Dagur - 01.09.1989, Side 7

Sjálfsagt er ef til kemur að veita nauð-
synlega aðlögun að slíkum ákvæðum en
ég tel að hér sé mál á ferðinni sem menn
komast ekki hjá að ræða í fullri alvöru.
Þá er þeirri hugmynd hreyft að á svæð-
um þar sem veruleg gróðureyðing á sér
stað, verði bændum gefinn kostur á
launuðum störfum við uppgræðslu lands
gegn afsali eða leigu fullvirðisréttar um
tiltekinn fjölda ára.
Hér er í raun um að ræða svipaða hug-
mynd og nú er stefnt að á Fljótsdalshéraði
þar sem ætlunin er að bændur fái stuðning
til þess að hefja nytjaskógrækt á jörðum
sínum.
Aðgerðir til að
auðvelda aðlögun
Til þess að auðvelda aðlögun einstaklinga
að þeim framleiðslusamdrætti sem óhjá-
kvæmilega er framundan í sauðfjárfram-
leiðslunni hefur m.a. eftirfarandi hug-
myndum verið hreyft:
Heimilt verði að flýta töku ellilauna og
tekjutryggingar til 65 ára aldurs ef við-
komandi hættir búrekstri.
Lífeyrissjóður bænda fái stuðning til
þess að flýta lífeyrisgreiðslum til þeirra
sjóðfélaga sem notfæra sér slíka heimild.
Leitað verði leiða til þess að afskrifa
(frysta) lán vegna bygginga sem teknar
yrðu varanlega eða tímabundið úr
notkun.
Fasteignaskattar og eignarskattar verði
felldir niður eða endurgreiddir af útihús-
um sem falla úr notkun að hluta eða öllu
leyti vegna stjórnunaraðgerða.
Jarðasjóður fái stóraukið fé til þess að
kaupa jarðir sem verða illseljanlegar á
almennum markaði vegna stjórnunar-
aðgerða og milda á þann hátt óhjákvæmi-
legan samdrátt.
Ég tel að aðgerðir af þessu tagi geti
mjög auðveldað eldri bændum sem kjósa
að draga sig út úr búskapnum þá ákvörð-
un, ekki síst það að fasteignaskattar yrðu
felldir niður af útihúsum og mönnum auð-
veldað að ganga frá fjárskuldbindingum
sem á búinu hvíla.
Ný atvinnuskipun í sveitum
Þá kem ég að því sem ég tel vera eitt
af undirstöðuatriðum þess að bændur
geti gert búvörusamning á þeim nót-
um sem hér er rætt, en það er að
Framleiðnisjóður fái áfram til loka
væntanlegs samningstíma fjárnragn
sem nemur sama hlutfalii af heildar-
verðmæti búvöruframleiðslunnar og
hann hefur nú.
Stéttarsambandið hefur frá upp-
hafi bent á að sá aðlögunartími sem
búvörulögin gera ráð fyrir sé allt of
skammur til þess að hægt sé að ná
umtalsverðum árangri í uppbyggingu
nýrrar atvinnustarfsemi í sveitum.
Byggðamálin eru ein mest brenn-
andi mál líðandi stundar og mál sem
þjóðfélagið allt verður að taka
afstöðu til. Byggðamál eru ekkert
sérmál landbúnaðarins.
Hvernig vill þjóðin haga búsetu í land-
inu? Er svo komið að einhver byggðarlög
eiga sér ekki lífs von? Verður það þraut-
arlendingin að einhverjar sveitir tæmast
af fólki og einhver þéttbýli leggjast í eyði?
Þetta eru spurningar sem þjóðin og
leiðtogar hennar þurfa að horfast í augu
við og svara.
