Dagur - 29.03.1985, Síða 8

8 - DAGUR - 29. mars 1985
„Jú, komið innfyrir,
þó ekki sé mannvit-
inu fyrir að fara hér,
en þið getið kannski
miðlað mér af því. “
Þetta segir Sigurjón
„Dúddi“ Jónasson
bóndi og söngvari að
Syðra-Skörðugili
Seyluhreppi í Skaga-
firði. Við erum þrjú
áferð, blaðamaður,
Kristján Ijósmyndari
og Jóhann Ólafur
Svarfdœlingur, sem
var með til starfs-
kynningar. Okkur
var boðið til stofu, en
tilkynntum að af-
lögufœr með mannvit
vœrum við ekki. Það
var látið gott heita.
Það er kannski rétt
að geta þess að við
börðum að dyrum
hjá Dúdda á Skörðu-
gili samkvœmt
ábendingu frá
tengdasyni hans,
Einari, en hann lét
það fylgja með að
Dúddi vœri miklu
bjartsýnni og þess
vegna skemmtilegri
og viðrœðubetri.
Texti: Margrét Þ.
Þórsdóttir
Sigurjón hefur búið á Skörðugili
síðan 1940, hann fæddist að Garði í
Hegranesi árið 1915 og skyldi maður
þá ætla að sjötugur yrði hann á árinu.
Fluttist að Syðri-Húsabakka, þaðan
í Hátún, fékk jörðina Syðra-
Skörðugil árið ’36 en brá sér í Hóla-
skóla áður en hann hóf búskap á
jörðinni.
Snarsyngjandi
vitlaust...
Er við höfum komið okkur fyrir í
stofunni spyr Dúddi:
„Hverra manna eru þið?“ Við
svörum skilmerkilega: Faðir minn er
...og móðir...dadada og hófurr
að rekja ættir okkar allt til Helga
magra. Þegar í ljós kom að Jóhann
Ólafur hafði alið aldur sinn í Svarf-
aðardalnum segist Dúddi margoft
hafa þangað komið og þekkja vel til.
„Ég fór á hverju hausti yfir Heljar-
dalsheiðina með afsláttarhross sem
ég keypti í Skagafirðinum og seldi í
Svarfaðardalnum, Dalvík, Hrísey og
jafnvel alla leið inni á Akureyri.
Mest fór ég með 117 hross í einu og
það var nokkuð hressileg ferð skal ég
segja ykkur. Nei, nei, ég er hættur
öllu hrossabraski hætti fyrir þremur
árum. Fæddur á hestbaki? hahaha,
ekki er það nú, en því sem næst.
Hættu að skrifa alla vitleysuna niður
eftir mér, við skulum bara ræða
málin. Hvernig lýst ykkur á nútíma-
þjóðfélag okkar? Ja.... (fátt um
svör).
„Þetta er allt orðið snarsyngjandi
vitlaust. Þegar kemur fram á vorið
hygg ég að við byggjum upp nýtt
þjóðfélag. Þetta er ekki hemja
hvernig allt er orðið, sjómennirnir
fyrir vestan að gera verkfall þegar
allur sjór er fullur af fiski ha. Eða
kennararnir; að ganga út úr skólun-
um stoppa allt saman og eyðileggja
allan veturinn fyrir unglingunum.
Þetta er ákaflega erfitt fyrir foreldra
barna úr sveit, að halda börnunum
uppi og svo eru þau tafin í námi.
Þessi vetur er sjálfsagt ónýtur hjá
mörgum. Jú, jú, það getur verið að
þeir þurfi hærra kaup, en ég fer ekki
ofan af því að þetta er skökk aðferð.
Það er hægt að vinna að sínum mál-
um á hagkvæmari hátt. Ég vil bara
kalla þetta ofbeldi, andlegt ofbeldi.
