Dagur - 19.06.1987, Blaðsíða 8

8- DAGUR- 19. júní 1987
- rætt við Braga Magnússoa fyrrverandi lögregluþjón á Siglufirði,
um ævi og störf og fjölbreytilegt mannlíf á síldarárunum
„Ég hefi búíð mér til kenningu
um það, að aðkomumennirnir
séu bestu Siglfírðingamir, jiegar
öllu er á botninn hvolft. Ég get
rökstutt þetta með ýmsu móti. Ef
maður athugar t.d. hvað hefur
verið skrifað um Siglufjörð, þá er
það oftast skrifað af aðkomui
;mönnum. Einn besti maður okkar
á þessu sviði, Sigurjón Sigtryggs-
son, sem er nýbúinn að senda frá
sér heilmikið verk um byggðina
héma; Frá Hvanndölum til Ulfs-
dala, er aðkomumaður á Siglu-
firði, hann er Svarfdælingur,“
segir Bragi Magnússon, hallar sér
aftur í stólnum og brosir.
Fundum okkar bar saman síð-
degis. Dagurinn var sólríkur og
næstum logn, þegar blaðamaður
barði að dyrum á heimili Braga.
Bragi spurði, þegar við vorum
komnir inn í stofu, hvaða forvitni
ræki menn til að taka við sig
viðtal, og var honum svarað á þá
lund að það væri víst þessi mann-
lega forvitni, sent öllum væri
gefin, í mismiklum mæli þó.
Bragi Magnússon kemur til dyr-
anna eins og hann er klæddur,
hann hefur sínar ákveðnu
skoðanir um menn og málefni, og
er fróður um sögu Siglufjarðar,
fyrr og síðar. Hann var lengi lög-
regluþjónn á staðnum, síðar
starfaði hann sem gjaldkeri á
skrifstofu bæjarfógetans. Bragi
er listfengur, og hefur hann
teiknað og málað talsvert um
dagana. Teikningar hans prýða
veggina en sjálfur lætur hann
ekki mikið yfir þessu og sagði, að
margar myndir sínar hefði hann
gefið um dagana. Bragi hefur
teiknað mikið af karikatúr-mynd-
um af fólki, en einnig myndir af
gömlum húsum, verksmiðjum,
verbúðum og bryggjum á Siglu-
firði.
„Ekki tekið
sem aðskotadýri“
„Ég er fæddur á ísafirði og þar
bjó ég til átta ára aldurs. Þá fóru
foreldrar mínir suður til Reykja-
víkur og þar var ég til fermingar.
Þessu næst var flutt til Akureyr-
ar, þar bjuggum við í fjögur ár.
Þegar ég var sautján ára fór ég til
Siglufjarðar og hér hef ég verið
síðan. Þetta var árið 1934. Faðir
minn var skipstjóri á ísafirði en
hætti því starfi og flutti til
Reykjavíkur með fjölskylduna,
þar sem hann gekk í félag með
Óskari Halldórssyni. Hann var
með bátinn Anders, sem seinna
fékk nafnið Hlér og enn seinna
nafnið Jarlinn. Jarlinn var skot-
inn niður í seinna stríðinu.
Þegar pabbi fór að vinna hjá
Síldareinkasölunni flutti hann til
Akureyrar, og seinna, þegar
hann var farinn að vinna fyrir
Síldarútvegsnefnd, fluttum við til
Siglufjarðar. Pabbi varð seinna
síldarmatsstjóri á Siglufirði. Það
var því langt frá að ég réði
nokkru um staðarvalið."
- Hvernig leist þér á Siglu-
fjörð þegar þú komst þangað í
fyrsta sinn?
„Mér leist vel á staðinn og
bæinn. Maður var ekkert að
spekúlera í landslagi þá, það var
aðallega fólkið sem mér fannst
gaman að kynnast. Ég hafði að
vísu komið tvisvar í bæinn áður
en ég flutti hingað alfarið 1934,
en sautján ára gamall hafði mað-
ur sem sagt þetta álit á hlutunum.
Það má segja, að mestu við-
brigðin, eftir að ég flutti til Siglu-
fjarðar, voru þau, að manni var
ekki tekið sem aðskotadýri.
Maður varð strax Siglfirðingur,
ög hafði strax á tilfinningunni að
hér væri þessi hreppapólitík, sem
er áberandi á sumum öðrum
stöðum, ekki til. Það var ekki lit-
ið á fólk, sem kom annars staðar
frá, sérstaklega sem aðkomufólk,
heldur var þetta bara fólk, sem
var að vinna í síldinni eins og allir
aðrir.“
Ræsari hjá
Ingvari Guðjónssyni
- Var samstaða fólksins þá svona
mikil hér?
„Ja, hún var þannig að enginn
var látinn gjalda þess að vera
aðkomumaður. Ég vann í síld-
inni, eins og flestir aðrir. Ég vann
úti á Bakka, á plani hjá Ingvari
Guðjónssyni, og var ræsari. Það
var dýrleg atvinna. Á þessum
tíma voru ekki talstöðvar í
skipunum og það tíðkaðist t.d. á
Akureyri, á Oddeyrinni, að skip-
in tilkynntu með skipsflautunni
hvað þau væru með mörg hundr-
uð tunnur, og var eitt flaut fyrir
hvert hundrað. Það hefði ekki
þýtt að gera þetta svona á Siglu-
firði, því hér var flautað stans-
laust allan sólarhringinn, við
skip, verksmiðjur o.fl. Þegar skip
lögðust hér að bryggju var athug-
að hversu stór farmurinn væri og
hvort síldin væri söltunarhæf. Þá
var einnig ákveðið hversu margar
stúlkur þyrfti að ræsa út. Hjá
Ingvari unnu 104 stúlkur, þar af
helmingurinn „bæjarkellingar“
eins og við sögðum. Þessar konur
þurfti að ræsa, en ekki hinar, sem
voru í bragganum hjá honum.