Það er hlálegt að þessara spurninga
skuli spurt eftir að öll þau stóru skref hafa
verið stigin í að bæta aðstöðu fólks vítt og
breitt um landið sem stigin hafa verið að
undanförnu. Vegakerfið tekur árlega
stórstígum framförum, sem og flugsam-
göngur, fræðsluþjónusta er að komast í æ
betra horf, sama gildir um heilbrigðis-
þjónustu. Fjarskiptatækni tekur sífelldum
framförum. Símfax er varla tveggja ára
gamalt og tölvur eru tengdar landshluta á
milli. Það skiptir sífellt minna málijivar
fólk býr hvað varðar að njóta nútíma
þjónustu og þægindi. Er ekki þjóðfélagið
búið að fjárfesta full mikið í því að auð-
velda fólki lífið á landsbyggðinni til þess
að leggja nú árar í bát og hvað um þau
staðbundnu verðmæti sem þar rnundu
eyðileggjast.
Lækkun búvöruverðs
Þá vil ég nefna aðgerðir til þess að lækka
búvöruverð. í því sambandi álít ég að
Stéttarsambandið eigi að leita eftir sam-
starfi við aðila vinnumarkaðarins, ASÍ og
BSRB, svo og ríkisvaldið um könnun á
V '' ‘
því á hvern hátt má Iækka verð búvara
með langtímamarkmið í huga og á þann
hátt aðlaga landbúnaðinn breyttum við-
horfum í markaðsmálum innanlands og
erlendis.
í öðru lagi að úttekt fari fram á núver-
andi kerfi niðurgreiðslna og útflutnings-
bóta, m.a. ineð tilliti til þess hvort hag-
kvæmt sé að greiða niður vöruverð á
frumstigi framleiðslu, eða taka upp bein-
ar greiðslur til bænda, og í þriðja lagi að
flýtt verði nauðsynlegum aðgerðum til
þess að hagræða skipulagi sláturhúsa og
mjólkurbúa.
Byggðastofnun verði sérstaklega falið
að aðstoða við atvinnuuppbyggingu á
stöðum þar sem vinnslustöðvar verða
lagðar niður.
Ég álít að eitt brýnasta hagsmunamál
landbúnaðarins núna sé að finna leiðir til
að lækka framleiðslukostnað búvara án
þess að það bitni á kjörum bænda. Þegar
tekið er mið af þeirri umræðu sem átt hef-
ur sér stað að undaníörnu um málefni
landbúnaðarins, hátt verð landbúnaðar-
afurða og þeim áróðri sem hafður hefur
verið uppi fyrir frjálsum innflutningi land-
búnaðarafurða, þá er ljóst að bregðast
verður við þessari umræðu af fyllstu
alvöru. Það á bæði við bændur sjálfa og
aðra aðila sem hafa áhrif á verðmyndun
landbúnaðarafurða.
Hvað bændur snertir er Ijóst að þegar
til lengri tíma er litið, er þeirra eina og
raunhæfasta vopn í baráttu fyrir eigin til-
veru að gera strangar gæðakröfur til sjálf
síns á öllum sviðum framleiðsluferilsins.
Með því er í fyrsta lagi átt við að gera
verður fyllstu gæðakröfur til sjálfrar fram-
leiðslunnar, hverju nafni sem hún nefnist.
Hér er bæði átt við heilbrigðiskröfur og
kröfur er gerðar eru af hálfu markaðar-
ins. Það verður að segjast að hér standa
bændur vel að vígi og verulegt átak hefur
verið gert til þess að svara kröfum mark-
aðarins.
I öðru lagi verður að tryggja hagkvæm-
an rekstur, sem kemur neytendum til
góða í lægra vöruverði og framleiðendum
til góða í aukinni eftirspurn. Á þessu sviði
er mikið óunnið og Ijóst að á komandi
árum verður kallað á gjörbreyttar áhersl-
ur í leiðbeiningaþjónustunni. Þar kemur
tvennt til, bæði aukin áhersla á leiðbein-
ingar er lúta að búrekstrarstjórnun, hag-
kvæmari notkun aðfanga og aukinni arð-
semi rekstrarins, svo og að leiðbeininga-
þjónustan verður að leggja aukna áherslu
á að ná til þeirra sem hafa lítið leitað til
ráðunauta, verið óvirkir. Breyttar og
auknar kröfur ti! leiðbeiningaþjónustunn-
ar geta kallað á breytingar i fjármögnun
hennar.
