Dagur - 03.10.1985, Qupperneq 8

8 - DAGUR - 3. október 1985
fokdreifac
Átti að gera matkvissar
aðgerðir til að fá
bændur til að bregða búi?
Framleiðsluvandamál í land-
búnaði og sölutregða eru til sí-
felldrar skoðunar meðal bænd-
anna sjálfra. í ágústhefti Freys
var ítarlegt viðtal við Jóhannes
Torfason, bónda á Torfalæk
II, formann Búnaðarsambands
Austur-Húnavatnsssýslu, um
þessi mál. Gefum honum
orðið:
„Mér finnst það hafa skort á að
viðurkenndar hafi verið nokkrar
staðreyndir og það finnst mér
hafa átt við stjórnmálamenn
frekar en bændur. Veikleiki
þeirra er að bregðast of seint við.
Pað var í raun ekki brugðist
við offramleiðslunni fyrr en í
upphafi þessa'áratugar. Þá var
valin leið, í samráði við bændur,
sem þá var talin fær, en ég held
að það sé komið í ljós núna að
ekki hafi hún verið sú ákjósan-
legasta, þótt hún hafi e.t.v. verið
sú eina sem var fær. Þar á ég við
bæði pólitískt og leið sem stéttin
gat sameinast um.
Við sitjum núna uppi með 15-
20% framleiðslusamdrátt í naut-
gripa- og sauðfjárafurðum. Á
sama tíma hefur bændum nánast
ekkert fækkað. Jafnframt er svo
að efnahagur bænda fer mjög
vaxandi, sem og ýmissa annarra
frumatvinnugreina.
Bændur kljást nú við hina al-
mennu efnahagserfiðleika auk
afleiðinga samdráttarins.
Ef við lítum síðan á hvernig
bændúr sjálfir hafa brugðist við
þessum efnahagssamdrætti, þá
hafa framkvæmdir minnkað og
bændur hafa leitað í ýmsa auka-
vinnu en reynt að halda bú-
skapnum gangandi. Þessi þróun
getur ekki gengið nema tiltölu-
lega fá ár vegna þess að allur at-
virmurekstur byggist á fram-
leiðniaukningu og ákveðinni
þróun. Þjóðfélagið líður ekki
annað en að það verði þróun.
Fyrir þessum staðreyndum finnst
mér stjórnmálamenn hafa lokað
augunum, jafnvel ýmsir forystu-
menn bænda líka.
Sú viðleitni sem hefur verið
sýnd til eflingar atvinnu í dreif-
býli hefur verið ákaflega van-
megnug, þannig að það hefur
ekki verið unnt að bjóða bænd-
um upp á annan kost til lífsfram-
færis hverfi þeir frá hefðbundn-
um búskap."
- Ertu þá að segja að hin rétta
ákvörðun hjá stjórnmálamönn-
unum á sínum tíma hefði verið
að gera markvissar aðgerðir til að
bændur brygðu búi?
„Já. Þar með er ekki sagt að
einhver í „kerfinu" eigi að skipa
Jóni í Hólkoti að hætta búskap,
en leyfa Sigga á Kothól að búa.
í Iðnaðarblaðinu er nýlega
hafinn greinaflokkur um sögu
iðnaðarins og er eftir Leó M.
Jónsson. í fyrsta þættinum
segir með þessum hætti um
nokkur grundvallaratriði:
Orkuframleiðsla sólarinnar
hefur staðið frá upphafi en hún er
risavaxinn kjarnakljúfur og til
hennar má rekja alla nýtanlega
orku jarðar. Til marks um stærð
sólarorkunnar er að sá hluti
hennar sem nær til jarðar er að-
eins einn hluti af rúmlega tveim-
ur milljörðum. Sólarorkan er afl-
gjafi þeirrar framleiðslu sem á sér
stað í náttúrunni svo sem hring-
Hins vegar hafa brugðist illilega
fyrirheit og aðgerðir verið ónóg-
ar, sem gerðu það fært, ja ég vil
segja aðlaðandi, fyrir annan
hvorn þessara heiðursbænda að
söðla um og skapa sér og sínum
nýjan afkomugrundvöll. Af-
leiðingin er, eins og áður er lýst,
að báðir búa við verulega skert
kjör, framleiðni búvörufram-
leiðslunnar minnkar, fram-
leiðslukostnaður verður óþarf-
lega hár og efnalegur styrkur
dreifbýlisins þverr.
