Dagur - 21.11.1984, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 21. nóvember 1984
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SÍMI: 24222
ÁSKRIFTKR. 180 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 25 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI:
GÍSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRÍKUR ST. EIRÍKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRl'MANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDIS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Byggöastefna
samvinnumanna
Það er ekki algengt að raunhæfar byggðaað-
gerðir sjái dagsins ljós um þessar mundir. Þó
bregður til undantekninga í þeim efnum sem
öðrum. Nýlega var tilkynnt um að matvöru-
deild verslunardeildar Sambandsins myndi
afleggja flutningskostnað á matvörum til við-
skiptavina sinna út um land. Gert er ráð fyrir
því að þessi regla verði upp tekin í desember
og að frá þeim tíma þurfi viðskiptavinir kaup-
félaganna úti á landi ekki að greiða flutnings-
kostnað, sem hingað til hefur lagst á vöru-
verðið.
Hér er um tímamótaákvörðun að ræða, sem
skiptir ákaflega miklu máli fyrir neytendur á
landsbyggðinni. Til þessa hafa þeir þurft að
greiða allmiklu hærra verð fyrir matvörur
heldur en neytendur á höfuðborgarsvæðinu
og hefur það bæst við ýmsan annan ójöfnuð,
svo sem hærra orkuverð. Þetta er því mjög
kærkomin breyting, ekki síst á þeim tímum
þegar frjálshyggjuöflin í þjóðfélaginu ræða
um það í alvöru að afnema verðjöfnun á raf-
orku og leggja niður þá verðjöfnunarstefnu
sem ríkt hefur varðandi olíur og bensín.
Það er raunar furðulegt að á sumum svið-
um er litið á ísland sem eina markaðsheild en
á öðrum ekki. Gróðinn af mestallri útflutn-
ings- og innflutningsstarfseminni verður eftir
á höfuðborgarsvæðinu, algjörlega óháð því
hvar í landinu verðmætin verða til. Á hinn
bóginn má landsbyggðarfólk búa við ýmiss
konar ójöfnuð varðandi kaup á brýnustu
nauðsynjum. Á sama tíma og rætt er um að
auka þennan ójöfnuð er ákvörðun Sambands
íslenskra samvinnufélaga sérstaklega tíma-
bær og þakkarverð.
Talið er að þessi breyting geti lækkað mat-
vöruverð úti á landi um 2—5% eftir vöruflokk-
um. Hér er ekki um eiginlega verðjöfnun að
ræða, því ekki er gert ráð fyrir að verð til neyt-
enda á höfuðborgarsvæðinu hækki vegna
þessarar lækkunar á vöruverði til neytenda á
landsbyggðinni. Þeim kostnaði sem af þessu
hlýst á að mæta með aukinni hagræðingu og
sparnaði, auk þess sem aukin birgðavelta og
meiri sala ætti að koma á móti.
Samvinnufélögin halda uppi rekstri víðs
vegar um landið þar sem sérgróðamönnum
dytti ekki í hug að bera niður. Hefði sam-
vinnufélaganna ekki notið við væri búsetu-
dreifingin með öðrum hætti en hún er nú og
eyddar og mannlausar byggðir þar sem nú er
blómstrandi mannlíf. Byggðastefna sam-
vinnumanna, sjálfsbjargarviðleitni þeirra og
samtakamáttur hefur reynst drýgst í þessum
efnum. Niðurfelling flutningsgjaldsins er enn
eitt dæmið um byggðastefnu samvinnu-
manna.
BYGGÐASTEFNA
Ráðagerðir
og reynsla
- eftir Björn S. Stefánsson
Skipulegar aðgerðir í byggðamál-
um hafa löngum varðað atvinnu-
þróun. Fróðlegt er að líta um öxl
og athuga hvaða ráðagerðir
menn hafa haft í þeim efnum og
hvað úr hefur orðið.
í stríðslok var framfarahugur í
mönnum og stjórnvöld kynntu
miklar ráðagerðir. Mér eru í
barnsminni teikningar af Skaga-
strönd framtíðarinnar í Morgun-
blaðinu og ég heillaðist af. Par
átti að verða bær á stærð við
Hafnarfjörð, byggður á myndar-
legri útgerð og síldarvinnslu. Nú
eru íbúar þar minna en fimmti
hluti þess sem ráðgert var.
A sama tíma voru skipulögð
nýbýlahverfi í sveitum landsins.
Þaulræktun lands átti að bæta af-
komuna og nábýlið að vera til
hagræðis við búskapinn. Nýbýla-
hverfin urðu sums staðar lítið
nema nafnið, búskapur er nú
víða lítilfjörlegur á þeim býlum
sem risu og ekki er vitað til, að
þar sé notadrýgra samstarf milli
nágranna en annars í sveitum.
Upp úr 1950 beittu stjórnvöld
sér fyrir virkjun vatnsfalla til
framleiðslu sements og áburðar
þjóðinni til hagsældar. Verk-
smiðjurnar hafa hins vegar ekki
reynst arðbærar á mælikvarða
gjaldeyrissöfnunar. Varla hefði
nokkur maður keypt innlent sem-
ent og áburð, hefði hann mátt
ráða.
Enn var hert á uppbyggingu
orkufreks iðnaðar á sjöunda ára-
tugnum. F>á lá á að virkja og
koma fallorkunni í verð, áður en
kjarnorka yrði ódýrari í fram-
leiðslu. Samið var um orkusölu
til álversins í Straumsvík á þeim
forsendum. Nú, tuttugu árum
síðar, hefur verð innlendrar fall-
orku hækkað mikið, en samt er
hún miklu ódýrari en kjarnorka.
Upphaflegar forsendur um af-
komu járnblendiverksmiðjunnar
á Grundartanga hafa ekki heldur
staðist.
Stóriðjuverin voru reist á Suð-
vesturlandi, en aðrir landshlutar
voru á undanhaldi þar til á átt-
unda áratugnum, að skipulegt
átak var gert til uppbyggingar
hraðfrystihúsa og útgerðar til að
afla þeim hráefnis. Atakið
heppnaðist að því er mannfjölda-
þróun varðar, sé litið til skamms
tíma, en vafasamt er hversu
traust sú uppbygging reynist. Það
er ekki aðeins það, að afli hafi
brugðist, heldur reynast veiðar
mjög kostnaðarsamar meðal ann-
ars vegna mikillar olíunotkunar.
í næstu grein verður minnt á
það, sem vel hefur tekist við að
móta byggða- og atvinnuþróun.
Björn S. Stefánsson.
Dagbjört Brynja Harðardóttir og Tryggvi Tryggvason.
Unnu reiðhjól í
teiknisamkeppni
Börn við Eyjafjörð virðast drátt-
hagari en jafnaldrar þeirra ann-
ars staðar á landinu, ef marka
má niðurstöður teiknisamkeppni
sem Olympíunefnd Islands
gekkst fyrir sl. vor í tilefni af Ol-
ympíuleikunum. Þrenn verðlaun
voru veitt hér á landi og hrepptu
þau Tryggvi Tryggvason frá Ak-
ureyri og Dagbjört Brynja Harð-
ardóttir frá Arskógsströnd tvenn
þeirra.
Þessi teiknisamkeppni fór fram
samtímis víða um lönd og voru
veitt sérstök verðlaun í hverju
landi. Verðlaunin hér voru glæsi-
leg reiðhjól og fengu þau Tryggvi
og Dagbjört hjólin afhent fyrir
skömmu.