Dagur - 07.01.1989, Qupperneq 9

7. janúar 1989 - DAGUR - 9
Margrét: „Ekki síðra söngfólk á Raufarhöfn en í Reykjavík.“
Sr. Kristján Yalur: „Ég lít svo á að ég sé hér á vakt . . .“
við þig hérna? Nú stundar þú
m.a. vinnu á Akureyri, er það
ekki erfitt?
„Miðað við þær vegalengdir
sem ég keyrði í mína vinnu,
hvort sem það var kennsla eða
tónleikar, í útlöndum þá er það
síst lengra að stunda vinnu á
Akureyri héðan. Fólk Jésúsar sig
yfir þessu en þetta er allt viðmið-
unaratriði. Það er ekkert til-
tökumál í þéttbýlum löndum að
þurfa að keyra klukkutíma í
vinnuna, sumir gera þetta upp á
hvern einasta dag en ég aðeins
tvo daga í viku. Að sjálfsögðu
þarf ég að haga seglum eftir vind-
um og veðri en það er vel hægt og
ekki hafa komið upp erfiðleikar
sem orð er á gerandi. Miðað við
að ég skuli fara erlendis til að
syngja var miklu meira taugastríð
að búa á ísafirði, því að þar er
maður algjörlega háður fluginu,
og sagt er að aðflugið þar flokkist
undir listflug. Ef það verður
ófært þá er bara ófært og þá líka
landleiðina á næstu staði og mað-
ur kemst ekki neitt. f>að er dálít-
ið erfitt að ætla sér alltaf að fara
tveim dögum fyrr til Reykjavíkur
þegar maður ætlar að ná flugi út,
til að lokast ekki inni á ísafirði ef
eitthvað kæmi uppá. Hér þarf
aldrei að liafa áhyggjur af slíku,
það er afskaplega sjaldgæft að
það lokist bæði vellirnir á Akur-
eyri og Húsavík, og jafnvel þó
það gerðist er landleiðin til
Reykjavíkur orðin svo stutt að
hægt er að keyra þangað, ef í
nauðirnar ræki.“
Ótrúleg forréttindi
að búa hér
„Við vorum dálítið lengi að venj-
ast aftur þeirri aðferð sem notuð
er við að lifa hér á landi,“ segir
Kristján Valur. „Það lítur út eins
og það sé höfuðdyggð á íslandi
að vinna mjög mikið. Þegar mað-
ur kemur frá útlöndum þar sem
er mikið atvinnuleysi og sér hvað
það eru mikil forréttindi að hafa
ekki atvinnuleysi, verður maður
eins sjálfur og vinnur mikið. Það
fylgir forréttindunum, þegar
maður kemur frá landi þar sem
eru 62 milljónir til lands þar sem
eru 250 þúsund manns, þá segir
það sig sjálft að við sem erum
svona fá hljótum að þurfa að
vinna miklu meira en fjölmennar
þjóðir til að halda uppi siðmennt-
uðu samfélagi. Það eru viss for-
réttindi líka að mega vinna svona
mikið og mega gera svona margt.
Eins og t.d. uppfærslan á Amal,
þetta er mikið starf fyrir mjög
marga og snertir mjög marga.
Erlendis er svo fjöldamargt fólk
sem ýmist hefur ekki vinnu eða
hefur vinnu en kemst aldrei
þangað sem það ætlar sér, á bara
drauma um að gera eitthvað og
er svo meira og minna dæmt úr
leik. Þetta finnst mér dálítið oft
gleymast hérna og að menn
kvarti dálítið mikið, beri sig sam-
an við aðra en það er auðvitað
ekki hægt, því það kostar bara
mikið að halda uppi svona sam-
félagi og menn mættu vera svolít-
ið glaðari við að axla þá byrði.
Forréttindin við að búa hér eru
ótrúleg, þetta hreina loft og að
geta t.d. drukkið vatnið úr
læknum. Við höfum samt sofið á
verðinum gagnvart mengun og
öðrum sóðaskap og enn er gengið
illa um hér á landi, en það er
samt svo margt sem er ómetan-
legt. Skammt frá þar sem við
bjuggum úti dóu kornabörn
vegna sjúkdóms í öndunarfær-
um, fyrir nokkrum árum og þetta
stafaði af mengun í andrúmsloft-
inu.“
Vita ekki hvenær
jólin byrja
- Er mikill munur á þýskum og
íslenskum jólasiðum, Margrét?
