Dagur - 21.10.1988, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - 21. ökíóber 1988
Skrifstofuhúsnæði
Til leigu skrifstofuhúsnæöi á góöum staö á miöbæj-
arsvæðinu.
Upplýsingar í síma 21967.
Fasteignatorgið
Geisiagötu 12, Sími: 21967 W
Sötustjórí Bjðm Kristjánsson, heimasími: 21776 ££&»
Parkinsonfélagið
á Akureyri og nágrenni
Fyrsti fundur vetrarins verður haldinn laug-
ardaginn 29. október 1988 kl. 14.00 í Glerár-
kirkju.
Vonumst til að sjá sem flesta.
Nýir félagar velkomnir.
Stjórnin.
30% afsláttur
á fatnaði heldur áfram
Peysur, úlpur, skyrtur og glansgallar.
Höfum í umboðssölu í stuttan tíma nýjan kven-
fatnað, svo sem frakka, -wVersIunin
dress, pils og fleira. M r
unog
Opið á laugardögum m wonn
frá kl. 10-16. Sunnuhlíð 12, sími 22484.
Fækkum sfysum
Berið endurskinsmerki
Þau fást í Kjörbúðum KEA
^ Kjörbúðir
Stjóm umhverfismála í
sveitarfélögum
- Erindi ílutt á umhverfismálaráðstefnu á Akureyri
23. og 24. september sl.
Góðir ráðstefnugestir.
Við höfum hlustað á áhrifamik-
inn fyrirlestur próf. Andersons
um margt það besta á sviði
umhverfismála og hvernig
smekkleg hönnun getur skapað
upplífgandi umhverfi, þar sem
áður var „auðn og tóm“ og
glundroði. Mér dettur þá í hug
saga af þremur mönnum, lækni,
verkfræðingi og stjórnmála-
manni, sem voru að deila um ald-
ur starfa sinna. Læknirinn hélt
því fram að ekkert starf væri
eldra en sitt, þar sem sköpun Evu
hefði verið kraftaverk á sviði
læknisfræðinnar. Verkfræðingur-
inn benti á, að miklu fyrr hefði
alheimurinn verið skapaður úr
allsherjar glundroða og það hefði
verið snilldarverk á vettvangi
verkfræðinnar. Stjórnmálamað-
urinn varð nokkuð upplitsdjarfur
af þessari fávisku vina sinna og
sagði sigri hrósandi: „Hverjir
haldið þið að hafi svo sem skapað
þennan glundroða?“
Gagnlegar ráðstefnur
Nú stend ég hér, húskarl stjórn-
málamannanna, eftir þennan
upplífgandi fyrirlestur um góða
skipan mála.
Ráðstefna um umhverfismál er
að sjálfsögðu engin undantekn-
ing frá öðrum ráðstefnum, þar
heyrum við hástemmdar yfirlýs-
ingar um mikilvægi málsins, ef
grannt er skoðað og til lengri
tíma litið. Pó er það samdóma
álit flestra á ráðstefnum, að sorg-
lega lítið miði í viðkomandi
málaflokki og átaks sé þörf.
Ráðstefnur eru á hinn bóginn
gagnlegar, - sérstaklega ef vel er
til þeirra vandað. Þar fær ákveðið
málefni óskipta athygli eitt stund-
arkorn og ýktar stuðningsyfirlýs-
ingar stjórnmálamanna. Það er
mér gleðiefni að vera boðið að
sitja þessa ráðstefnu og fá tæki-
færi til að glæða með ykkur þann
vonarneista, að við getum lifað í
umhverfi okkar án þess að stór-
lega á því sjáist.
Ég ætla að víkja hér nokkrum
orðum að stjórnun umhverfis-
mála hjá sveitarfélögum og
freista þess að tengja það
umræðu um skipulagða stefnu-
mótun og stjórnsýslu almennt.
Ekki verður hjá því komist að
fara örfáum orðum um starfs-
skipulag ríkisins og þá sérstak-
lega héraðsskipunina en þar ætti
sveitarstjórnarkerfið að vera
megin uppistaða.
Skýringa krafist!
