Dagur - 21.07.1990, Page 10

10 - DAGUR - Laugardagur 21. júlí 1990
,JKristin tni er samfélagstní,
eldd cKt einkatníu
— segir sr. Hulda Hrönn Helgadóttir sóknarprestur í Hrísey
Preststarfið er og hefur alltaf verið mjög krefjandi starf. I smærri
byggðarlögum út um hinar dreifðari byggðir landsins hefur presturinn
oft orðið eins konar sveitarhöfðingi, verið allt í öllu eins og stundum er
sagt, og orð og gerðir prestsins hafa nánast verið óskráð lög. Fram til
ársins 1974 voru það aðeins karlmenn sem þjónuðu og eflaust hefur æði
mörgum fundist svo að þannig skyldi það vera um aldur og ævi. 29.
september 1974 vígðist Auður Eir Vilhjálmsdóttir til Staðarprestakalls
í Súgandafirði og varð þar með fyrst kvenna á íslandi til þess að brjóta
þá aldagömlu hefð, að prestur skyldi ófrávíkjanlega vera karlmaður. í
dag eru starfandi prestar landsins alls 124, og þar af eru konur 20
talsins, eða 16%. Ein þeirra er Sr. Hulda Hrönn Helgadóttir sóknar-
prestur í Hríseyj arprestakalli sem vígðist til þess embættis í Dómkirkj-
unni 5. júlí 1987, en hafði verið skipuð frá 15. júní s.á. Sr. Hulda
Hrönn er borin og barnfæddur Reykvíkingur, fædd 6. júní 1961 og bjó
í foreldrahúsum á Langholtsveginum og við Sunnuveg, og hafði því
aldrei búið í sjávarplássi úti á landi er hún kom til Hríseyjar sumarið
1987.
Foreldrar hennar eru Helgi Ólafsson
hagfræðingur sem lengi starfaði hjá Fram-
kvæmdastofnun en hann á ættir að rekja
vestur á Snæfellsnes og í Ölfusið, og Munda
Kristbjörg Guðmundsdóttir, ættuð úr
Húnavatnsssýslu og Skötufirði við ísa-
fjarðardjúp. Hulda Hrönn hóf sína skóla-
göngu í Langholtsskóla, en lauk stúdents-
prófi frá Menntaskólanum við Sund (MS).
Spilaði Kana í frímínútum
Félagslífið í MS heillaði hana ekki, hún tók
þátt í því að mjög litlu leyti, helst að angi af
spilafíkninni heillaði hana, en hún spilaði
talsvert bridge innan veggja skólans en
hafði þó ekki lært það fyrr en hún var orðin
15 ára gömul. í gagnfræðaskóla var mikið
spilað, og t.d. spilaði nokkur hópur Kana í
nánast öllum frímínútum og í framhaldi af
því kom boð um þátttöku á bridgenánt-
skeiði. Einnig var talsverður áhuga á því að
spila borðtennis og það gerði Hulda Hrönn
talsvert á menntaskólaárunum, en síðan
datt það upp fyrir og ekki reynt aftur fyrr en
gegn 14 ára stúlku hér í Hrísey. Úrslitin í
þeirri keppni telur Hulda Hrönn að séu ekki
þess hvetjandi að framhald verði þar á.
Annars mótaðist þátttakan í félagslífinu
talsvert af því að strax við upphaf skóla-
göngu hafði hún bundist traustum vináttu-
böndum við tvær skólasystur sínar, og rækt-
un þeirrar vináttu var nokkuð tímafrek á
köflum. Leiðir þeirra í námi skyldu hins
vegar við stúdentspróf.
En þá liggur leiðin í guðfræðideildina, og
því raunhæft að spyrja Sr. Huldu Hrönn:
- Var það ekki nokkuð óvenjulegt að
konur færu í guðfræðinám á þessum árum?
