Dagur - 14.02.1989, Blaðsíða 4

i! —J-LÍrÍAl' — * ‘l&ÚvJíít Af
4 - DAGUR - 14. februar 1989
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 800 Á MÁNUÐI
LAUSASÓLUVERÐ 70 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 530 KR.
RITSTJÓRI:
BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON (fþróttir),
BJÖRN JÓHANN BJÖRNSSON (Sauðárkróki vs. 95-5960),
EGILL H. BRAGASON, INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
MARGRÉT ÞÓRA ÞÓRSDÓTTIR, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
UÓSMYNDARI: TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON,
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLÚSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: jóhann karl SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Hókus, pókus
Efnahagsaðgerðir ríkisstjórnarinnar hafa nú
verið kynntar alþjóð. Sjálfstæðismenn láta sér
fátt um finnast og fullyrða að fyrirhugaðar
aðgerðir dugi engan veginn til að koma fram-
leiðsluatvinnuvegunum á rekstrarhæfan grund-
völl. Þeir tala, allir sem einn, digurbarkalega úr
ræðustólum á Alþingi og telja ríkisstjórnina á
villigötum. Allir telja þeir sig vita núna hvernig
koma eigi atvinnulífinu til bjargar og stjórna
landinu. Þeir vissu það ekki þegar þeir áttu að
hafa forystu í síðustu ríkisstjórn en þennan
söng ha,fa þeir samt kyrjað allt frá því Þorsteinn
Pálsson kom Sjálfstæðisflokknum úr ríkisstjórn í
stjórnarandstöðu í haust sem leið. Og Morgun-
blaðið sér um bakraddirnar.
Tvískinnungurinn í málflutningi sjálfstæðis-
manna er með ólíkindum. Rétt er að rifja það
upp að þeir eru sjálfir höfundar að þeirri
hávaxtastefnu, sem var á góðri leið með að sliga
allan atvinnurekstur í landinu. Þeir eru sjálfir
höfundar að skattastefnu sem miðaði beinlínis
að því að reka ríkissjóð með halla á einhverju
mesta góðæristímabili íslandssögunnar. Þeir
virðast enn telja það hreinan óþarfa að afla ríkis-
sjóði tekna, þótt flestum sé ljóst að stjórnleysi í
ríkisfjármálum er ein veigamesta skýringin á
efnahagsvanda þjóðarinnar.
Um það verður ekki deilt að úrræðaleysi Þor-
steins Pálssonar og annarra sjálfstæðismanna
varð ríkisstjórn hans að falli. Hann hlustaði ekki
á framsóknarmenn þegar þeir hvöttu til þess á
haustdögum 1987 að gengi íslensku krónunnar
yrði skráð í þágu útflutningsgreinanna. Versn-
andi stöðu fjölmargra fiskvinnslu- og útgerðar-
fyrirtækja mátti að hans mati fyrst og fremst
rekja til offjárfestingar og almenns óhagræðis í
greininni. Hann taldi ekki þörf á að breyta gengi
íslensku krónunnar nema lítillega. Menn muna
væntanlega að í síðustu tillögum Sjálfstæðis-
manna var gert ráð fyrir 6% gengisfeÚingu. Það
er ótrúlegt að einungis fimm mánuðir eru síðan
þær tillögur komu fram, því nú tala Sjálfstæðis-
menn um nauðsyn þess að fella gengið um 20-
30%. Slík gengiskollsteypa er töfralausn að
þeirra mati nú - töfralausn, sem í einu vetfangi
myndi leysa allan efnahagsvanda þjóðarinnar!
I þessu sambandi rifjast óneitanlega upp
nokkurra mánaða gömul ummæli Þorsteins
Pálssonar um hókus-pókus lausnir samstarfs-
manna sinna í ríkisstjórninni sálugu. Hann var
ekki trúaður á það þá að slíkar lausnir dygðu.
Samt sem áður er Þorsteinn nú kominn í gervi
töframannsins og mælir „Hókus, pókus," að
hætti slíkra manna. En það kemur engin kanína
upp úr hattinum. Atriðið er þar af leiðandi mis-
lukkað. BB.
Valgerður Sverrisdóttir:
Mengun hafsins er vanda-
mál sem snertir alla
Á síöustu misserum hafa
umhverfismál verið í brennidepli
víða um heim og er ísland þar
engin undantekning. Þeir sem
mest hafa velt þessum málum fyr-
ir sér og bent á hætturnar sem allt
mannkyn stendur frammi fyrir,
verði ekkert að gert, hafa því
eygt þá von, að betri tímar séu
framundan og meiri skilnings sé
að vænta af hálfu þeirra sem
halda um stjórnartaumana.
