Dagur - 19.06.1987, Blaðsíða 9

19. júní 1987 - DAGUR - 9
„Að ganga hiklaust til verks og láta engan bilbug á sér finna skiptir sköpum. Lögregluþjónn getur ekki lokað sig
inni, hann má ekki vera hræddur.“
tandlegumenn ganga berserks-
gang á Siglufirði
fáragas barst inn um aðaldyr hótelsins á
selclir og lnisið iroðlullt stoðu
ntilli eitt og tvö þúsuml manns
fyrir utan og kt'öfðusl siunir inn-
göngu nteð ofstopa. Ilofusl lri.ltt
sviptingar og slagsmá! fvrir ilyr-
um úti. Lögregla kom á staðinn
og reyruli ítð skakka leikinn
en fékk við ekkert ráðið.
Sprengdu lögreglumenn |>á
táragashylki á götttnni, en tára
gasið barst inn í danssalinn og
>lli ]>ar algeru uppnámi. Kólk
leitaði grátandi útgöngu, en var
óhægt tttn vik vegna mannfjöld-
iins og varð að leita heint .1
ntóti gasinu. Við þessar aðfarir
irylltisl mannsiilnuðurinn og
höf grjótkast og barsmíðár á liig-
reglumönnum, sem urðu að
láia uiulan síga lyrir olurellinu.
Inni í „tárasalnum" gengu
mcnn og herserksgang, bruiu
horð og stóla og annað, sem
brotnað gtit. Víðar um baeinn
voru spellvirki ttnnin, og
komst ekki kyn'ð á lyrr en untl-
| ir morgun.
grátandi dansendur
-7/r. í fyrrinótt kom til al-
varlegra átaka milli sjómanna
af síldvéiðiskipum og lögreglu
á Siglufirði. Dansleikur hafði
verið haldinn í Hótel Höfn,
er lauk á þann veg, að allt
lauslegt í húsinu var brotið,
margir hlutu alvarlegar
skrámur og skurði og tólf
menn þurftu á rneit i eða
minni læknishjálp að halda.
Vegna brælu á jniðum voru
um 150 síldveiðiskip inni á
Siglufirði þetta kvtiltl. Afcngis-
kaup hölðu verið ntikil uin tl.ig-
inn og |>egar kviildaði og dans-
inn álti að hefjast horfði strax
til vandræða. Óheniju troðning-
|> ur var við miðasölu, og um það
bil sein 100 miðar htifðti vcrið
Þessi frétt um átökin á Hótel Höfn sumarið 1959 varð landsfræg. Blöðin skrifuðu margt um málið á sínum tíma, en
ekki var það allt satt og rétt. - Bragi varpar Ijósi á þessa atburði í viðtalinu, eins og þeir raunverulega gerðust.
Myndir: EHB
regluþjónsstarfið, ég þurfti
umhugsunarfrest. Ég sagði Ein-
ari að ég vissi nær ekkert um
gjaldkerastarfið, ég vissi jú að til
væri eitthvað sem héti debet og
kredit, en ekki hvorum megin
hvað ætti að vera. Hann gaf lítið
út á þetta og sagði bara, að þetta
væri ekkert annað en að sjá um
kassann. En þetta reyndist nú
ofurlítið meira en það, samt sem
áður. Ég var við þetta starf í
átján ár, eða til 1984.“
Að ganga hiklaust til verks
- Gekk ekki oft mikið á hérna í
bænum á þeim árum, sem þú
varst í lögreglunni?
„Á stríðsárunum, 1940 til
1944, gekk oft mikið á. En þá
vantaði reyndar eitt inn í mynd-
ina, og það voru Norðmennirnir,
Svíarnir og Finnarnir, en sjó-
menn frá þessum þjóðum voru
hér allt fram að stríðsbyrjun, en
komust af eðlilegum ástæðum
ekkert öll stríðsárin. Að stríðinu
loknu komu þeir aftur, og á tíma-
bili, nokkur sumur eftir stríð, var
ástandið svipað og það hafði ver-
ið áður, þó útlendingarnir væru
reyndar mun færri.“
- Er það rétt, sem hefur verið
sagt, að lætin hafi stundum verið
það mikil að lögreglumennirnir
hafi læst sig inni?
Nú hlær Bragi dátt og segir:
„Þetta er helv. góð saga, ég hef
bara aldrei heyrt þetta áður. Nei,
þetta var aldrei gert, enda verð
ég að spyrja á móti: Hvar hefðum
við getað læst okkur inni? Það
var varla hægt að segja að við
hefðum aðgang að mannheldu
húsi, ef út í það væri farið. En ég
hef oft hugsað um það eftir á
hvað maður gat verið innilega
vitlaus eða bjartsýnn á þessum
árum. Maður hugsaði bara þann-
ig að maður væri í þessu starfi og
vann sitt verk, hvernig sem á
stóð. En eftir á fékk maður stund-
um bakþanka, eins og ég sagði.
