Dagur - 03.05.1985, Blaðsíða 3

3, maí 1985 - DAGUR - 3
Aldarminning
Jónasar frá Hriflu
Á hundrað ára afmæli Jónasar
frá Hriflu, er mér bæði ljúft og
skylt að minnast nokkurra ævi-
atriða úr lífi og starfi þessa sér-
stæða og gáfaða hugsjónamanns
í Degi.
Jónas er fæddur 1. maí 1885 að
Hriflu í Ljósavatnshreppi í
Suður-Þingeyjarsýslu. Voru for-
eldrar hans hjónin Jón Kristjáns-
son og Rannveig Jónsdóttir, bæði
af traustu og gáfuðu bændafólki
komin.
Jónas ólst upp í foreldrahúsum
við hin algengustu sveitastörf
þeirra tíma. Á unga aldri stóð
hugur hans mjög til mennta, og
las hann allt, sem hægt var að
komast yfir af góðum bókum.
Norðurlandamál og ensku lærði
hann mest af sjálfum sér. Hann
hóf nám í Gagnfræðaskólanum á
Akureyri 1903, þá 18 ára gamall
og lauk þaðan burtfararprófi tví-
tugur að aldri með lofsamlegum
vitnisburði, og braust þegar til
meiri mennta. Næstu árin stund-
aði hann nám í Askov, Kaup-
mannahöfn, Berlín, London,
Oxford og París. Þá Iá leiðin
heim til íslands, og kenndi hann
einn vetur við unglingaskóla í
heimabyggð sinni, en hélt utan
næsta haust og stundaði nám við
kennaraskóla í Kaupmannahöfn'
árin 1907-1908.
Eftir þessar námsdvalir á er-
lendri grund, og ferðalög víðs
vegar um álfuna, hélt hann enn á
ný til íslands. Gerðist hann þá
kennari við Kennaraskólann í
Reykjavík í næstum áratug, en
skólastjóri við hinn nýstofnaða
Samvinnuskóla 1918. Pví starfi
gegndi hann við mikinn orðstír
og vinsældir til ársins 1955, að
eftir Ama Bjamarson
fáum árum undanskildum, er
hann var í ríkisstjórn.
Jónas var landskjörinn þing-
maður 1922, og sat sem slíkur á
þingi til 1933, er Suður-Þingey-
ingar kusu hann, en þar átti hann
sæti til 1946. Hann var dóms-,
kirkju- og menntamálaráðherra
1927-1931 og síðan 1931-1932.
Formaður Framsóknarflokksins
1934-1944. Ritstjóri Skinfaxa,
málgagns ungmennafélaganna og
Samvinnunnar var hann um langt
árabil, og hóf bæði þau rit til vegs
og virðingar með ritleikni sinni
og hugsjónaauðgi. Hann var
helsti hvatamaður að stofnun
Framsóknarflokksins, og tveggja
vikublaða hans, Tímans í
Reykjavík og Dags á Akureyri.
í þau ritaði hann meira en nokk-
ur annar, og gerði þau að áhrifa-
ríkum málgögnum, stórveldi í ís-
lenskum stjórnmálum.
Á stuttu valdaskeiði Jónasar
sem ráðherra, voru fleiri stórvirki
framkvæmd í landinu að hans
forgöngu en nokkru sinni áður
hefir þekkst. Tæplega er hægt að
nefna nokkur umbótamál á árun-
um 1927-1932 sem hann átti ekki
hlut að. Hann átti hugmynd að
byggingu héraðsskólanna og ann-
arra menntastofnana við heitar
laugar víðs vegar um byggðir
landsins. Með tilkomu þeirra
varð menningarbylting í sveitun-
um, sem alþýðufólk mun búa að
um alla framtíð.
Jónas var frumkvöðull að
byggingu Þjóðleikhússins, Há-
skólans, Sundhallar Reykjavík-
ur, Arnarhvols, strandferðaskip-
anna. Hann vann að stofnun
Menningarsjóðs, stórauknu sam-
starfi við vestrænar þjóðir og
ekki síst íslendinga í Vestur-
heimi. Hann var foringi þeirrar
sveitar, sem vann að lýðveldis-
stofnun á íslandi og aðskilnaði
við Dani, svo aðeins sé minnst á
fáein mál.
Saga jafn stórbrotins afreks-
manns sem Jónasar Jónssonar
verður að sjálfsögðu ekki rakin í
stuttu máli. Hann var á svc mörg-
um sviðum yfirburðamaður. Gáf-
ur hans og þekking á mönnum og
málefnum var með eindæmum.
Starfsþrek hans var ótrúlegt.
Hann var alla ævi sístarfandi,
leitandi að verkefnum. Með rit-
snilld sinni og frábærri ræðu-
mennsku vakti hann hálfsofandi,
fátæka og fákunnandi þjóð til
starfa.
Allir sem kynntust honum
hlutu að hrífast af eldmóði hans
og baráttuhug. Og þótt hann
hyrfi úr ráðherrastóli hélt hann
vöku sinni og starfaði af sama
ákafa að hugsjónamálum sínum
bæði í ræðu og riti.
Jónas Jónsson var gæfumaður
í lífinu. Hann var kvæntur mikil-
hæfri, gáfaðri og glæsilegri konu,
Guðrúnu Stefánsdóttur frá
Granastöðum í Köldukinn. Var
heimili þeirra landskunnugt af
þeirri gestrisni og hlýju, sem best
þekkist, og heimilislíf þeirra
fyrirmynd. Þau hjón eignuðust
tvær dætur, Auði og Gerði, báð-
ar búsettar í Reykjavík.
Jónas lést að heimili sínu, Há-
vallagötu 24 í Reykjavík, 19. júlí
1968, 83 ára að aldri. Með hon-
um hvarf af sjónarsviðinu mesti
hugsjónamaður þjóðarinnar á
þessari öld.
Árni Bjarnarson.
Verksmiðju-
Verksmiðjuútsalan
hófst í morgun
í kjaUaranum
Hrísalundi 5.
Lágt verð á buxum, skóm,
jökkum, peysum, sængum og
koddum, hespulopa o.fl. o.fl.
Útsalan
í
kjallaranum
Hrísalundi 5.
SÍMI
(96) 21400
Jónas Jónsson frá Hriflu.
Föstudagur 3. maí:
KjaUarinn:
Opið í hádeginu og á kvöldin
alla daga.
Réttur dagsins á vægu verði.
Dúettinn Ándri Bachmann og
Grétar Örvarsson skemmta
á sunnudag og mánudag.
Opnað kl. 20.00. Fjölbreyttur
matseðill. Stuðmaðurinn
Valgeir Guðjónsson skemmtir
einn og sér Sjallagestum kh 23.
Jakob Magnússon og Ragnhildur
Gísladóttir leika lögaf
væntanlegri hljómplötu,
ásamt hljómsveit sinni.
Hljómsveit Ingimars Eydal
leikur fyrir dansi
með aðstoð diskóteks.
Laugardagur
4. maí:
Örfá sæti laus á svölum
fyrir matargesti.
Jakob og Ragnhildur skemmta
eins og þeim einum er lagi .
Hljómsveit Ingimars letkur
fvrir dansi ásamt diskóteki.
Mánasalur:
Opið í hádeginu
og á kvöldin nlln dagn,
Uppselt í mat á laugardag.
SjóMifM