Dagur - 08.10.1988, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - 8. október 1988
Mmnmgin um stojmm
Sjálfsbjargar er mér dýrmwt
- rætt við Heiðrúnu Steingrímsdóttur í tileíhi af 30 ára afinæli Sjálfsbjargar, félags fatlaðra á Akureyri
í dag. 8. október, eruliðin þrjátíu árfrá stofnun Sjálfsbjargar á Akureyri. Á'þeim tímamótum
er við hœfi að horfa til liðinna daga og minnast þeirra brautryðjenda sem lögðu grunninn með
starfi sínu að framgangi sameiginlegra hagsmunamála fatlaðra víða um land: A.ð stofnafélög
fatlaðra og berjast fyrir málefnum þeirra. Tilgangurinn með stofnun Sjálfsbjargarfélaganna
var margþœttur. Hagsmunirfatlaðra höfðu allt oflengi verið fyrir borð bornir íþjóðfélaginu og
skilningur á þörfum þeirra var af skornum skammti. Fatlað fólk einangraðist og var jafnvel í
hálfgerðum felum meðal þjóðarinnar. Hér var breytinga þörf, ekki sist hugarfarslegra.
Heiðrún Steingrímsdóttir var
stofnfélagi og síðar formaður
Sjálfsbjargar, félags fatlaðra á
Akureyri, um fimmtán ára skeið,
frá 1966 til 1981. Hún sat í endur-
hæfingarráði í þrettán ár sem
fulltrúi Alþýðusambands íslands,
skipuð af Birni Jónssyni þáver-
andi forseta ASÍ. Pann tíma sem
Heiðrún sat í endurhæfingarráði
var hún eini fulltrúi landsbyggð-
arinnar í ráðinu. Starfsdagur
hennar að málefnum fatlaðra er
því orðinn langur og miklar
breytingar hafa orðið síðan
Sjálfsbjörg var stofnuð á Akur-
eyri. I tilefni af 30 ára afmæli
félagsins ræddi blaðamaður við
hana um félagsstofnunina og
fleira sem tengist málefnum fatl-
aðra fyrr og síðar.
Árið 1985 var Heiðrún sæmd
fálkaorðunni af forseta íslands
fyrir störf að málefnum fatlaðra.
Ári síðar var henni veitt gull-
merki landssambands Sjálfs-
bjargar, en það merki hafði
aðeins verið veitt þremur ein-
staklingum áður.
Stofnun Sjálfsbjargar var
mjög gleðilegur atburður
- Hvað er þér efst í huga á 30 ára
afmæli Sjálfsbjargar á Akureyri,
Heiðrún?
„Mér er stofnun félagsins árið
1958 ákaflega minnisstæð. Sjálfa
hafði mig aldrei órað fyrir því að
nokkurn tíma yrði til neitt sem
héti félag fatlaðra hér á Akur-
eyri. Ég man ekki eftir mér öðru
vísi en fatlaðri og Akureyringar
sjálfsagt ekki heldur.
Ég vissi að þrjú Sjálfsbjargar-
félög höfðu verið stofnuð áður
annars staðar á landinu. Einn
daginn var hringt til mín og ég
spurð að því hvort ég vildi koma
á fund en tilgangur hans var að
undirbúa stofnfund félags fatl-
aðra á Akureyri. Ég varð auðvit-
að mjög glöð og mætti á fundinn.
Með stofnun félagsins fannst mér
vera kominn vettvangur fyrir mig
þar sem ég ætti heima. Félagið
varð fljótlega öflugt."
- í hvaða skilningi varð félagið
öflugt?
„Það gekk vel að fá fatlað fólk
til að ganga í félagíð þegar í upp-
hafi. Eannig séð varð félagið
fljótlega fjölmennt og kraftmik-
ið. Að hinu leytinu fannst mér
koma í Ijós að fólkið sem til þessa
hafði verið félagslega afskipt
kom saman og þorði að hafa
skoðun á sínum eigin málum og
að taka ákvarðanir. Þegar til
kastanna kom var sú ákvarðana-
Magnús Guðjónsson bæjarstjórí, Heiðrún Steingrímsdóttir, Sigursveinn D. Kristinsson og Theodór A. Jónsson for-
maður landssambandsins á þingi á Akureyri 1966.
heima hjá honum og Magneu
konu hans, einnig stjórnarfundir
Sjálfsbjargar eftir að félagið var
komið á legg.