„Aðventukransinn er senni-
lega enn almennari þar en hér og
fólk leggur mikið upp úr vissum
skreytingum og táknum. Líka er
margt í sambandi við mat og
bakstur, t.d. sérstakar kökur sem
eingöngu eru bakaðar fyrir jólin í
Þýskalandi. Mjög mikið er um
tónlistarflutning, allir söfnuðir
sem til þess hafa bolmagn reyna
að flytja eitthvert jólalegt verk,
náttúrlega helst jólaóratóríuna.
Mér finnst að menn upplifi
aðventuna og ýmsan undirbúning
jólanna, bæði andlegan og ver-
aldlegan, sterkar en hér gerist.
En ég held að jólin séu almennt
hátíðlegri og miklu meiri fjöl-
skylduhátíð á íslandi.“
„Okkur fannst dálítið merki-
legt að þeir skyldu aldrei vita
hvenær jólin byrjuðu," segir
Kristján. „Við erum vön því að
jólin byrji klukkan sex og ekki
fyrr. Ég gleymi því aldrei, ein
fyrstu jólin okkar úti, þá var ég
um hádegi að skúra stigann niðri
í anddyri en þá var fólkið niðri að
fá ættingja sína í heimsókn með
jólagjafir. Þá var boðið í sérstak-
an jólahádegismat á aðfangadag
og allir mættir í sínu fínasta
pússi.
í Þýskalandi er meira um að
vera í kring um föstu og páska en
jólin, og maður getur verið viss
um að þurfa ekkert að leita, held-
ur er öruggur um að geta farið og
hlustað á margar útgáfur af
Jóhannesarpassíunni eða Matt-
híasarpassíunni. Viðvíkjandi jóla-
haldi og jólasiðum sem við kynnt-
umst í Þýskalandi verður að taka
mið af því að við þekktum ekki
nema hluta af þjóðinni og það
þann sem var bundnari tónlist og
kirkju. Við vorum það sunnarlega
í Þýskalandi að þar er kirkjusókn
almennt mikið betri en hér, aftur á
móti er Inin svipuð og hérna í
Norður-Þýskalandi. “
Menningin ekki með
lögheimili í Reykjavík
Margrét syngur eitt aðalhlutverk-
ið í óperunni Amal og næturgest-
irnir sem er samstarfsverkefni
nemenda og foreldra við Hafra-
lækjarskóla. Það er ekki í lítið
ráðist að taka þetta verkefni fyrir
í ekki stærra sveitarfélagi.
„Þetta er stórt verkefni og
þarfnast gífurlegrar vinnu, ekki
aðeins þeirra sem spila og syngja
og klappað er fyrir í lokin, heldur
allra hinna sem smíða, hringja,
sauma, útvega, gera allt sem er í
kring svo þetta gangi upp. Þegar
athugað er að þetta er allt gert
ofan á langan vinnudag er þetta
alveg stórkostlegt, og það er
gaman að vera til þegar svona er
gert. Mér dettur í hug setning
sem góðvinur minn, Jón Hlöðver
Áskelsson sagði: „Menningin
hefur aldrei átt lögheimili í
Reykjavík.“
Ég sé vel þegar ég vinn að mín-
um störfum, raddþjálfun kóra og
söngstjórn, að það er ekkert
síðra söngfólk á Raufarhöfn en í
Reykjavík, og fólk sem flutt hef-
ur utan af landi hittir maður oft
sem burðarstólpa í bestu kórum
borgarinnar.
Það þarf tvennt til, annars veg-
ar fólk sem hefur áhuga á að
syngja og getur sungið, og hins
vegar einhvern sem hefur þekk-
ingu og áhuga á að leiða þetta.
Þar strandar skipið og að því þarf
að vinna næstu áratugina að fólk
skilji að hægt er að gera jafn
metnaðarfulla hluti hér í Aðal-
dal, á Raufarhöfn og í Reykjavík
ef einhver heldur um stjórntaum-
ana sem ber til þess þekkingu,
áhuga og áræði að gera vel.
Mesta kjarkspursmálið er, oft, að
þora að setjast að á staðnum. Ég
get sagt það af eigin reynslu að
það gefur mikið til baka að vinna
með þessu fólki. Það er auðvitað
alltaf mikil vinna og púl að koma
upp stóru verkefni, eða einhverju
sem menn leggja metnað sinn í.
Það hefur aldrei verið í tónlist
frekar en öðru að mikið fáist fyrir
lítið. Kostir smáa samfélagsins
eru að maður þekkir fólkið betur
og þetta verður eins og viss fjöl-
skyldutengsl meðan unnið er að
verkefninu. Oft leggur fólk mikið
á sig en það sýnir líka gleði sína
og ánægju yfir að taka þátt í
þessu með öðrum.