Rétt er að ítreka að efnalega
sterkur atvinnuvegur er ein besta
trygging framfara. Framförum
fylgir áhætta, sem efnalegan
þrótt þarf til að mæta. Sveltandi
atvinnugrein leggur heldur ekki
fé til rannsókna og þróunar.“
rás vatnsins og efnabreytingum í
gróðri og jarðvegi. Iðja og iðnað-
ur byggjast í grundvallaratriðum
á orkunýtingu í mismunandi
miklum mæli.
Mörgum hefur orðið á sú reg-
inskyssa að halda að menning sé
einangrað fyrirbrigði og geti þrif-
ist án þess að tengjast atvinnulífi.
Sé litið til veraldarsögunnar má
sjá, svart á hvítu, að menning
blómstrar þar sem verslun og við-
skipti takast. Verslun og við-
skipti, þar með talinn iðnaður,
grundvallast á siglingum. Sam-
göngur skapa markað, markaður
velmegun, velmegun menningu.
Byggist allt á
sólarorkunni?
Þarf þrjár kynslóðir
til að ná jafnrétti?
Björg Einarsdóttir heitir kona
í Reykjavík sem þekkt er fyrir
baráttu sína aö jafnréttismál-
um, útvarpsþætti um ævi og
störf íslenskra kvenna og
fjölda blaðagreina svo eitthvað
sé nefnt. Ólafur H. Torfason
ræddi ítarlega við hana í 7.-8.
tbl. Heima er bezt, sem Prent-
verk Odds Björnssonar á Ak-
ureyri gefur út. Björg bjó um
skeið, eða frá 1930 og í fimm
eða sex ár, á Akureyri. Við
skulum grípa niður í viðtalið:
Átakapunkturinn varðandi
bætta stöðu kvenna, nú 1985 við
lok Kvennaáratugs Sameinuðu
þjóðanna, er samstaða allra
kvenna, hvar í flokki sem þær
standa, um útilokun launamis-
réttis kynjanna. Lykilatriði í því
efni eru bætt almenn skilyrði,
jafnt fyrir konur sem karla, til að
uppfylla þá ábyrgð sem fylgir
barnauppeldi, fjölskyldu og
heimilishaldi. Ég tel að karlmenn
íh’hiui
séu í æ ríkari mæli að vakna til
vitundar um að einhver mesti
munaður lífsins er að vera með
börnum sínum. Vitundarvakning
karla um nýtt hlutverk sitt í nú-
tímaþjóðfélagi, er ekki síður
áríðandi en sú uppstokkun sem
konur hafa gert á tilveru sinni.
Fjölskyldan er grunneining sam-
félagsins og farsælt fjölskyldulíf
skiptir einstaklinginn mestu þeg-
ar til lengdar lætur. Kjörstaðan
er, að konur og karlar beri sam-
eiginlega innri og ytri ábyrgð á
fjölskyldu og heimili, hins vegar
er það einkamál hlutaðeigandi
hvernig þeir skipta með sér verk-
um við að axla þá ábyrgð. Hafa
verður í huga að ein lausn getur
ekki gilt fyrir alla - sumum henta
dagheimili, öðrum ekki. En eins
og Róm var ekki byggð á einum
degi, næst jafnrétti og jöfn staða
karla og kvenna ekki með einu
pennastriki. Ég get áréttað hér,
að ég tel það taki minnst þrjár
kynslóðir, sú fyrsta skynjar mis-
mununina, önnur vinnur að
breytingum og þriðja kynslóðin
lifir jafna stöðu kynjanna sem
sjálfsagðan hlut.
spurning vikunnar___________________
Ertu stuðningsmaður
hugmynda sem Samtök
um jafnrétti milli
landshluta vinna að?
Pétur Axelsson, Grenivík:
„Að mörgu leyti er ég samþykkur
þessum hugmyndum. Hins vegarverð
ég að viðurkenna að ég hef ekki lesið
mér nógu vel til um þetta. Ég er ekki
tilbúinn að ganga til liðs við þennan fé-
lagsskap að svo stöddu, því mér þykir
bera á öfgum í sumu því sem borið er
fram. Hins vegar er ég mjög hlynntur
því að það komi betur fram hvar gjald-
eyris er aflað, og hvar honum er eytt.