„Ég var búin að ákveða þetta mjög
snemma, svona um 13 ára aldur, en mér
fannst samt alltaf vera einhver meinbugur á
þessu sem ég áttaði mig aldrei á hver væri,
en þegar ég lít til baka þá var það auðvitað
það að þá var enginn starfandi kvenprestur
í landinu. Það jafnvel hvarflaði að mér að
þetta væri ekki hægt.“
- Er það ekki sjaldgæft að 13 ára stúlka
sé farin að hugsa um að fara í nám í guð-
fræðideild þegar hún hefur aldur til?
„Jú, ég veit ekki um neitt hliðstætt dæmi,
en hins vegar hófu 5 aðrar stúlkur nám í
guðfræðideildinni sama haustið og ég, en þá
voru nýútskrifaðar úr deildinni Dalla Þórð-
ardóttir, Myako og Agnes Sigurðardóttir en
þar á undan höfðu aðeins þrjár íslenskar
konur lokið guðfræðinámi. A þessum árum
beindist áhugi minn fyrst og fremst að því
að læra guðfræði, en ekki að því hvort ég
yrði prestur síðar meir.“
- Hvað heldur þú að hafi valdið áhuga
þínum á guðfræðinámi?
„Ég hafði starfað ntikið með K.F.U.K. og
fór síðan í K.S.S. (Kristileg skólasamtök),
og það hefur eflaust mótað mína skoðun að
einhverju leyti, en æskuvinkonur mínar sem
áður er minnst á tóku einnig þátt í því. Úr
mínum stúdentsárgangi fóru einnig tveir
aðrir í guðfræðinám, þau Arnfríður Guð-
mundsdóttir sem nú er við framhaldsnám í
Bandaríkjunum og Bragi Ingibergsson sem
nú er prestur Siglfirðinga."
- Breyttust þín áhugamál eða tóm-
stundaiðkun eftir að þú hófst guðfræðinám-
ið?
Gerðist ritstjóri ORÐSINS
„Ég fór í tónlistarnám og lærði þar á píanó,
en það hafði mjög góð áhrif á mig, en ég
hafði reyndar verið í píanónámi þegar ég
var 18 ára. Ég tók virkan þátt í félagslífi
guðfræðinema, var formaður Félags guð-
fræðinema og ritstjóri ORÐSINS, sem er rit
Félags guðfræðinema, en það kemur út einu
sinni á ári. Tvisvar á ári er svo farið í heim-
sókn í prestaköllin, og er það mjög lær-
dómsríkt. Eitt árið heimsóttum við Akur-
eyri, og var mjög myndarlega tekið á móti
okkur af hálfu Bæjarstjórnar Akureyrar.
Kannski hefur það skilað einhverjum ár-
angri, þ.e. vera mín hér í þessu prestakalli.“
- Þú útskrifast sem guðfræðingur í lok
febrúarmánaðar 1987, varstu þá farin að líta
í kringum þig eftir „brauði“?
„Ég vann nú alltaf með náminu hluta úr
degi, m.a. hjá Rafmagnsveitum ríkisins, á
Biskupsstofu sem aðstoðaræskulýðsfulltrúi,
og síðan í Háteigskirkju við ýmis störf eins
og barnastarf og aðstoð við messur. Einnig
vann ég í tvo mánuði hjá Rannsóknarlög-
reglunni, en það er hluti af náminu að vinna
hjá einhverri stofnun sem fæst við mannleg
samskipti, eða kannski ætti að segja mann-
lega eymd. Það var mjög gagnleg og eftir-
minnileg lífsreynsla, því ég fylgdist með
skýrslugerðum eftir rannsóknir og einnig fór
ég út og tók þátt í rannsóknum og athugun-
um á vettvangi. Þar mátti sjá mannlega
eymd í ýmissi mynd.