Maður þurfti að þeytast um
alla Eyrina til að ræsá, og þetta
var ákaflega þægilegt, því ég held
að engin af síldarstúlkunum hjá
Ingvari hafi átt heima á Brekk-
unni. Maður þurfti að ræsa á öll-
um tímum sólarhringsins, hvort
sem var að degi eða nóttu, og það
var alveg merkilegt hversu vel
var tekið á móti manni þegar
maður kom að ræsa. Sumar voru
svo afslappaðar að þær báðu mig
að koma inn og fá kaffisopa, og
kenndu í brjósti um mig að vera
að þvælast þetta á nóttunni. En
það var auðvitað sjaldan neinn
tími til þess, því alltaf var flýtir-
inn mikill kringum síldina. Það
var helst á daginn, en þá slapp
maður alls ekki við að fá sér kaffi
og kökusneið. En ég vann auðvit-
að á planinu í kringum tunnurnar
o.-fl. sem gera þurfti.
Pabbi var verkstjóri í Bakka,
en þar var síldarvinnslustöð, sem
Óskar Halldórsson átti einu
sinni, en Kaupfélag Eyfirðinga
átti stöðina 1934, árið sem við
fluttum til Siglufjarðar. Fyrirtæk-
ið hét Njörður hf., KEA stund-
aði í mörg ár söltun hér á
staðnum. Maður byrjaði fljótlega
að fara á sjó, en hætti því fljót-
lega því ég var svo sjóveikur. Éft-
ir það fór ég að vinna sem gervi-
smiður við byggingu S.R. ’46
(Síldarverksmiðjur ríkisins.i
byggðar 1946). Svo byrjaði ég
sem fastráðinn maður í lögregl-
unni á Siglufirði 1948, en áður
hafði ég unnið þar í afleysingum
á sumrin.“
„Besti brandari,
sem ég hef sagt“
- Hvernig vildi það til, að þú
gerðist lögregluþjónn?
„Það er nú saga að segja frá
því. Ég vil byrja á að segja, að ég
var í dálítið einkennilegri klíku,
en þó hefur hún sjálfsagt ekki
verið neitt öðruvísi en aðrar klík-
ur hérna í bænum. Við áttum
heima í Norðurgötunni, nokkrir
strákar á svipuðum aldri, og vor-
um kallaðir Norðurgötustrákar,
en það vissum við ekki lengi vel.
Það var mikil samheldni í þessum
hópi, og við vorum t.d. kjarni
knattspvrnufélagsins KS. Við
vissum ekki um nafngiftina á
hópnum fyrr en við komum einu
sinni á ball í Alþýðuhúsinu. Við
vorum nokkrir saman í forstof-
unni og allt í myljandi slagsmál-
um inni. Þá segir einn okkar:
„Hver andskotinn gengur á
hérna?“ Þá segir aðkomustelpa,
sem þarna var: „Ætli það séu
ekki Norðurgötustrákarnir, eins
og venjulega.“ En seinna kom
uop úr kafinu, að stúlkan var frá
ísafirði og bjó í ísfirðingabragg-
anum. Þessi umræða endaði suð-
ur í ísfirðingabragga, þar sem
maður fékk kaffi og klatta upp á
ísfirsku.
Partún hjá okkur voru venju-
lega þannig, að drukkið var kaffi
og borðað normalbrauð með
osti. Þetta var okkar uppáhalds
partífæða. Við vorum að drekka
og borða þetta í eldhúsinu hjá
einum vini mínum, sem nú er
nýlátinn. Þarna voru nokkrir
strákar og stelpur. Þá er allt í
einu bankað á hurðina. Baldvin,
vinur minn, gengur til dyra. Þeg-
ar hann kemur aftur segir hann:
„Lögreglan er að spyrja um þig.“
Ég hélt fyrst að þetta væri grín en
fer samt og athuga málið. Þá er
þetta Bjarni Jóhannsson, yfirlög-
regluþjónn. Hann biður mig að
tala við sig og ég geng með hon-
um upp Þormóðsgötuna. Þá var
hann að bjóða mér pláss um
sumarið sem afleysingamaður.
Ég áttaði mig ekki almennilega á
þessu því þetta kom mér alger-
lega á óvart. Ég ætlaði mér á síld.
Ég segi því við hann, að ég þurfi
að hugsa mig um til morguns.
Það var í lagi og ég fer aftur inn í
normalbrauðið og ostinn.
Þegar inn er komið er ég strax
spurður að því hvaö lögreglan
hafi viljað mér eða hvort nú hafi
átt að taka mig. Ég reyndi að
vera eins dularfullur og ég gat en
sagði svo fyrir rest eins og var, að
mér hefði verið boðið pláss í lög-
reglunni. Ég held ég hafi aldrei
sagt eins góðan brandara og
þetta. En ég var í fjögur sumur
sem afleysingamaður eftir þetta,
en 1948 losnaði staða lögreglu-
þjóns og ég sótti um. Við vorum
þrír, sem vorum ráðnir þarna á
einu bretti haustið 1948. Ég var í
þessu starfi til ársins 1966, en þá
var Einar Ingimundarson, bæjar-
fógeti, að fara héðan til Hafnar-
fjarðar, og hann bauð mér gjald-
kerastarf á fógetaskrifstofunni.
Það var alveg eins og með lög-
Roaldsbrakki, teikning eftir Braga Magnússon, en hann hefur teiknað margar myndir af gömlum húsum frá
sfldarárunum.