Það er mikið ofbeldi í heiminum,
stríð, hatur og mannrán, við hér á ís-
landi höfum líka nóg af ofbeldi, það
er bara á öðru sviði en erlendis. Við
gerum svo miklar kröfur, {slending-
ar, allir vilja hærra kaup og allt af
öllu, en peningamálin okkar eru
snúin. Ég er inni á því að bankarnir
og verslunin hafi tekið of mikið til sín
á kostnað okkar hinna. Þetta er hrein
og bein.. hvernig á ég að orða þetta,
eiginlega hafa bankarnir tekið fé af
okkur almúgamönnunum "ófrjálsri
hendi. Núllin tvö sem tekin voru af
hér um árið, þið munið enn eftir
þeim er það ekki? Hvað haldið þið
að yrði eftir inni í bönkunum ef þeir
afhentu okkur núllin aftur? Þið eruð
sammála því, það yrði ansi lítið.“
Allra handa
ruslaralýður
utan úr heimi
I þessu læðist lítill snáði inn í stof-
una. „Segðu hvað þú heitir,
drengur,“ segir Dúddi. Hann er víst
óvenju feiminn, strákurinn í þetta
skiptið og vildi ekki segja til nafns.
„Hann heitir Sigurjón þessi, Sigurjón
Pálmi, hann er dóttursonur minn,“
svarar afi og ruglar ofurlítð í hárinu
á strák.
Við spyrjum hvort ekki sé erfitt að
búa núna.
„Þeir kvarta minna núna en oft
áður, þeir sem stunda landbúnaðinn.
Það er enginn vandi að búa. Þó er
ekki hægt að segja að ég búi núorðið,
ég er bara léttadrengur. Heyrið þið
mig, ég ætla að sýna ykkur nokkrar
myndir, það er mikið skemmtilegra
en þetta raus úr mér.“ Á meðan
Dúddi leitar uppi albúmið, rifjar
hann upp: „Þið eruð frá Degi, segið
þið. Ég keypti einu sinni Dag, en er
hættur því núna, fannst hann ansi
þunnur orðinn, en hann hefur breyst
aftur síðan. Ég hef alltaf verið
framsóknarmaður og er það líklegast
enn. Ég keypti Tímann í gamla daga,
en eftir að hann varð Nútími, leist
mér ekki á lengur, þeir voru alltaf
með myndir af beru kvenfólki og
allra handa ruslaralýð utan úr heimi.
Morgunblaðið birti þó mynd af gols-
óttum hrúti um daginn og hefur þess
vegna vinninginn.“ Hafið þið ekki
gaman af beru kvenfólki hér í sveit-
inni? spyrja strákarnir.
„Bændur úti á landi vilja sjá eitt-
hvað annað í blöðunum en bert
kvenfólk. Þeir hafa margt annað
betra að glápa á. Jæja, sjáið þessa
mynd, þetta er einhver sá besti hest-
ur sem ég hef átt.“ Myndin er af Sig-
urjóni á baki Nautabús-Grána og er
tekin árið 1940.
„Ég seldi hann og fékk fyrir dá-
góða upphæð, hef líklega getað
keypt mér eina fimm hesta fyrir.
Hann var góður hann Nautabús-
Gráni minn.“
Tímdirðu að selja hann?
„Maður tímir nú ýmsu. Það getur
enginn átt allt.“
Á meðan við skoðum myndirnar
fer Dúddi að tala um veðrið og að
hann hafi aldrei lifað annan eins vet-
ur og segir að fólk skuli ekki eiga von
á öðrum jafn góðum vetri á næst-
unni. „Ég er samt enginn spámað-
ur.“ En hann hefur samt skoðun á
málinu: „Fólk verður að hafa vit á
því að vera í góðu skapi þegar veðrið
er svona gott.“
: „Pantaðu kaffi
hjá ömmu“
„Farðu nú fram, Sigurjón minn, og
pantaðu kaffi hjá henni ömmu
þinni,“ segir Dúddi og ialar til nafna
síns. Hann er ekki alveg á því sá
stutti, svo að Dúddi segir: „Ég fer að
selja þig, strákur, og læt þig fyrir
lítið.“ Strákur tók afa sinn lítið trú-
anlega og fór hvergi. Afi getur víst
pantað kaffi handa sínum gestum
sjálfur. Og það gerir hann. Þegar
búið er að leggja inn pöntunina segir
hann:
„Jæja, krakkar mínir, eruð þið
með eða móti álveri?“
....tja (við hugsuðum málið örlitla
stund og veltum því fyrir okkur hvert
okkar ætti að svara) „á móti“.
