Dagur - 28.08.1987, Blaðsíða 13

28. ágúst 1987 - DAGUR - 13
eftir 1950 voru orðnar alit aðrar
en í gamla daga þegar fátæktin
sumstaðar var svo mikil að Ijós-
mæðurnar þurftu að taka með sér
sín föt til að vefja utan um
barnið. Fólk var yfirleitt farið að
búa nokkuð vel og aðstæður
alveg sæmilega góðar. Eftir því
sem kröfurnar aukast, er erfiðara
fyrir ljósmæður að starfa einar,
því ef eitthvað fer úrskeiðis verð-
ur meira uppistand í dag en þegar
þekkingin var minni.
Samgöngurnar voru auðvitað
erfiðari en nú, og tók lengri tíma
að komast á milli. Það var oft háð
tilviljunum og e.t.v. örlögum
hvernig fór. Eitt sinn þegar ég
var í Hrísey tók kona sótt úti á
Ystabæ, sem er eins og nafnið
gefur til kynna ysti bærinn í Hrís-
ey. Barnið fæddist og það gekk
allt vel, en fylgjan vildi ekki
koma. Ég fór auðvitað eftir því
sem mér var kennt í skólanum og
beið þann tíma sem mér fannst
óhætt og reiknaði með, hvað það
tæki langan tfma að fá lækni frá
Dalvík. Það var gott veður svo ég
reiknaði ekki með mjög löngum
tíma fyrir hann að komast. Einu
reiknaði ég þó ekki með, en það
var að ekki var almennilegur veg-
ur að Ystabæ og erfitt að komast.
Báturinn kom að bryggjunni sem
er nú, og svo þurfti að ganga það
sem eftir var. Þetta var um vor og
blautt og erfitt yfirferðar. Það
liðu því sex tímar frá því að bam-
ið fæddist og þar til læknirinn
kom. Fylgjan var þá inniklemmd,
en það blæddi ekki svo ég var
alveg róleg. Læknirinn þurfti
svo ekki annað en að svæfa kon-
una og kreista fylgjuna út því hún
var ekki gróin.
Stundum lentu þær í ýmsu
svona löguðu ljósmæðurnar, en
það var ótrúlega oft sem allt
bjargaðist vel.“
Bjó á sjúkrahúsinu
í átta ár
Það var 15. desember 1953 að
flutt er í nýja sjúkrahúsið og hóf
Ingibjörg störf þar um áramótin
1954 og 1955.
„Fæðingardeildin tók til starfa
eftir áramótin ’54. í fyrstu voru
þar átta rúm og þótti sumum allt
of mikið, því enn var svo mikið
um heimafæðingar. En það var
fljótt að breytast og jókst jafnt og
þétt að fæðingar kæmu inn á
sjúkrahúsið. Ljósmóðirin sem þá
var hafði allt of mikið að gera,
þurfti að vaka nætur og daga og
gafst hún upp um sumarið ’54,
þetta var allt of erfitt fyrir hana,
bæði vegna skipulagsleysis og
fólksfæðar.
Við hliðina á barnadeildinni
var lítil íbúð með snyrtingu og
þegar ég tók við deildinni flutti
ég þar inn og bjó allt til 1963. Það
að þurfti svona mikið tilstand.
Það gat jafnvel verið dálítið erfitt
að fá konur til að koma í skoðun,
því þær voru ekki innstilltar á
þetta.
Fóstureitranir voru eitthvað
það versta sem maður stóð
frammi fyrir, ef þær komust á
hátt stig. Alltaf komu upp dæmi
um slæma fóstureitrun fyrstu
árin, en það bjargaðist alltaf.
Með góðu eftirliti er þetta úr sög-
unni í dag. Þú getur bara hugsað
þér þá breytingu sem hefur
orðið, að nú er þetta orðin skylda
á þjóðfélaginu að virkilega
vernda þetta á allan þann hátt
sem hægt er, og er það vel.
Svo var það súrefnið fyrir lítil
börn sem fæðast fyrir tímann. Á
þessum árum var byrjað að gefa
súrefni. Þetta þótti stórkostlegt
að geta gert þetta og voru börnin
látin vera í súrefni, en þá kom
bakslagið, því ekki mátti gefa of
mikið og lengi því þetta skaðaði
sjónina. Nú eru komin nákvæm
tæki sem mæla þetta magn.