í þriðja lagi verða bændur að leggja
aukna áherslu á bætta umgengni við
landiö, bæði þau svæði sem kallast geta
almenningar og eru nýtt til beitar fyrir
sauðfé, en einnig og ekki síður á sitt nán-
asta umhverfi. Vel gróin lönd og snyrti-
mennska heima fyrir gefa það til kynna að
öðrum hliðum búrekstrarins sé sinnt af
álíka alúð.
Þessi atriði, vönduð og heilnæm fram-
leiðsla, hagkvæmur og arðbær rekstur
ásamt snyrtimennsku í nánasta umhverfi
sem og annars staðar eru þau vopn sem
bændur geta gripið til þegar Iitið er til
langs tíma til að tryggja tilvist sína sem
stéttar sem eftirsóknarvert er að starfa við
og borin er virðing fyrir. Þegar rætt er um
að verð á landbúnaðarafurðum sé hátt
hérlendis er Ijóst að þar hafa bændur ekki
áhrif á nenta að hluta. Vinnslustöðvar,
heildsölukerfi, smásalinn og hið opinbera
hafa hér einnig mikil og afgerandi áhrif.
Það er Ijóst að þegar bændastéttin á í
vök að verjast vegna gagnrýni á hátt vöru-
verð, verður að gera þær kröfur til allra
fyrrgreindra aðila að fyllstu hagkvæmni sé
gætt á hverju stigi fyrir sig. Útilokað er að
bændur geti sætt sig við að haldið sé úti of
viðamiklu og dýru úrvinnslukerfi til þess
eins að skapa atvinnu. Byggðastefna eða
atvinnubótavinna verður ekki fjármögn-
uð gegnum matvælaverð. Krafa bænda
hlýtur að vera sú að það kerfi sem byggt
hefur verið upp í kringum vinnslu og sölu
landbúnaðarafurða hérlendis sé bæði skil-
virkt og ódýrt. Staðan er sérstaklega
alvarleg hvað varðar sauðfjárframleiðsl-
una og þar er um framtíð heillar stéttar og
hundruða eða þúsunda fjölskyldna að
ræða. Því verður að gera mjög miklar og
afgerandi kröfur um að allir þeir sem
nálgæt vinnslu og sölu kindakjöts koma,
leggi sig fram um að ná hámarksárangri
með hagkvæmum hætti.
Mikið verk framundan
Góðir fundarmenn.
Ég hef hér rakið þau atriði úr umræðu-
punktum Stéttarsambandsins um nýjan
búvörusamning sem ég tel mikilvægust.
Fjölmörg önnur atriði eru sett fram til
umhugsunar sem ekki er rúm til að rekja
hér en fundarmenn munu fá til athugunar
síðar á fundinum.
Viðbrögð stjórnvalda við þessum hug-
myndum liggja ekki fyrir og ljóst er að
mikið verk er framundan áður en búvöru-
samningur á þessum nótum veröur að
veruleika.
Nauðsynlegt er að aðalfundurinn taki
afstöðu ti! þess hvort liann vill að áfram
verði unnið á þessum grundvelli.
Samskipti við fjölmiðla
1 upphafi máls míns nefndi ég hversu
mikilvægur landbúnaðurinn er lífsafkomu
hverrar þjóðar og hagsmunum hvers ein-
staklings í gegnum kaup hans á matvæl-
um.
Ég gat þess að þetta væri ein megin
orsök þess hversu umræða um málefni
landbúnaðarins er mikil og hve margir
hafa skoðun á málefnum hans. Ég tel að
þetta sé kostur fyrir landbúnaðinn og að
það væri mjög miður ef tómlæti ríkti um
málefni hans. Það væri hreint öfugmæli
að segja að tómlæti ríki um málefni
íslensks landbúnaðar, svo lífleg hcfur
umræðan verið undanfarin misseri. Það
er eðlilegt að umræðan skerpist þegar
þrengist um í þjóðfélaginu og það fækkar
krónunum sem eftir verða þegar búið er
að kaupa nauðþurftir heimilisins.
En það vekur undrun hve oft er lítið
vandað til frétta um málefni landbúnaðar-
ins. Oftast er sem betijr fer um að kenna
skorti á upplýsingum cn stundum er engu
líkara cn að ekki þyki skipta máli hvort
rétt eða rangt er með farið.