„Agalegt“ að hafa enga fjallasýn
Ég hafði strax í lok febrúar fengið augastað
á Hrísey, kannski fyrst og fremst vegna þess
að ég vildi fara í sjávarpláss. Ég hafði áður
leyst sr. Auði Eir Vilhjálmsdóttur af í einn
mánuð austur í Þykkvabæ. Mér fannst það
raunar „agalegt" að sjá ekki út á sjóinn og
hafa enga fjallasýn. Sjóvarnargarðurinn var
það hár að ekki var hægt að sjá út á hafið,
og enginn gluggi á prestbústaðnum snéri að
fjöllunum, þó var hægt að sjá Heklu úr ein-
um þeirra.
Hríseyjarprestakall var um þetta leyti
laust til umsóknar ásamt 5 öðrum presta-
köllum, og ég ákvað að sækja um. En
þáverandi Biskup íslands, hr. Pétur Sigur-
geirsson, skipaði mig ekki í embættið fyrr
en 15. júní, en hann hafði raunar ákveðnar
óskir um að ég færi frekar til Raufarhafnar,
en svo varð þó ekki.
Lög um prestkosningar höfðu þá nýlega
tekið gildi, og ég varð fyrst allra presta til að
sækja um prestakall og hljóta kosningu sam-
kvæmt þessum nýju lögum. Það var orðið
mjög tímabært að breyta lögunum, en í stað
þess að öll sóknarbörnin kjósi sér prest er
það sóknarnefndin sem það gerir nú. Ef
25% sóknarbarna sætta sig ekki við ákvörð-
un sóknarnefndar geta þau óskað eftir
almennum kosningum og verða þær þá að
fara fram.
Umsækjendur um prestaköll hér áður fyrr
eyddu oft hundruðum þúsunda króna í
kosningaundirbúning, og síðan greri aldrei
um heilt meðal sóknarbarnanna eða jafnvel
milli einstakra sóknarbarna og prestsins.
Það var því mjög tímabært að breyta þessu
fyrirkomulagi.“
- Hvernig var þér tekið þegar þú komst
norður í Eyjafjörð?
„Ég fékk mjög góðar móttökur er ég kom
hingað, en þá hafði verið prestlaust hér í 2
ár, en sr. Pétur Þórarinsson sem þá var á
Möðruvöllum og bróðir hans, Sr. Jón Helgi
Þórarinsson á Dalvík þjónuðu prestakallinu
í sameiningu í þessu millibilsástandi.“
- Nú hefur alvara starfsins tekið fljótlega
við, en hvert var þitt fyrsta embættisverk
hér fyrir norðan?
„Ég skírði Katrínu Maríu Víðisdóttur um
leið og ég var sett inn í embætti 9. ágúst
1987, og nokkru seinna skírði ég barn á
Hauganesi, Elmu Rún Grétarsdóttur, en
mér finnst það stundum gleymast í umræð-
unni að þó heimili mitt sé í Hrísey og
prestakallið heiti Hríseyjarprestakall þá til-
heyra því tvær sóknir, Hríseyjar- og Stærra-
Árskógssókn. Skírnir eru líka þau embætt-
isverkin sem eru oftast gleðiríkust. Ég hafði
reyndar áður en ég kom norður bæði gift og
skírt nokkur börn í forföllum sóknarpresta
fyrir sunnan.
Það hefur færst í aukana nú í seinni tíð
að fólk gangi í heilagt hjónaband, og eftir
því sem ég best veit þá hef ég gift oftar en
einn fyrirrennari minn hér, sr. Kári Vals-
son, á öllum hans embættisferli. í flestum
tilfellum hefur þetta verið athöfn með
„pompi og prakt“, og ég held að það sé að
færast í aukana að fólk vill bæði hafa gifting-
una hátíðlega og bjóða venslafólkinu til
veislu. Með því að gifta sig vill fólk taka
ábyrgari afstöðu til hvors annars og jafnvel
þjóðfélagsins, og samband fólks verður
tryggara ef það er gift frekar en ef það þýr í.
óvígðri sambúð. Það að heita hvort öðru
trúnaði allt þar til dauðinn aðskilur það hef-
ur bætandi áhrif á sambúðina.