Árið 1960 átti deildin einn
súrefniskassa, eða fóstru eins og
það er kallað. Þá um sumarið
fæddust hjá okkur þríburar,
tveim mánuðum fyrir tímann.
Þau lentu í afskaplega miklum
erfiðleikum því það þurfti að
draga þau fram, á sem styst-
um tíma því það þurfti að svæfa
móðurina. Þetta voru tveir strák-
ar og ein stelpa. Strákarnir voru
heldur lélegir og voru þeir báðir
settir í þennan eina kassa. Að
okkur fannst, voru þeir bókstaf-
lega alltaf að deyja í höndunum á
okkur og gættum við þess vel að
gefa þeim ekki of mikið súrefni
því við vissum þá um hættuna við
það. Á þessurn tíma var enginn
barnalæknir og engin barnadeild,
svo við þurftum að bjarga okkur
sjálf, með hjálp læknanna að
sjálfsögðu.
Fæddist 36 sentimetra
iangur og 1200 grömm
Rétt eftir að þríburarnir fæddust,
fæddist pínulítill angi, sem móð-
irin hafði aðeins gengið með í
tuttugu og átta vikur. Hann var
afar lítill, aðeins 36 sentimetrar
og 1200 grömm. Nú var það, að
þessi eina fóstra okkar var upp-
tekin fyrir þríburana svo við
bjuggum um hann í litlum tré-
kassa sem við einangruðum með
hitapoka og höfðum í horninu á
barnastofunni í fjóra mánuði.
Þetta var eins og hver önnur
heppni að honum skyldi ekki
hlekkjast neitt á og það var aðeins
tvívegis að við þurftum aðeins að
bregða súrefni á nefið á honum.
Fyrir mestu er, að þessi böm
verði ekki fyrir neinum áföllum
eins og kvefi því forðinn frá móð-
urinni endist ekki lengi. Það er
því engin lygi að í gamla daga
voru fyrirburðir hafðir á milli
brjóstanna til þess að halda á þeim
jöfnum hita, og var það ekki
vitlaust. Brjóstvitið hefur haft sitt
gildi. En þessi börn, þríbur-
arnir og litli fyrirburðurinn eru
öll orðin fulltíða fólk í dag.
Alls hafa verið á sjúkrahúsinu
fjórar þríburafæðingar. Sú næsta
var á sjúkrahúsinu 1963. Það var
urn haustið og konan var úr sveit.
Hún var með stórt heimili, fimm
börn, og var vitað að hún gengi
með tvíbura en ekki að þar væri
einnig þriðja barnið. Þetta var
stór kona og orðin afskaplega
fyrirferðamikil. Við litum vel eft-
ir henni, en hún lá ekki í rúminu
einn einasta dag.
Þríburar, alls 35 merkur
Síðan kemur hún inn um nótt til
að fæða og það var eins og örlítill
uggur í henni. Hún spyr stúlkuna
sem var á vakt um mig, en ég átti
að koma á vakt um morguninn.
Það var úr, að kallað var á mig
sem var auðvitað allt í lagi. Kon-
an fæddi ekki fyrr en um miðjan
dag í heimsóknartímanum. Þá var
Guðmundur Karl Pétursson heit-
inn yfirlæknir á sjúkrahúsinu, og
var hann með stofu niðri í kjall-
ara. Ég lét kalla á hann, því ævin-
lega var læknir við, sérstaklega ef
það voru tvíburafæðingar. Þetta
gekk ósköp rólega fyrir sig og
vorum við aðeins þrjú með kon-
una ég, Guðmundur og stúlka
sem var mér til aðstoðar.