Ef maður t.d. fór inn í hóp af
sjóðvitlausum körlum, sem ekki
var komið neinu tauti við, til að
ná í mann og taka hann út úr
hópnum, gat ýmislegt gerst. Oft
var þetta þannig, að tvær fylking-
ar voru að berjast, og starf mitt
var að ná í einn bardagamann-
inn. Þá snérust allir sem einn
gegn lögreglunni, og vildu bjarga
manninum, sem við vorum að
sækja.
Við gátum t.d. ekki komið í
svona kringumstæður og vonast
eftir því að fá aðstoð frá and-
stæðingum mannsins til að hand-
taka hann. Ég held, að það að
ganga hiklaust til verks, þegar
svona stendur á, og láta engan
bilbug á sér finna, hafi skipt
sköpum. Lögregluþjónn getur
ekki lokað sig inni, hann má ekki
vera hræddur, þó hann sé í raun-
inni dauðhræddur.“
Fólkið leit ekki
við vinnu í sveit
- Var mikið um afbrot á síldar-
árunum?
„Ég skal segja þér að ég held,
að þessar sögur hafi verið magn-
aðar upp. Þetta á sér dálitla
orsök, þetta með sögurnar. Þegar
síldin og öll sú atvinna sem henni
fylgdi fór að vera áberandi á
Siglufirði flykktist hingað fólk,
alls staðar af landinu, líka mik-
ið af sveitafólki. Þetta þýddi,
að fólkið, sem kom hingað og
fékk borgað út f beinhörðum
peningum, leit ekki við vinnu í
sveit eftir það. Þetta hleypti illu
blóði í bændurna, og umræða um
þessi mál komst alla leið inn á
þing. Þar var rætt um, að síldar-
vinnan spillti afkomu bændanna,
því þeir fengju ekki fólk til að
vinna á sumrin. Á því blessaða
Alþingi, sem þá starfaði, skapað-
ist ákveðin andstaða gegn Siglu-
firði. Út frá þessu spunnust alls
konar sögur um sukkið og svínarí-,
ið sem átti að viðgangast í síld-
inni.
Það er þó ekki hægt að neita
því, að hér var stórkostlegt líf.
Þú getur ímyndað þér kringum-
stæðurnar þegar hér voru þrjú
eða fjögur hundruð skip inni á
firðinum. Það voru kannski um
tíu þúsund manns hérna, þegar
allt var talið, þegar mest var.
Núna búa ekki nema tæplega tvö
þúsund manns á Siglufirði.“
Ungt fólk í fullu fjöri
- Var þá ekki margt hjónaband-
ið grundvallað á þessum tíma?
„Það liggur alveg í augum
uppi. Ekki endilega milli Siglfirð-
inga og aðkomufólks, heldur
fyrst og fremst milli fólksins, sent
kynntist í síldinni. Meirihluti
þessa fólks var ungur og á besta
aldri. Það þýddi ekkert fyrir
neinn að koma hingað sem ekki
var í fullu fjöri og gat unnið. Það
spunnust stundum ýmis læti í
þessu sambandi; þetta var ekki
náttúrulaust fólk, það liggur í
augum uppi.
Ég setti einu sinni saman smá
erindi um Siglufjörð, sem ég
flutti á umdæmisþingi Samtaka
sveitarfélaganna hér fyrir
norðan. Þá sagði ég frá mannlíf-
inu hér á staðnum og byrjaði á
blessuðum karlinum honum Þor-
móði ramma, og hélt áfram með
þróunina allt til þess tíma þegar
Englendingar fóru að koma
hingað. Það eru til örnefni hér
allt frá fimmtándu öld, en Eng-
lendingarnir herjuðu í Skaga-
firði, Eyjafirði og Ólafsfirði, en
ekki á Siglufirði, því hér var
bækistöð þeirra. Það er til fólk.
sem man eftir örnefni á stað
sunnan við kirkjuna, en þarna
var ákveðið svæði nefnt Englend-
ingabúðir. Þá er einnig til örnefn-
ið Búðahóll hér í bænum, og
þetta sennilega einnig dregið af
veru Englendinga hér, því á
hólnum hafa þeir haft bækistöð
og getað fylgst með öllu sem
gerðist; bæði skipum sem komu
inn fjörðinn og mönnum, sem
komu landleiðina. En þetta er nú
útúrdúr.