Skattayfírvöld stuðla að
óvígðri sambúð
í nokkrum tilfellum ýta opinberir aðilar
beinlínis undir það að fólk búi í óvígðri
sambúð, og er mér þá efst í huga afstaða
skattayfirvalda og lánastofnana eins og
Húsnæðistofnunar ríkisins til þessara mála.
í fjármálalegu tilliti er að mörgu leyti hag-
stæðara fyrir fólk að vera ógift, og þetta
vildi ég sjá breytast.
Á nýafstöðnu Kirkjuþingi var lögð fram
greinargerð um stöðu hjónabandsins í þjóð-
félaginu.
- Nú er kvennaáratugur kirkjunnar, get-
urðu sagt mér hver tilgangurinn er að
tileinka konum sérstakan áratug?
„Það hefur stundum gleymst að tala um:
konur í Biblíunni, eða gleymst að minnast á
þær og tala um þá texta í Biblíunni þar sem
talað er um konur og útskýra þá texta. Þess-
ir textar hafa bæði verið gleymdir og mis-
túlkaðir, og skýrasta dæmið um það eru
Maríurnar, en það eru margar Maríur
nefndar í Biblíunni eins og María frá Beta-
níu, María Magdalena, María móðir Jesú
og fleiri, en þær hafa oft verið „settar
saman“ í eina konu.
María Magdalenda hefur oft verið álitin
hórkona, en það stendur ekki stafur um það
í Biblíunni. Þar hafa tveir textar verið settir
saman, annars vegar um konu sem ekki er
nafngreind en var hórkona og hins vegar
María Magdalena. Það segir aðeins í Biblí-
unni að það hafi verið sjö illir andar í Maríu
Magdalenu, hvað sem það táknar nákvæm-
lega.
Ég hef líka haft gaman af því að rifja það
upp að í gamalli nafnabók segir að nafnið
mitt, Hulda, sé danskt tökuorð, en þetta
nafn er Biblíunafn, en það er ekki fyrr en í
nýlegri nafnabók eftir sr. Karl Sigurbjörns-
son að það kemur fram. Kvennaguðfræði
sem eðlilega tengist kvennaáratugi kirkj-
unnar snýst um það að ritskýra texta og
skoða Biblíuna út frá sjónarmiði kvenna.
Ég er í nefnd um kvennaáratuginn, og
árið 1988 byrjaði kvennaáratugurinn innan
Alkirkjuráðsins, og innan ráðsins eru marg-
ar kirkjur, m.a. íslenska Þjóðkirkjan. Al-
kirkjuráðið hefur samþykkt að á þessum
áratug verði unnið að bættum hag kvenna
innan kirkjunnar og fundnar leiðir til að
styrkja stöðu hennar og hefur nefndin unnið
í samræmi við það og er að gefa út efni til að
vinna með í Biblíuleshópum, og eins hefur .
fræðsludeild Þjóðkirkjunnar verið að vinna
með efni sem norska kirkjan gaf út og stuðl-
ar að sjálfstyrkingu kvenna.
Kirkjan styður konur
Ég fór út til Finnlands í maímánuði sl. en
þar var norrænn fundur vegna kvennaára-
tugarins sem var fyrst og fremst til þess að
miðla upplýsingum um það hvað hefði verið
gert og hvað væri á áætlun að gera í þessum
löndum í því sambandi. Stefnt er að því að
halda samnorrænt mót í Silkeborg í Dan-
mörku eftir tvö ár í tengslum við kvennaára-
tuginn, og er markmiðið að þátttaka kvenna
í kirkjustarfi aukist. Segja má að einkunnar-
Laugardagur 21. júlí 1990 - DAGUR - 11
orð þessa kvennaáratugar sé: Kirkjan styð-
ur konur.
Tilgangurinn er að virkja konur og að þær
finni sér hlutverk í kirkjunni, en komi þar
ekki af einhverri skyldurækni. Margt fólk
hefur fast munstur á kirkjusókn, t.d. koma
sumir aðeins í kirkju um jólin, en aðrir á
öðrum tímum og jafnvel aldrei. Þarna ræð-
ur miklu um við hvað fólk hefur verið alið
upp í barnæsku. Það vill gleymast í íslensku
kirkjunni að kristin trú er samfélagstrú, og
því veitir fólk ekki alltaf athygli, en er ekki
dýr einkatrú sem þú hefur bara fyrir þig.