Þótt ég telji mig fyrst og fremst
húskarl stjórnmálamanna leyfi ég
mér að taka undir hátíðaryfirlýs-
ingar þeirra hvað snertir mikil-
vægi umhverfismála. Ég er ekki
þeirrar skoðunar að frá vettvangi
stjórnmála komist enginn nema
kalinn á hjarta og með óhreina
samvisku, þar sem bróðernið sé
flátt og gamanið grátt. Ég er
þeirrar skoðunar, að yfirlýsingar
um mikilvægi mála séu yfirleitt
gefnar af heilum hug, og árang-
ursleysið sé ekki fláræðinu einu
um að kenna. Þetta segi ég vegna
þess, að strax eftir að stjórnmála-
maður sleppur við illan leik af
ráðstefnu sem þessari vegna van-
efndra loforða, þá hringir hann í
húskarl eins og mig, og krefst
tafarlaust skýringa á athafnaleys-
inu.
Ég hef það viðhorf til manna
og málefna á opinberum vett-
vangi, að þar liggi fæstir á liði
sínu. Ég er sannfærður um, að
okkur skortir ekki jákvætt
hugarfar til einstakra mála og
málefna. Allt viljum við sjá
breytast til betri vegar. Öll vitum
við hvað verður um einstakling,
sem vinnur undir miklu álagi í
langan tíma og hefur ekki undan.
Oftar en ekki bætir hann við sig
nýjum verkefnum, því að hann
kann ekki við að segja nei, enda
væri það yfirlýsing um að hann
réði ekki við meira. Stjórnmála-
fræðingurinn David Easton hefur
yfirfært þessa líkingu á stjórn-
kerfi, - þau stressast þegar keyra
á í gegnum þau kröfur, sem þau
ráða ekki við. Petta skiljum við
möppudýrin enda er okkur gert
að afkasta meiru um leið og okk-
ur er gert að skera niður „yfir-
bygginguna", sem eru vinsælar
fórnir, sem ýmsir stjórnmála-
menn færa kjósendum sínum.
*
Ur einu í annað
Ég held að stjórnsýsla sveitarfé-
laga sé öðru fremur fórnardýr
þessarar streitu, sem kemur veru-
lega niður á árangri, sem gæti
náðst á sviði umhverfismála hjá
sveitarfélögum. Umhverfismál
eru einungis eitt af fjölmörgum
málefnum sveitarfélaga. Fyrir
nokkrum dögum talaði ég fjálg-
lega um stórátak á sviði tann-
verndar. Um næstu helgi mun ég
eflaust, ásamt einhverjum hér,
hvetja til aukinna framkvæmda á
sviði hafnarmála í landinu. Dag-
inn eftir gæti það verið dagvistun
og uppeldismál, skólamál eða
heilbrigðis- og félagsmál. Næstu
helgi þar á eftir gætum við svo öll
verið saman komin á ráðstefnu í
Rúgbrauðsgerðinni afskaplega
áhyggjufull yfir þenslunni í þjóð-
félaginu.
Ég hygg að ég sé einn á báti,
þegar ég segi, að sveitarfélög og
sveitarstjórnarkerfið almennt -
reyndar ríkiskerfið almennt - eigi
við stórfelld innri stjórnsýslu-
vandamál að glíma. Eigi sveitar-
félög að ná betri árangri með sem
minnstum tilkostnaði í þeim fjöl-
mörgu málaflokkum, sem þau
bera ábyrgð á, þá þarf ekki aðeins
að kúvenda í starfsháttum sveit-
arfélaganna sjálfra, heldur einnig
og reyndar miklu frekar í stjórn-
skipun ríkisins, sérstaklega hér-
aðsstjórnskipuninni.
„Lóðrétt“ verkaskipting
Stjórnardeildum ríkisins og ríkis-
stofnunum er verkaskipt eftir
málefnalegri sérhæfingu, þar sem
embættismenn vita meira og
meira um minna og minna.
Verkaskiptingin er sögð lóðrétt,
þar sem valdmörk og málefnaleg
yfirráð ganga niður eftir kerfinu.