Ég vil því lýsa ánægju með það
að til þessarar ráðstefnu hefur
verið boðað af hálfu Sovétmanna
og leyfi mér að vona að hún muni
leiða af sér meiri skilning á
vandamálinu og betri samvinnu
þjóða á meðal, sem þýðir betri
heim fyrir afkomendur okkar að
búa í.
Umhverfismál á íslandi eru á
margan hátt sérstæð. Það gerir
staðsetning landsins í Atlantshaf-
inu, atvinnuhættir þjóðarinnar,
en 75% af útflutningstekjum
þjóðarinnar er sala á fiskafurð-
um. Raforkuver eru ekki meng-
unarvaldandi svo talist geti, stór-
iðjuver fá og síðast en ekki síst,
þjóðin er fámenn í tiltölulega
stóru Iandi. En þrátt fyrir þetta
eigum við okkar staðbundnu
vandamál auk þeirra sem snerta
okkur öll, svo sem gróðurhúsa-
áhrifin og eyðingu ósonlagsins.
Gróðureyðing á íslandi á þeim
1100 árum sem landið hefur verið
í byggð er gífurleg. Nú er aðeins
um 'A hluti landsins gróinn og
aðeins um 1% klæddur skógi, en
um 14 hluti landsins er talinn hafa
verið klæddur birkiskógi við
landnámið.
Á síðustu árum og áratugum
hefur verið barist gegn gróður-
eyðingu, t.d. hefur verið sáð í
þúsundir km af sandbreiðum.
Samt sem áður er álitið að við
höldum áfram að tapa landi.
Víkjum nú að þeim málefnum
sem snúa meira að okkur sameig-
inlega, norðlægum þjóðum, og
þá vil ég fyrir hönd íslensku
sendinefndarinnar leggja höfuð-
áherslu á mengun hafsins.
Eins og ég nefndi í upphafi, þá
eru um 3A útflutningsverðmæta
íslands sjávarafli. Það þarf því
ekki að hafa mörg orð til að skýra
hvers virði það er þjóðinni að
sjórinn umhverfis landið haldist
ómengaður, en í dag er hann tal-
inn lítið mengaður. Við álítum
að hættan á að fiskimiðin við
ísland mengist alvarlega sé fyrst
og fremst fólgin í því að mengun
berist með hafstraumum eða í
andrúmslofti utan frá, t.d. efna-
mengun í sjó, geislavirk mengun
í andrúmslofti, en ekki frá tak-
mörkuðum iðnaði og fámennri
byggð í landinu. Við vitum að
flutningur á geislavirku efni og
kvikasilfri á sér stáð um höfin.
Við vitum að fyrirhugaðir eru
flutningar á plútóníum frá Japan
til Bretlands, við vitum um flutn-
inga á eitruðum efnum á milli
austurstrandar Bandaríkjanna og
Evrópu. Við vitum af umferð
kjarnorkuknúinna kafbáta og við
vitum að herskip og herbúnaður
hvers konar fellur ekki undir
alþjóðasamninga sem gilda um
mengunarvarnir á sjó. Það er því
enginn sem fylgist með ferðum
þessara „tóla“ um heiminn. Hver
vill hugsa þá hugsun til enda, ef
slys yrði á eða í hafi á þeim ferð-
um sem hér hafa verið upp tald-
ar?
Þá viljum við leggja sérstaka
áherslu á að öll lönd sem menga
samningssvæði Parísarsamnings-
Valgerður Sverrisdóttir.
Ræða flutt
á ráðstefnu
þingmanna
norðlægra
þjóða um
mengunar-
vandamál,
sem
haldin var
í Moskvu
dagana 31.
janúar og
1. febrúar.
ins gerist aðilar að samningnum.
Hér er átt við lönd eins og
Rússland, Pólland, Austur-
Þýskaland, Sviss og Austurríki.
Samningurinn fjallar um mengun
sem berst út í hafið úr landi.
Þetta er mjög mikilvægt atriði í
baráttunni gegn mengun hafsins
og alls ekki einangrað vandamál
þeirra þjóða, sem nefndar hafa
verið. Nú er meira vitað um haf-
strauma en fyrr og mengaður sjór
berst ótrúlega hratt um heims-
höfin. T.d. hefur í gegnum
aldirnar borist gífurlegt magn
rekatimburs á land á íslandi
komið frá Síberíu. Þetta hefur að
vísu verið góð búbót fyrir
íslenska bændur, en jafnframt
ótvíræð sönnun á straumum í
hafinu.