Kristur segir að við eigum að ávaxta trú
okkar, og þar af leiðandi getur hún ekki ver-
ið nein einkatrú."
- Kemurðu þessum skoðunum á framfæri
í prédikunum?
„Auðvitað hlýtur maður að mótast af
þeim og tala út frá textum öðruvísi, og mað-
ur skilur suma kvennatextana betur af því
að þeir tengjast eigin reynsluheimi, eins og
karlmennirnir tala meira út frá textum sem
fjalla um karla. Orðtakið hlýtur einnig að
verða annað, þó ég hafi ekkert gert í því að
skapa það neitt sérstaklega. Ég er þó ekki
eins róttæk og sr. Kári Valsson sem bað til
Guðs sem móðir okkar og faðir, þ.e. Guð sé
bæði faðir okkar og móðir.
Það mundi örugglega heyrast hljóð úr
horni ef ég segði eitthvað í þessa veru. Lögð
hefur verið áhersla á það að ekki sé hægt að
kyngreina Guð, hann er æðra vald, en við
notum okkar hugtök um Guð, og þá getum
við skilgreint hann bæði sem karl og konu,
en hvorutveggja er notað í Biblíunni. Við
höfum tilhneigingu til að sjá hann sem hvít-
an karlmann, en við vitum það ekki, en sagt
er að hann hafi skapað manninn í sinni
mynd sem mjög auðvelt er að misskilja."
- Ertu ánægð með kirkjusóknina?
„Ég get ekki verið óánægð með hana, hún
er að mörgu leyti góð. Kirkjusóknin í
Stærra-Árskógskirkju er þó sýnu betri, þar
kemur að jafnaði um 75 manns í kirkju en í
Hríseyjarkirkju um 50 manns. Á aðventu-
kvöld í Stærra-Árksógskirkju hefur komið
yfir 170 manns, en þá var orðið ansi þröngt.
Miðað við kirkjusókn annars staðar á land-
inu hlýt ég að vera mjög ánægð með kirkju-
sókn minna sóknarbarna.
Hér mætti 60 manns á fund vegna sveit-
arstjórnarkosninganna og þótti injög gott,
en þeir fundir eru ekki nema á jögurra ára
fresti. Því stenst kirkjan mjóg vel allan
samanburð við aðra er rætt ei um fundar-
sókn.“
Aukavinna er
fjárhagslega nauðsynleg
- Nú hefur þú borgarbarnið verið hér í 3 ár,
hefur þér aldrei leiðst?
„Nei, mér hefur ekki leiðst hérna, ég hef
haft nóg að gera svo það hefur hreinlega
ekki gefist tími til að láta sér leiðast. Eg
viðurkenni hins vegar að ég hef öðru hverju
stundað aðra vinnu jafnframt preststarfinu,
en það er fyrst og fremst vegna þess að laun-
in eru lág. Nú í sumar og í fyrrasumar hef ég
unnið í Sparisjóði Hríseyjar. Það hefur líka
sínar jákvæðu hliðar því með því ert þú í
daglegu sambandi við fleira fólk og þú ein-
angrast ekki eins mikið.
Ég byrjaði að spila bridge með þremur
konum hér í þorpinu og við spilum einu
sinni í viku yfir vetrarmánuðina. Með því
gerir maður sér eitthvað til skemmtunar, en
það er eðlilega ekki völ á svo mörgu.“
- Tekurðu þátt í félagslífinu að öðru
leyti?