Kórstarf er sérstakt, hvar sem
er í heiminum því þetta er eitt
stéttlausasta fyrirbrigði sem til
er. Það er ekki nokkurt félag eins
og kór, þar sem menn standa hlið
við hlið og syngja, hvort sem um
er að ræða mjólkurbílstjórann
eða sýslumanninn, prestinn eða
aðila sem lítur eftir börnum frá
morgni til kvölds. Þarna eru
menn í einum hóp og vinna sam-
an að sama verkefni og það fer
ekki eftir menntun eða mann-
virðingum hvað menn leggja
þarna til. Þetta er kannski líka
eina félagið sem er með félaga frá
15 ára til áttræðs og fólkið getur
hlegið og skemmt sér saman. Ég
man þegar ég var 13 ára og minn
æðsti draumur var að syngja í
kirkjukórnum og ég fékk það
líka og fannst mín virðing hafa
vaxið gífurlega fyrir bragðið.“
Ég er svo vel gift
Margrét starfar sem einsöngs-
kennari við Tónlistarskólann á
Akureyri, tvo daga í viku. Hún
kennir þýsku við Hafralækjar-
skóla. Hún þjálfar barnakór á
vegum Tónlistarskólans í
Mývatnssveit, sem 37 börn
syngja í. Hún er söngstjóri
Kvennakórsins Lissý, sem starfar
á vegum Kvenfélagasambands
Suður-Þingeyinga og eru milli 40-
50 konur í kórnum. Einnig radd-
þjálfar Margrét kóra og syngur
sjálf við ýmis tækifæri, bæði hér
heima og í Þýskalandi. í haust
fengu Margrét og Kn.-tján Valur
heimilishjálp, þýska stúlku sem
dvelst á Grenjaðarstað en þrátt
fyrir það er full ástæða til að
spyrja Margréti: Hvernig ferðu
að því að koma öllu þessu í verk?
„Það er af því að ég er svo vel
gift. Svona er ekki hægt nema
með góðum skilningi og sam-
vinnu beggja aðila. Ég held það
sé okkur mikil gæfa að við höfum
gagnkvæman áhuga fyrir því sem
hinn aðilinn er að gera. Þetta er
auðvitað líkt á margan hátt, mest
vinnuálag hjá báðum þegar aðrir
eiga yfirleitt frí.“
„Það er eiginlega okkar gæfa
að við erum gift,“ segir Kristján
Valur. „Að örðu leyti skiptir
þetta ekki máli. Spurningin er að
hafa brennandi áhuga fyrir því að
koma þessum söng- og kóramál-
um áfram, og svo liitt að kunna
ekki að segja nei, og svo lengi
sem er einhver smuga er það cng-
in afsökun fyrir að gera ekki hlut-
ina.“
„Ég tel það kannski mín mestu
forréttindi að hafa haft aðstöðu
til að læra það sem mig langaði
mest til og að geta starfað við það
sem mig langar mest til,“ segir
Margrét. „Þessi flétta af starfi og
áhugamáli hefur auðvitað galla,
m.a. þetta; að vera aldrei búin,
það tekur eitt við af öðru alveg
látlaust," segir Margrét og Krist-
ján bætir við: „Á laugardags-
kvöldið vorum við svo heppin að
fá gesti og settumst með þeim hér
inn í stofu, þá höfðum við ekki
sest hér niður saman síðan í sept-
cmber. Það hefur varla verið frí-
kvöld hjá báðum í einu í eina
þrjá mánuði.“
- Hvernig er að vera giftur
henni?
„Ég hef aldrei verið giftur
neinni annarri svo ég veit ekkert
um það. En ég hef stundum sagt
að það getur verið alveg fullt
starf en ég hef bara ekki tök á að
sinna því eins og vert væri. Það
að vera söngvari er svo krefjandi,
bæði á líkama og sál. Söngvarinn
stendur upp og syngur og hann
gefur allt af sér sem hann á og
enginn lifir þetta augnablik nema
söngvarinn. Það þýðir að þegar
söngvarinn er búinn að syngja
þarf að halda utanum hann mjög
mikið og búa honum þau skilyrði
að hann geti hvílt sig, fái að
borða og svo framvegis. Bara
þetta er t.d. mjög mikið atriði, ef
vel ætti að vera. Það tekur ákveð-
inn tíma að læra þetta, alveg eins
og það tekur ákveðinn tíma að
læra að vera ekki afbrýðissamur
útí þessi augnablik sem ég á eng-
an aðgang að. Það að standa
þarna uppi og syngja er reynsla
sem ég get ekki tekið þátt í, ég sit
alveg fullkomlega jafn óvirkur og
allir hinir. Það tók mig töluvert
mörg ár að átta mig á þessu svo
það er eins og ég segi; töluvert
mikið verk að vera giftur svona
manneskju. En ég hef aldrei á
ævi minni gert neitt nema það
sem mér finnst skemmtilegt, og
tilfellið er að mér finnst gaman
að þessu.