Loks fæðast tvær stúlkur með
stuttu millibili, og gekk það
rólega og vel fyrir sig. Börnin
voru merkt, en það var alltaf
áríðandi að merkja vel hvaða
barn kemur fyrst. Og þegar
stúlkurnar eru komnar segir
Guðmundur Karl: „Ja, þetta er
svo mikil fyrirferð; þetta er miklu
meira en bara fylgjan, það hlýtur
að vera eitt barn eftir enn!“
Stelpurnar voru 11 merkur hvor,
og svo fæddist afskaplega fallegur
drengur 13 merkur, svo til sam-
ans voru þau 35 merkur. Ef við
hefðum vitað að þetta væru þrjú
börn hefði nú eflaust verið meira
tilstand, en þetta gekk svo eðli-
lega og rólega fyrir sig.
Síðan þetta var hafa fæðst þrí-
burar ’77 og ’86. Það var vitað
fyrir í báðum tilfellum, mikill
viðbúnaður og mjög vel að öllu
staðið. Sérfræðingar voru við-
staddir, bæði í barna- og fæðinga-
fræðum og fleiri.
Miðað við fæðingafjölda, þykir
það mikið að það skuli hafa fæðst
hér fernir þríburar á ekki lengri
tíma.
- Hvað um aðrar breytingar
eins og fjölda fæðinga?
„Já, náttúran sér nú um sig, en
það er bara orðið svo margt sem
truflar hana nú. Það vill enginn
hafa ábyrgð í dag. í gamla daga
var oft hægt að rekja fæðinga-
öldur til jóla- og áramótagleða
eða vertíðaloka svo einhver
dæmi séu tekin. Núna ákveður
fólk nákvæmlega hvenær það vill
að börnin fæðist. Svo með til-
komu pillunnar fækkaði fæðing-
um mikið, en þetta var um og eft-
ir 1965. Þetta er nú það helsta.“
Ingibjörg hætti störfum 1983,
og hafði þá unnið við sjúkrahúsið
í 30 ár. Hún vinnur þó enn við
afleysingar á Heilsugæslustöðinni
í mæðravernd.
Við hefðum getað haldið
áfram lengi enn, og ekki leiðst,
því Ingibjörg segir skemmtilega
frá og hefur frá mörgu að segja.
En tíminn var floginn frá okkur,
og ég kvaddi og þakkaði fyrir
mig. VG
Ingibjörg með algengustu tækin sem notuð eru við mæðravernd.
Fyrir utan Heilsugæslustöð Akureyrar, en Ingibjörg starfar þar enn við
afleysingar.
var auðvitað auðveldara að kalla
mann út þegar á þurfti að halda
og ófá skiptin sem það var gert.
Þá var bara ein stúlka á vakt og
þurfti auðvitað að hafa mikla gát
á börnunum, svo hún þurfti oft
að kalla á mig, stundum oft á
nóttu. Samt fannst mér ég alltaf
fá nógan svefn, því ég sofnaði
alltaf vel á milli.
- Nú hafa orðið miklar fram-
farir á þessum tíma Ingibjörg,
hverjar telur þú þær helstu?
„Jú, mikil ósköp. Blóðskipti í
börnum vegna rhesus-vanda-
málsins er fyrst að koma upp þeg-
ar við erum í skólanum. Þá var
nýlega farið að gera sér grein fyr-
ir því, að hægt er að bjarga þess-
um börnum og sú tækni ný að
skipta um blóð í bömunum. Þegar
kona er rhesus negatív, faðirinn
er pósitívur og barnið sem konan
gengur með er Rh+ eins og faðir-
inn, eru meiri líkur á að hún
myndi móteitur gegn því. Fari
svo, kemur móteitrið til með að
aukast með hverri meðgöngu. Ef
barnið er rhesus negatívt af móð-
urinni, gerist ekkert. Það er ekki
fyrr en um 1970 sem hægt er að
fara að hindra það að konan fari
að framleiða þessi mótefni.
Þótti pjatt og óþarfí
Mæðraverndin var mikil bylting,
en hún byrjar hér 1956. Það vor-
um ég og Bjarni Rafnar sem byrj-
uðum með þetta, en fram að
þessu fóru aðeins sumar konur til
læknis í eftirlit, og sáu ljósmóður
e.t.v. einu sinni eða tvisvar á
meðgöngu. Ég man það, að eldra
fólki þótti þetta pjatt og óþarfi,
konur hefðu hingað til gengið
með sín börn hjálparlaust án þess