„Það voru margir sem höfðu vissar
áhyggjur af því að ég færi aldrei t.d. á dans-
leiki, en ég fer alltaf á þorrablótið og svo er
ég í kvenfélaginu. Hér er starfandi Lions-
klúbbur fyrir karlana og Slysavarnafélag þar
sem bæði kynin eru þátttakendur. Mér
finnst það allt í lagi að konur séu þátttak-
endur í blönduðum félögum ef þær eru ekki
notaðar sem einhvers konar þjónar fyrir
hreyfinguna, t.d. að hella upp á könnuna
eða elda ofan í karlana.
Mér fannst mjög slæmt þegar Gideon-
hreyfingin, sem var leikmannahreyfing ein-
göngu skipuð körlunt, stofnaði kvenna-
deild, þá voru konurnar eingöngu í því að
þjónusta karlana t.d. með því að baka kök-
ur og sjá um fjáröflun.
Það kalla ég misnotkun og ég vil ekki taka
þátt í svoleiðis félagi. Auðvitað er það galli
að öll þátttaka í félagslífi uppi á „megin-
landinu“ er háð ferðum ferjunnar og dregur
það sjálfsagt eitthvað úr henni. Ef ég er á
kvöldfundi á Akureyri þarf ég að fara þaðan
klukkan tíu hvort sem fundinum er lokið
eða ekki til að ná síðustu áætlunarferð út í
Hrísey.“
- Að lokum sr. Hulda Hrönn, hefur ein-
hvern tíma læðst að þér efi um að þú hafir
valið þér rétt lífsstarf?
„Ég held að allir prestar spyrji sig þessar-
ar spurningar, sérstaklega með tilliti til
launakjara og ytri starfskjara. Ég hef staðið
í ströngu við að fá nauðsynlega viðgerð á
prestbústaðnum hér, en hann var í fremur
bágu ástandi er ég kom hingað, en það hef-
ur þokast nokkuð til betri vegar. Það vekur
upp þá spurningu hvort ekki væri hægt að fá
betur launaða vinnu eins og t.d. skrifstofu-
starf.
En ég hef fengið þessa köllun og er þess
vegna í þessu starfi, en það eru takmörk fyr-
ir því hvað hægt er að bjóða prestum í
sambandi við starfsaðstöðu og launakjör, en
kannski hefur verið hægt að ganga á okkur
vegna eðli starfsins. Opinberir aðilar hafa
verið gagnrýnir á landsbyggðarpresta vegna
þess að sóknarbörn okkar eru færri en
Reykjavíkurprestanna og því ættum við
ekki að hafa eins há laun en starf okkar er
í mörgurn tilfellum miklu margþættara. í
Reykjavík er það yfirleitt utanaðkomandi
fólk sem sér t.d. um æskulýðsstarfið sem er
alfarið í okkar höndum, en það hefur hing-
að til ekki þótt fínt að prestar segðu að þeir
hefðu of lág laun.
Launamismunurinn gerir það hins vegar
að verkum, að prestar sækja frekar um starf
í Reykjavík ef það býðst vegna launa og
starfsaðstöðu, Þar hafa prestar sérstaka
skrifstofu sem opin er á ákveðnum tímum,
sem þætti mikill lúxus hjá sveitapresti.
Preststarfið er það sérstakt og mótandi starf
að eftir að hafa verið í því um lengri tíma þá
er erfitt að fara í önnur störf.
Ekur um á rússnesku tryllitæki
Sóknarbörnunum mörgum hverjum finnst
líka að presturinn eigi að aka um á fínum
bíl, jafnvel þó fjárhagurinn leyfi það ekki.
Það er raunar mjög slæmt að eiga aðeins
rússneskt tryllitæki eins og ég en ekki millj-
ón króna jeppa til að komast allra sinna
ferða yfir vetrarmánuðina jafnvel þó allir
séu boðnir og búnir til hjálpar, en launin
leyfa engan munað. Störf mín sem sóknar-
prestur verða þó vonandi ekki vegin og met-
in út frá veraldlegum eignum."
DAGUR þakkar sr. Huldu Hrönn Helga-
dóttur fyrir spjallið, og óskar henni alls góðs
í vandasömu starfi. GG