Einnig hverjir það eru sem afla hans.
Við getum ekki verið án þeirrar stjórn-
stöðvar sem er í Reykjavík. En það
má færa stjórn ýmissa ríkisfyrirtækja
út á land. Það þarf einnig að upplýsa
margt fólk á höfuðborgarsvæðinu
um það hvaðan gjaldeyrir kemur, og
að verslun er ekki gjaldeyrisskapandi.
Hins vegar má ekki halda að öll versl-
un sé óþörf."
Birkir Skarphéðinsson, Akureyri:
Ég er mjög hlynntur þessum hug-
myndum. Að vísu hef ég ekki farið
ofan í saumana á hverju máli fyrir sig.
En það sem ég hef lesið og heyrt, þyk-
ir mér vera mjög athyglisvert. Það
sem mér þykir bæði sjálfsagt og eðli-
legt er að það fjármagn sem myndast
í landshlutunum á að einhverju leyti
að verða eftirtil eigin ráðstöfunar. Það
er óhjákvæmilegt að eitthvað fari í ríkis-
hítina. Hins vegar er það skoðun mín
að það fjármagn sem myndast í hér-
aði haldist að mestum hluta heima til
uppbyggingar. Ég held líka að menn
séu á þessari skoðun almennt. Margir
eru þungir yfir því hversu mikið fer til
ráðstöfunar í Reykjavík.
Tómas Gunnarsson, Akureyri:
Það er erfitt að taka ákvörðun í þessu
máli, því það eru svo margir þættir
sem koma þarna inn í. I hjarta sínu er
erfitt að vera á móti því sem farið er
fram á af Reykvíkingum, að hvert at-
kvæöi gildi jafnt yfir landið. En eins og
stjórnsýslan í landinu er byggð upp þá
verður að vera eitthvað misvægi.
Varðandi það sem farið er fram á af
þessum samtökum að ráðstöfunar-
tekjur séu ekki skammtaðar frá
Reykjavík heldur fái landshlutarnir
meiri ráðstöfunarrétt yfir eigin aflafé,
þá kemur á móti hvað eiga landshlutar
að gera mikið í framkvæmdum. Eiga
þeir að sjá um allt sem lýtur að sam-
göngum, rafmagnsmálum og öðru
slíku? Það er ekki víst að svo mikið
yrði eftir þegar allt það væri
framkvæmt.
Árni Gunnarsson, Reykjavík:
„Það fer ekkert á milli mála að ég er
það. Ég er stuðningsmaður þeirrar
hugmyndar að allir menn sitji við
sama borð. Svo kemur hið stóra en. Á
hinn bóginn tel ég að með tilliti til þeirr-
ar verðmætasköpunar sem á sér stað
á landsbyggðinni og nauðsyn þess að
halda byggðinni við í landinu, tel ég
að megi á stundum mismuna byggð-
arlögum, ef það er gert í þeim tilgangi
að halda uppi atvinnurekstri, atvinnu-
tekjum og atvinnu í landinu og koma í
veg fyrir óvenjulega byggðaröskun.
Sem jafnaðarmaður hlýt ég að vera
þeirrar skoðunar að allir sitji við sama
borð. Það er auðvelt að rökstyðja að
í mörgum tilvikum væri þessi þjóð
miklu verr á vegi stödd ef þó sú
byggðaþróun hefði ekki átt sér stað
sem raun ber vitni um.“
Sigbjörn Gunnarsson, Akureyri:
Ég er sammála þessu að mörgu leyti.
Hins vegar verð ég að viðurkenna að
ég hef ekki kynnt mér þessi mál nógu
vel til að fara ofan í saumana á þeim.
Ég hef reynt að hlusta á þetta. En mér
finnst þessi mál hafa farið fram frekar
í lokuðum hópi, þó að það hafi verið
boðið upp á að almenningur fengi að
fylgjast með. Grundvallarhugmyndirn-
ar eru ekki fjarri því sem ég gæti stutt.