Hið Ijúfa líf á Sigló
Eftir að ég hafði rætt um Siglu-
fjörð til forna fór ég að ræða um
hið ljúfa lff, sem átti að hafa ver-
ið hérna, og dró úr því að þetta
hefði verið eins rosalegt og gefið
hefur verið í skyn, og vitnaði þá í
Torfa Halldórsson, góðan kunn-
ingja minn - hann er nú látinn,
blessaður karlinn, hann og pabbi
voru miklir mátar og voru saman
til sjós fyrir vestan. í bók sinni
Klárir í bátana getur Torfi ein-
mitt um lífið á Siglufirði og segir
frá miklum slag, sem var hérna.
Ég veit, að karlinn segir rétt frá
um þetta í bókinni, en þessi slag-
ur átti sér stað á öðrum áratug
aldarinnar. Frásögnin er á þá
leið, að lífið hafi að vísu verið
dálítið villt á köflum, en þó hafi
það ekki verið verra en skemmt-
analífið í borginni, en þá var
hann kominn til Reykjavíkur.
Ég tók undir þetta og bætti við,
að ég hefði aldrei séð neitt lfkt
því hér, sem ég varð vitni að fyrir
nokkrum árum á Akureyri, eftir
dansleik í Sjallanum. Ég gisti á
hótelinu á móti Sjallanum, og
vísaði glugginn að götunni. Ég
stóð þarna á annan klukkutíma
og horfði á, þetta var svo ævin-
týralegt. Það getur þó verið, að
eitthvað svipað hafi átt sér stað
hérna, en þegar ntaður var í lög-
reglunni hafði maður ekki tíma
til að glápa. Þegar fólkið kom út
úr Sjallanum var slegist og menn
voru káfandi á kvenfólki, sem
stóð og skrækti, en tók þó ekki til
fótanna. Það var furðulegt hvað
átti sér stað þarna á götunni en
lögreglan sást ekki, enda veit ég
það að hún hefði ekki haft nokk-
urn skapaðan hlut að segja.“
Lífíð á plönunum
- Saknarðu gamla tímans, lífsins
og fjörsins, hér á Siglufirði?
„Það kemur ekkert mínu starfi
við sem lögregluþjónn en það
sem ég sakna er alít lífið, sem var
á plönunum. Þessi plön voru allt
frá innsta planinu á Neðri-Höfn
og alveg fyrir Tangann eða Eyr-
ina. Hérna voru yfir tuttugu
söltunarstöðvar, og engin sölt-
unarstöð hafði á að skipa færri
stúlkum en fimmtíu, og þessar
stærstu höfðu yfir hundrað. Til
að sinna fimmtíu kerlingum
þurfti tólf karla. Það er auðvelt
að reikna dæmið út. Hér hafa
verið 1500 manns, bara við
söltunina. Þá var talsverður
mannskapur í verksmiðjunum og
við getum sagt að hátt í tvö þús-
und manns hafi unnið við síldina
í landi. Meira en helmingurinn af
fólkinu á plönunum var aðkomu-
fólk, og þegar þetta bættist við
þann fjölda sjómanna, sem kom
hingað inn á um fjögur hundruð
bátum og skipum þegar mest var,
þá var fjörðurinn eins og skógur
af siglutrjám.
Af þessu sést, að í landi voru
fjórar konur á hvern karl á
böllunum, en þegar bátarnir
komu inn snérist dæmið heldur
betur við, þá voru tíu karlar um
hverja kerlingu, og það liggur
lveg í augum uppi, að út af
)essu varð oft óróleiki. En mér
líkaði vel í lögreglunni og með
mér í lögreglunni voru ágætis
félagar. í gegnum starfið kynntist
ég fjölda fólks; sjómönnum og
öðru fólki, sem kom til bæjarins.
Surnir þeirra sjómanna, sem
maður þurfti að skipta sér af,
urðu bestu kunningjar manns, og
ég var svo heppinn að ég þurfti
aldrei að beita kylfu, utan
tvisvar.
Aöeins tvisvar beitt kylfu
Á minni fyrstu vakt var ég með
vönum mannt, og viö rákum hóp
af sjómönnum, sem voru staddir
við annað bakaríið hér í bænum,
út úr porti þarna við húsið. Sjó-
mennirnir höfðu keypt öl, sem
var bruggað í bakaríum á þeim
tíma, og voru með ólæti þarna
um nóttina. Starfsmennirnir
hringdu í lögregluna og vildu láta
fjarlægja þessa menn, og sögðust
ekki hafa frið til að baka. Við
fórum tveir í þetta, og þarna var
þá heil skipshöfn.
Framhald á nœstu síðu