„Þið segið það. Þú mátt hafa eitt
eftir mér í þessu sambandi. Ég fór á
fund um daginn hjá útlendum miðli
og spurði hann eftir því hvort þjóðin
væri ekki á leið út úr vítahringnum
sem hún er komin í. Hann svaraði á
þá leið að við yrðum að nýta erlent
fjármagn, til dæmis frá Skandinavíu.
Við verðum að byggja okkar fram-
tíðarþjóðfélag á menntun og þekk-
ingu.“
Þá víkur talinu aftur að Svarfaðar-
dalnum, Dúddi og Jói ræða menn og
málefni, gamla bændur í dalnum og
hver sé ábúandi á hverjum bæ, hvaða
jarðir séu komnar í eyði og svo fram-
vegis. Dúddi þekkir vel til, hafði ver-
ið með einhverjum í Hólaskóla,
komið alloft til annars og svo fram-
vegis. Síðan fóru þeir að tala um
riðuveikina. „Við hér á Skörðugili
höfum alveg sloppið við riðuveikina.
Það var aðeins í eitt skipti sem við
urðum hennar varir, höfðum þá
keypt kind sem var riðuveik. Við eig-
um gott hér, veikin hefur verið að
stinga sér niður á bæjunum í kringum
okkur. Hins vegar kynntist ég bæði
mæðu- og garnaveiki og það var all-
svakalegt. Þetta getur tekið bæi svo
heiftarlega. Ég þurfti að skjóta roll-
urnar ofan í kerru. En hvað riðuveik-
ina varðar, held ég að það verði
aldrei skorið niður fyrir hana, það
eina sem dugar er nákvæm hirðing.“
Kristján rak augun í einhvern hlut
uppi á hillu. „Hvað er þetta?“ spyr
hann.
„Þetta er verðlaunagripur sem ég
vann á hrútinn Jarl, feikigóður
hrútur.“
Kristján heimtar að fá að mynda
Dúdda með verðlaunahrútinn. Þar
sem Dúddi heldur hrútnum á lofti
kemur kona hans, Sigríður Júlíus-
dóttir inn og tilkynnir að nú sé kaffið
til.
„Hvað ertu að halda sýningu á
hrútnum, ekki ertu að halda sýningu
á mér,“ segir hún.
„Komdu þá og vertu með á
mynd,“ segir Sigurjón maður
hennar, en þrátt fyrir ítrekaðar til-
raunir kemur allt fyrir ekki, Sigríður
er ófáanleg að stilla sér upp við hlið
manns síns. Við göngum því til eld-
húss og sötrum kaffi og nörtum í
kleinur. Það er hið svokallaða ástand
í þjóðfélaginu sem verður að
umræðuefni.
Tíminn sem
fer í að
pissa honum
aftur . . .
Dúddi hefur orðið: „Ég held að
svartsýnin í fólki sé á niðurleið, þetta
sífellda tal um að fólk hafi enga pen-
inga og að allt sé á heljarþröm. Menn
lifa held ég bara aldeilis vel, þó alltaf
sé verið að berja lóminn. Það er mín
skoðun að menn verði að taka
áhættu í þessu lífi, annars verður
engu í verk komið. Það gerir ekkert
til þó menn fari á hausinn; þeir verða
þó að minnsta kosti reynslunni ríkari
á eftir. Það er þessi vandræða háttur
í þjóðinni sem mér líkar ekki, við
verðum að fá annan hugsunarhátt í
þjóðina til að breytingar geti átt sér
stað sem til farsældar verða fyrir
hana. Nú vilja aliir bjór og ekkert um
það að segja, nógir eru víst penin-
garnir sem við græðum á honum, en
ég dauðsé hins vegar eftir öllum þeim
tíma sem fer í að drekka hann, að ég
- Sigurjón „Dúddi'