Við sem störfum fyrir Stéttarsamband
bænda eigum mikið og oftast mjög gott
samstarf við fjölmiðlafólk og vil ég nota
þetta tækifæri til þess að þakka það. Mér
er Ijóst að starf fjölmiðlafólks er oft erfitt
og unnið í sífelldu kapphlaupi við
tímann. Stéttarsambandið hefur því
ákveðið í samvinnu við Upplýsingaþjón-
ustu landbúnaðarins að bjóða þeim
blaða- og fréttamönnum fjölmiðlanna
sem fjalla um landbúnaðarmál og öðru
fjölmiðlafólki, sem þess óskar til kynning-
ar um málefni landbúnaðarins nú á næst-
unni. Það er von okkar að þetta geti orðið
til þess að efla málefnalega untræðu um
landbúnaðinn og styrkt þau tengsl sem
við höfum við fjölmiðlafólk."
Haukur vék þessu næst að félagskerfi
landbúnaðarins. Hann sagði engan vafa
lcika á því að sem hagsmunasamtök
bænda væri Stéttarsambandið mun öflug-
ara en áður. I raun væri um tvær leiðir að
velja í kjarabaráttu bænda. Annars vegar
það að reka harða kröfupólitík líkt og
vcrkalýðshreyfingin og hins vegar að
ganga til samstarfs við ríkisvaldið um
hagsmunamál stéttarinnar og úrlausn
bráðra vandamála. Þá aðfcrð taldi hann
;nun vænlegri til árangurs.
Að lokum
„Góðir fundarmenn.
Þessa nýbyrjaða fundar okkar bíða
mörg og vandasöm verkefni.
Við þurfum m.a. að taka afstöðu til
hugmynda um þróun landbúnaðarstefn-
unnar næsta áratuginn, við þurfum að
móta afstöðu til nýrra hugmynda í
umhverfismálum og við þurfum að móta
stefnu í okkar eigin kjarabaráttu.
Ég hygg að margir bíði með eftirvænt-
ingu eftir að frétta hvaða afstöðu fundur-
inn tekur til mála. Því er mikilvægt að við
vöndum öll vinnubrögð okkar, og skyggn-
umst vítt yfir þegar um þessi mál er
fjallað.
Ég vil notá þetta tækifæri til að þakka
þeim stofnunum og samtökum sent um
landbúnaðarmál fjalla ágætt samstarf.
Sérstaklega þakka ég landbúnaðarráðu-
neytinu, Framjeiðsluráði landbúnaðarins
og Búnaðarfélagi íslands margháttuð
samskipti og ágæta samvinnu.
Að lokum þakka ég félögum mínum í
stjórn Stéttarsambandsins og Stéttar-
sambandsfulltrúum öllum ágætt samstarf.
Einnig þakka ég framkvæmdastjóra og
öðru starfsfólki Stéttarsambandsins ágæt
störf og mjög ánægjulega samvinnu á
liðnu starfsári.
Fundinum óska ég heilia í störfum
hans.“
Föstudagur 1. september 1989 - DAGUR - 7
Viðskiptavinir ath!
Frá og með 1. september verð
ur lokað kl. 20.00.
+ Munið sjálfsalana ★
Bensínstöðvar
Veganesti
v/Hörgárbraut
sími 22800.
Esso nesti
v/Leiruveg
sími 21440.
Esso nesti
v/Tryggvabraut
sími 21715.
Frá Strætisvögnum Akureyrar
Mánudaginn 4. september hefst vetrar-
áætlun S.V.A.
Ekið verður samkvæmt leiðabók sem liggur
frammi í vögnum S.V.A. og biðskýli við Ráðhús-
torg.
Nánari uppl. í símum 24020 og 24929.
Forstöðumaður.
Fyrir skólann!
Inni íþróttaskór með
hrágúmmísóla frá tnfífB
mfíre
tryggir eridingu, gæði og ánægjuna.
Skóverslun M.H. Lyngdal
Hafnarstræti 103, sími 23399.
Sunnuhlíð, sími 26399.