Dagur - 22.09.1990, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Laugardagur 22. september 1990
1
spurning vikunnar
Hvernig líst þér á atvinnu-
horfur vörubílstjóra í vetur?
Spurt var á vörubílastöðinni Stefni á Akureyri
Guðmundur Ármannsson:
„Það hefur verið lélegt hjá okk-
ur undanfarna vetur, og sýnist
verða enn verra í ár. Vinna virð-
ist öll vera búin, og mjög lítið að
gera hjá mörgum bílstjórum sl.
sumar. Okkar vinna er mikið
horfin til byggingaverktaka, t.d.
útgröftur í húsgrunnum. Líka
mikið af vegavinnunni. í vetur
verður lítið um að vera hjá
okkur.“
Páll Jóhannsson:
„Það eru litlar sem engar fram-
kvæmdir í bænum, og aðrir en
við fá vinnu við þær. Verk-
takar og bæjarbílar taka það
sem er á svæðinu, hvort sem
það er fyrir ríki eða bæ. Sýni-
legt er að þeir 32 bílstjórar sem
hér eru hafa ekkert að gera á
stöðinni í vetur.“
Óskar Ingimarsson:
„Mér líst mjög illa á, það er ekk-
ert framundan. Þetta hefur oft
verið slæmt hjá okkur, en ég
man ekki eftir öðru eins frá því í
gamla daga. Mönnum finnst
atvinnan vera að hrynja saman
í bænum, og það á ekki síst við
okkur. Við verðum sjálfsagt að
reyna að þrauka á atvinnu-
leysisbótum. Eitthvað heyrði ég
um að menn ætluðu að elta
álverið suður."
Þórhallur Einarsson:
„Það er mjög svart framundan,
og sumarið í sumar var ákaf-
lega lélegt. Sem dæmi þá var
ágústmánuður helmingi lægri í
krónum talið í ár en í fyrra. Þá
er skipulagsleysið líka slæmt,
því í tvo mánuði í sumar
önnuðum við ekki eftirspurn eft-
ir bílum. Bærinn og ríkið voru
með vinnu á sama tíma. En
útlitið í vetur er slæmt."
Víkingur Guðmundsson:
„Atvinnuhorfur bílstjóra hér eru
mjög slæmar, og menn hafa
áhyggjur af því. Eg tel að Akur-
eyrarbær eigi möguleika á að
bæta úr þessum málum gagn-
vart okkur, en ég tel ekki rétt að
bærinn sé í samkeppni við bíl-
stjóra hér á stöðinni."
af erlendum vetfvangi
Vöðlur geta verið lífshættulegar
Tilraunir með hinar vinsælu
vöðlur, sem sportveiðimenn
nota, hafa leitt í ljós, að þær geta
í ýmsum tilfellum verið lífshættu-
legar. Og það er með öllu óverj-
andi að nota vöðlur án þess að
vera jafnframt í björgunarvesti.
Á síðari árum hafa orðið mörg
dauðaslys í heiminum vegna
notkunar á vöðlum, m.a. í Lima-
firði í Danmörku. Því var ákveð-
ið að rannsaka á hvern hátt mætti
komast hjá þessum slysum.
Niðurstaðan liggur nú fyrir:
Allir, sem nota vöðlur, verða
einnig að nota björgunarvesti.
Vöðlur eru vatnsþéttar upp á
mitt brjóst. í þeim getur veiði-
maðurinn vaðið langt út frá landi
án þess að blotna og þannig kom-
ist nær þeim stöðum, þar sem
fiskurinn heldur sig.
Flestir sportveiðimenn vita, að
í svona buxum verða menn að
standa traustum fótum og nokk-
uð gleiðfættir, og óhöpp eru
sjaldgæf. Eigi að síður hafa all-
mörg slys orðið á síðari árum,
þannig að straumurinn hefur hrif-
ið veiðimanninn með sér og hann
drukknað.
Vegna þessara dauðsfalla
gerðu kafarar frá björgunarfyrir-
tækinu Falck ýmsar tilraunir í
sundlaug. Það sýndi sig, að þegar
maður í vöðlum dettur í vatnið,
hafa loftfylltar vöðlurnar sömu
áhrif og um loftbeig væri að
ræða, lyfta fótum og neðri hluta
Vöðlur eru hentugar til nota fyrir sportveiðimenn, þegar þeir vilja komast í
návígi við fiskinn. En hrasi veiðimaður, sem ekki er í björgunarvesti, geta
vöðlurnar auðveldlega orðið dauðagildra.
líkamans upp en höfuðið dregst
niður í vatnið. Það má heita
ógerlegt að ná fótfestu á ný. Til-
raunin sýndi, að jafnvel æfðum
köfurum tókst ekki að halda
höfðinu yfir vatnsborðinu nema
svo sem eina mínútu.
Nú mætti hugsa sér, að falli
maður í vatnið í vöðlum, væri
nærtækasta ráðið að smeygja sér
úr þeim og synda síðan til lands.
En í Ijós kom, að það er með öllu
ógerlegt að komast úr vöðlunum,
hafi maður dottið í vatn - þær eru
eins og límdar við fæturna.