Sveinn Þorsteinsson er mér
einnig ofarlega í huga sem góður
og sterkur félagi. Kristín Konráðs-
dóttir var vakin og sofin í starfi
fyrir félagið af miklum dugnaði.
Adolf Ingimarsson var fyrsti
gjaidkeri félagsins. Þór Sigþórs-
son var fyrsti varaformaður
Sjálfsbjargar. í>á má ekki gleyma
þeim Ragnheiði Hjaltadóttur og
Ragnheiði Stefánsdóttur. Þegar
ég horfi til baka eru mér eigin-
lega allir félagarnir minnisstæðir.
Þarna kom margt fólk sem ég
hafði ekki haft hugmynd um áður
að var fatlað eða yfirleitt að væri
til.“
- Kom þér á óvart hversu
umsvifamikið félagið varð í
byrjun?
„Það kom mér gleðilega á
óvart að finna samkenndina og
samhygðina sem þarna ríkti og
hverju félagið fékk áorkað. Við
skulum ekki gleyma því að það
fatlaða fólk sem stofnaði Sjálfs-
björg hafði sumt orðið undir í
taka ekkert smávægileg. Á stofn-
degi Sjálfsbjargar, 8. októbei
1958, var samþykkt tillaga um að
hækka skyldi tryggingabætur og
var hún síðan send til Alþingis.
Við gerðum okkur mjög fljótt
ljóst að með því að standa saman
og styrkja hvert annað í Sjálfs-
björg fræddumst við um þarfir
fatlaðra og gerðum okkur grein
fyrir að þeir hafa sama rétt og
aðrir til að vera fullgildir íslenskir
þjóðfélagsþegnar, þrátt fyrir fötl-
un sína.“
- Fékk Sjálfsbjörg félagslega
viðurkenningu á Ákureyri þegar
í upphafi?
„Miklu meira en viðurkenn-
ingu. Um leið og félagið varð til
og fór að starfa kom í ljós sam-
hugur og velvilji margra aðila til
aðstoðar við uppbyggingu þess.
Á tímabili voru til dæmis styrkt-
arfélagar í Sjálfsbjörg fleiri en
aðalfélagar. í sambandi við þetta
vil ég geta þess að fljótlega fór
félagið að leita til Bæjarstjórnar
Akureyrar um aðstoð því það var
févana í byrjun. Allt frá upphafi
hafa bæjaryfirvöld staðið heils
hugar með félaginu og aðstoðað
það á allan þann hátt sem mögu-
legt var. Ég man ekki eftir neinu
tilviki þar sem félaginu var neitað
um fyrirgreiðslu eða aðstoð af
bæjarins hálfu meðan ég starf-
aði.“
Fatlaðir voru nánast
utan við lög og rétt
- Hver var lagaleg staða fatlaðra
á þeim tíma sem félagið var
stofnað?
„Fatlaðir voru eiginlega utan
við öll lög á þeim tíma.
Almannatryggingar voru að vísu
eitthvað farnar að sinna örorku-
mati og greiða örorkubætur en sú
aðstoð var af skornum skammti.
Eins og ég gat um áður var fyrsta
krafa félagsins um hækkaðar
tryggingabætur og stofnun Sjálfs-
bjargar grundvallaðist auðvitað á
baráttunni fyrir hagsmunum fatl-
aðra.“
- Er þér ekki fleira minnis-
stætt frá fyrstu árum félagsins?
„Jú, mér er minnisstætt allt
það ágæta fólk sem stuðlaði að
stofnun þess og gerði félagið að
veruleika. í upphafi fór undir-
búningur stofnunarinnar þannig
fram að fariö var að leita eftir og
hafa samband við fatlað fólk á
Akureyri og í nágrannabyggðun-
um eftir hvatningu Sigursveins
D. Kristinssonar.
Ef ég á að nefna einstakar
persónur- en slíkt er erfitt því ég
vil ekki gera upp á milli fóiks á
neinn hátt, nefni ég fyrsta for-
mann félagsins, Emil Andersen.
Allir undirbúningsfundirnir að
stofnun félagsins voru haldnir
Kiwanisklúbburinn Kaldbakur hafði tækjagjafir til endurhæfingarstöðvarin
Haukur Arnason, Hörður Tulinius, Torfi Gunnlaugsson, Rafn Hjaltalín
Jóhannes Sigvaldason og Guðmundur Guðlaugsson.