Á hinn bóginn er hún mjög
heppin að vera gift mér. Mörg
verkefni eru þannig að þau verða
að vinnast strax en líka er oft
hægt að ýta verkum til hliðar þeg-
ar maður er prestur. Sumum
verkum hef ég náttúrlega ýtt til
hliðar meira en góðu hófi gegnir.
Það er t.d. ekki vansalaust hvað
ég hef heimsótt fá heimili frá því
ég kom fyrir tveimur árum, og
fólk er stöðugt að deyja frá mér,
áður en ég er búinn að fara og
hitta það, og það er mjög vont.
Það sem ég þarf að gera er mikið
skrifstofuvinna, og þar sem skrif-
stofan er hér í húsinu er það
mjög þægilegt, en jafnframt hið
eina böl sem fylgir þessum stað
þar sem maður færir vinnu svo
mikið yfir á kvöldið og nóttina.
Allir sem hafa alið upp börn vita
að þegar maður er búinn að vera
meö börnin allan daginn er mað-
ur oröinn svo lúinn að engin orka
er til að fara að gera stóra hluti
sjálfur. En þetta gengur ágæt-
lega, eini gallinn er að það er
aldrei frídagur. Á ísafirði ákváð-
um við að taka reglulega frídag
og fara t.d. alltaf í sund á þriðju-
dögum, við vorum í eitt ár og ég
held að við höfum farið tvisvar í
sund á þriðjudögum."
Jólin ekki
aðgerðarleysistími
Hvernig eru jólin ykkar á Grenj-
aðarstað?
„Jólin eru að því leyti öðru-
vísi en helgar, að hægt er að
dreifa messum á helgarnar og
reyna að hafa aðeins eina messu
á hverjum sunnudegi, en allir
sofnuðirnir þurfa að hafa messur
á hátíðum. Það segir sig því sjálft
að meira er að gera á jólum en
aðra daga. Fólk vill gjarnan skíra
börnin sína á jólunum og gifta sig
á jólunum. Stundum verða jafn-
vel vandræði á jólum, allt uppí-
loft hjá fólki og leitað til
prestsins. Jólin eru því ekki
aðgerðarleysistími. Presturinn
þekkir því betur friðinn, sem fólk
sækist eftir á jólunum, á hinum
bæjunum. En hann þekkir hann
náttúrlega hvergi nema að hann
hafi hann í sér sjálfur og fari með
hann í hús þegar honum gefst
ekki tími til að njóta hans með
fólkinu heima hjá sér. Það koma
stórkostlegar stundir heima á
milli, en þær eru samanþjapp-
aðri. Á ísafirði er messa klukkan
sex á aðfangadagskvöld og svo
aftur klukkan hálf tólf, þá er
kvöldið auðvitað þrengra, en
stórkostlegt meðan það er.
Mér finnst persónulega, að
þegar presturinn á þess kost að
geta farið út í kirkju og sungið
þar messu með þeim sem koma,
jafnvel þó það séu bara fjórir, og
enginn kór og enginn organisti,
þá eigi hann að gera það. Hann á
náttúrlega líka að messa á þess-
um venjulegu tímum, með venju-
legum hætti. Mig langaði til að
fara út í kirkju og syngja messu
klukkan sex á aðfangadag og líka
um miðnættið. Nú er þctta alls
ekkert venjulegt úti í sveit og líka
mjög óheppilegur tími fyrir flesta
sem vinna t.d. við búskap. Það
hefur alltaf verið frá upphafi
kristni að ákveðnir menn og
ákveðnar konur hafa gefið sig
meira að því að lesa orð guðs og
biðjast fyrir, og hinir sem máttu
ekki vera að því, vissu að það var
einhver á vakt og það var líka
verið að messa fyrir þá þó þeir
kæmust ekki í kirkjuna sjálfir. Ég
lít svo á að ég sé hér á vakt og
sinni þessu hlutverki.“
„Ég verð vör við að fólk vor-
kennir okkur út af öllum þessum
messum um jólin,“ segir
Margrét. „Ég vandist því ekki
sem barn að fara í messu klukkan
sex á aðfangadagskvöld en núna
bíð ég eftir ntessunni til þess að
jólin komi og er þess vegna
afskaplega glöð að eiga þess kost
að fara í kirkju. Fólk þarf því
ekki að vorkenna okkur útaf
messunum, það eru jólin.“ 1M