhverju leyti
- en þar hafði ég m.a. tekið próf í
efnafræði og heimspeki um vorið.
- Hvernig gekk að komast inn í
Dýralæknaskólann?
- Það gekk og haustið 1952
flaug ég með Loftleiðum út til
Osló og settist þar á skólabekk.
Gífurleg fátækt
- Hvernig kom Osló þér fyrir
sjónir þegar þú komst þangað
fyrst?
- Það sem mér er eiginlega
minnisstæðast frá upphafi dvalar
Íminnar í Osló - eru húsnæð-
isvandamálin. Þau voru í einu
orði sagt gífurleg. Ég fékk fyrst að
liggja inni hjá fólki sem ég kann-
aðist við, í gömlum hermanna-
bragga frá hernámstíð Þjóðverja.
Þetta var heilt braggahverfi á
þeim stað sem heitir Blindern og
nú er aðalháskólasvæðið í Osló.
Þetta voru ömurleg húsakynni og
fólk bjó þarna við afleit skilyrði.
Norska þjóðin hafði enn ekki rétt
úr kútnum eftir heimsstyrjöldina
og það var gífurleg fátækt þarna
fyrst eftir að ég kom. Seinna tókst
mér þó að komast inn á stúdenta-
„Sew
ljH*
r
Aurim1
- Rætt við
Ágúst Þorieifsson,
dýralækni á Akureyri
6 - DAGUR - 8. apríl 1983
8. apríl 1983 - DAGUR -7