Verksvið hvers sveitarfélags er
hins vegar lárétt, þar sem það
gengur þvert á þessa lóðréttu
verkaskiptingu ríkisins. Starfs-
skyldur sveitarfélaga eru því að
vinna að framgangi afar fjöl-
breytta málaflokka og í þeim til-
gangi þurfa sveitarfélög að hafa
samskipti við aragrúa ríkisstofn-
ana, sem eru illa samhæfðar, svo
að ekki sé meira sagt. Þetta innra
skipulagsleysi ríkiskerfisins,
margbreytilegar innri starfsreglur
ríkisstofnana svo og persónu-
bundið vinnulag starfsmanna
þeirra, dregur svo úr afköstum
stjórnsýslu sveitarfélaganna, að
afgreiðsla mála, sem tengist fleiri
en einni stofnun getur dregist von
úr viti. Einungis tími og reynsla
kennir manni, að tveir starfs-
menn sömu stofnunar hafi svo
ólíkt vinnulag að annar vilji það
sem hinn vill alls ekki.
Fámenn stjórnsýsla
Ég er ekki þeirrar skoðunar að
ríkisstofnanir séu skipaðar illa
innrættum embættismönnum,
sem eru undirrót að vanda sveit-
arstjórna. Vandi þeirra er af allt
öðrum toga. Ég er heldur ekki
þeirrar skoðunar, að innri stjórn-
sýsla sveitarfélaga sé til fyrir-
myndar, - því fer fjarri. Stjórn-
sýsla sveitarfélaga er yfirleitt
fámenn og fáliðuð og hefur að
mjög takmörkuðu leyti sérhæfðu
starfsfólki á að skipa. Ef frá eru
talin 4-6 stærstu sveitarfélögin í
landinu, þá er starfsskipulagið
þannig að einn og sami starfs-
maðurinn gæti verið í erfiðu
félagslegu vandamáli fyrir
hádegi, í byggingaeftirliti eftir
hádegi, losa um klóakstíflu um
kaffileytið og á rekstrarstjórnar-
fundi heilsugæslustöðvar eftir
kvöldmat.
Fólk tveggja heima
í landinu eru 4 sveitarfélög, sem
gnæfa yfir önnur að íbúafjölda og
þar býr meira en helmingur
landsmanna. Þessi sveitarfélög
eru öðrum ólík hvað snertir innri
stjórnsýslu, - þau hafa sérhæfðu
starfsfólki á að skipa og þaðan
koma yfirleitt fyrirlesararnir á
sérhæfða ráðstefnu sem þessa og
greina frá sérhæfðum vandamál-
um sínum. Að þessu leyti erum
við fólk tveggja heima.
Vönduð áætlanagerð sveitar-
félaga til lengri tíma, - þá á ég
við fyrirfram ákveðna kerfis-
bundna atburðarás, sem miðast
að því að slá sem flestar flugur í
sem fæstum höggum og nýta
þannig gögn og gæði sveitarfé-
lagsins til hlítar við úrlausn marg-
breytilegra verkefna, er nær
óhugsandi. Þarna er allt of oft
unnið af fingrum fram. Ég veit,
að margur tæknimenntaður mað-
urinn í einkageiranum, sem á
þessi orð hlýðir, tekur undir
þetta og fjargviðrast um gæði
opinbers rekstrar og þar sé ekki
hægt að taka ákvarðanir, fyrr en í
fyrsta lagi of seint.
Rekstrarglundroðinn
er þjóðfélagsvandamál
Ef vel á að vera, á að afgreiða
forgangsröð verka fyrir næsta
starfsár sveitarfélaga að hausti og
fjárhagsáætlunina sjálfa um ára-
mót. Til að lýðræðislegur starfs-
vettvangur, sem sveitarfélögin
eiga að vera, geti tekið slíkar
ákvarðanir um forgangsröð, þarf
hönnun verka og kostnaðaráætl-
un að liggja fyrir í október/
nóvember. Því miður er það
allt of algengt að sveitarfélög hafi
þá ekki hafið tæknilegan undir-
búning. En það breytir oft litlu,
þótt þú hafir haft vaðið fyrir neð-
an þig og leitað til tæknimanns
með árs fyrirvara, þau eru oft
ekki tilbúin, þegar taka á ákvarð-
anir um forgangsröð, því að
tæknimaðurinn telur sig hafa
frest miklu lengur. Hins vegar
geta önnur verk verið tekin þar
upp á borð með stuttum fyrirvara
vegna þess að allt var komið í
strand hjá nýjum kúnna og sá
forsjáli gamli viðskiptavinur
hafði ekki látið í sér heyra í lang-