Mengunarslys hafa átt sér stað
og við getum því miður ekki full-
yrt að þau eigi ekki eftir að verða
fleiri. Þess vegna er mikilvægt að
koma á aukinni og nákvæmari til-
kynningaskyldu slysa. Annað
atriði vil ég nefna sem varðar það
ástand sem skapast ef mengun-
arslys vérður, en það er flutning-
ur á mengunarvarnabúnaði og
hjálpartækjum á milli landa við
slíkar aðstæður. Þessi búnaður
flokkasf oft með hertækjum og
því hefur sú staða komið upp að
nauðsynleg tæki hafa ekki fengist
á slysstað eins hratt og nauðsyn-
legt hefði verið. En það sem hlýt-
ur að vera allra mikilvægast í
þessu sambandi er að koma í veg
fyrir að slys eigi sér stað. Hjá
Norræna fjárfestingabankanum
hefur þegar verið tekin sú stefna
að lána til landa utan Norður-
landa til að fjármagna fram-
kvæmdir vegna mengunarvarna.
Þetta er m.a. hugsað til þess að
draga úr þeirri mengun sem berst
til Norðurlandanna frá nágranna-
löndunum og staðfestir það sem
við vitum að er skilyrði þess að
árangur náist, þ.e. að samvinna
þjóða á sviði umhverfismála geti
verið sem best.
Ríkisstjórn íslands hefur,
ásamt ríkisstjórnum hinna
Norðurlandanna, nýlega undir-
ritað tvær framkvæmdaáætlanir á
sviði umhverfismála. Þá hefur
ríkisstjórn íslands samþykkt
framkvæmdaáætlun um minnkun
notkunar ósoneyðandi efna um
38,8% fyrir árið 1991.
Heildarnotkun ósoneyðandi
efna á íslandi er talin vera um
200 tonn. Sala úðabrúsa sem
innihalda ósoneyðandi efni verð-
ur bönnuð frá og með 1. júní
1990. Mestur hluti þeirra óson-
eyðandi efna sem notuð eru á ís-
landi er notaður í kælikerfi frysti-
húsa. Fram til þessa hefur þess-
um efnum verið hleypt út í and-
rúmsloftið við viðhald og eftirlit,
en það verður algjörlega bannað.
Þá er í gildi sérstök áætlun um
skipulag og uppbyggingu meng-
unarbúnaðar hafna. í íslenskum
höfnum hefur víðast hvar verið
komið fyrir sorpgámum á bryggj-
um. Stórátak hefur verið gert af
hálfu samtaka útgerðarmanna í
þá átt að fá skipverja til að safna
sorpi frá skipum og skila þegar
komið er í höfn. Fyrir nokkrum
árum var öllu hent beint í sjóinn
og einn helsti mengunarvaldur í
hafinu við ísland eru lífræn efni í
formi drauganeta og kaðla úr
gerviefnum og dúkar úr plasti.
Auk þess má nefna einangrun-
arplast sem mulist hefur niður og
sjávardýr gleypa sem fæðu.
Það er óhætt að fullyrða að
hugarfarsbreyting hefur átt sér
stað hvað snertir það að henda
rusli í sjó, enda höfum við máls-
hátt á íslensku, sem segir „Lengi
tekur sjórinn við“ = þ.e.
LENGI, ekki endalaust.
íslensk stjórnvöld hafa ákveð-
ið sérstaka mengunarlögsögu
umhverfis ísland. Mengunarlög-
sagan nær 200 sjómílur til hafs
eins og efnahagslögsagan, en get-
ur þó náð 350 sjómílum á vissum
svæðum. Þetta hefur verið gert á
grundvelli ákvæða hafréttarsátt-
mála Sameinuðu þjóðanna til
þess að koma í veg fyrir mengun
í hafi.
Ég vil því að síðustu leggja
sérstaka áherslu á að þær þjóðir
sem standa að hafréttarsáttmál-
anum taki sig nú til og staðfesti
samninginn hið fyrsta enda er
samningurinn þegar kominn í
gagnið. í Bruntlandsskýrslunni
„Sameiginleg framtíð okkar“
(„Our Common Future“), segir
orðrétt:
„Það mikilvægasta sem þjóðir
heims geta gert, til að byrja með,
til verndunar lífríkis sjávarins, er
að staðfesta Hafréttarsáttmála
Sameinuðu þjóðanna.“ (Tilvitn-
un iýkur).
Þessi orð læt ég verða mín
lokaorð og þ.akka áheyrnina.
Valgerður Sverrisdóttir.