Aftur á móti sýndu tilraunir
þessar, að björgunarvesti leysir
vandann. I góðu vesti er auðvelt
að halda höfðinu uppi og synda
síðan eða krafla sig áfram til
lands í rólegheitum. Sú reynsla,
sem þarna fékkst, sýnir óumdeil-
anlega, að það er með öllu óverj-
andi að nota vöðlur án þess að
nota björgunarvesti samtímis.
(Fakta l/90. - t>.J.)
Reyndu að vera annar en þú sjálfur
Vertu þú sjálfur. Reyndu ekki að
láta sem þú sért annar en þú ert.
- Þetta ráð hefur þú sjálfsagt
heyrt áður.
En nú hefur enskur sálfræði-
prófessor komið með þveröfuga
ráðleggingu:
Af og til getur verið gagnlegt
að ímynda sér, að maður sé ann-
ar en maður er. Vegna þess, að
þá verða manni ljósir duldir hæfi-
leikar og ýmsir eiginleikar, sem
maður hefur ekki áður gert sér
grein fyrir.
Prófessorinn, Robert Hartley,
kann að segja frá ýmsum, bæði
börnum og fullorðnum, sem tek-
ið hafa andlegum framförum við
það að líkja eftir einstaklingum,
sem eru þekktir fyrir dugnað og
skynsemi.
I sem stystu máli sagt er ráð-
legging Hartleys á þessa leið:
Viljir þú verða dugandi maður,
þá hagaðu þér eins og þú sért það
- og hagaðu þér eins og þú hefur
séð annað dugnaðarfólk gera. Þá
eru mestar líkur til að þér farnist
vel í lífinu.
(Fakla 1/90. - Þ.J.)
I hugum margra er William
Wrigley Jr. upphafsmaðurinn að
notkun tyggigúmmís, en það er
maðurinn, sem hóf framleiðslu á
Spearmint, Juicy Fruit, Double-
mint og fjölda annarra tyggi-
gúmmístegunda með ávaxta- og
myntubragði. Við upphaf þessar-
ar aldar réði fyrirtæki hans yfir 70
prósentum af ameríska tyggi-
gúmmímarkaðinum.
En það var ekki Wrigley, sem
fann upp tyggigúmmíið. Strax í
fornöld tuggði fólk í Miðjarðar-
hafslöndunum ýmsar tegundir
jurta, bæði til að hreinsa tenn-
urnar og til að fá hreinan andar-
drátt.
Landnemarnir í Nýja-Englandi
lærðú sömu siði af indíánum, og
það voru svo Ameríkumenn, sem
hófu framleiðslu tyggigúmmís í
þeirri mynd, sem við þekkjum
það nú.
Um miðja 19. öld komust þeir
í kynni við heppilegra efni, en
þeir höfðu áður þekkt, svonefnt
„chicle“. Það var gúmmíkennt
efni, unnið úr safa sapodilla-
trésins, og indíánar í Mið-Amer-
íku höfðu tuggið það árum
saman.
Uppfinningamaðurinn Thomas
Adams fann upp á því að sjóða
efnið, fletja það út og skera síðan
í stykki. Framleiðslan var boðin
til sölu í sælgætisverslun í New
Jersey, og þar með var skriðan
komin af stað.
Lengi vel var það talinn kvenna-
siður að tyggja tyggigúmmí. Þeir
karlar, sem notuðu tyggigúmmí,
gerðu það af tillitssemi við kon-
urnar, sagði ameríska tímaritið
Harper’s Magazine 1890.
Og lengi var það fyrst og
fremst amerískur siður. Fólki,
sem kom til Ameríku fyrir síðari
heimsstyrjöld, þótti skringilegt
að sjá Ameríkanana tyggja í
sífellu.
Alþjóðlega stöðlunarráðið, ISO,
hefur tekið ákvörðun: 10. nóv-
ember er ekki lengur til. Dag-
setningin skal vera 1990-11-10.
Hér áður fyrr skipti það ekki
miklu máli, hvernig dagsetningar
voru skrifaðar. Allir vita t.d., að
Þjóðverjar réðust inn í Dan-
mörku 9. apríl 1940, og að þeir
gáfust upp 4. maí 1945.
En svo kom tölvutæknin til
sögunnar, og þá fór málið að
flækjast. Það er t.d. til lítils, að
biðja tölvu að hafa upp á skjali,
sem henni var falið til varðveislu
19. september 1989. Afturá móti
væri reynandi að biðja vélina að
finna skjal frá 89-09-19 eða
eitthvað í þá veru.
Tyggigúmmíið var líka hluti af
neyslubirgðum Ameríkana á
stríðsárunum. Talið er, að í síð-
ari heimsstyrjöldinni hafi hver
amerískur hermaður tuggið að
meðaltali 3000 plötur á ári.
Samkvæmt heimsmetabók
Guinness er það líka Ameríku-
maður, sem á heimsmetið í
blöðrutyggisblæstri, sett 1988.
Blaðran varð 55,8 sm í þvermál.
(Odd Letnes í Faktn 1/9«. - Þ.J.)
Vandamálið er það, að það er
hægt að skrifa dagsetningar á
ýmsa vegu, t.d. „tíunda nóvem-
ber 1990“: 11 10 1990, 90-11-10,
901110, 10/11-90.
Alþjóðlega stöðlunarráðið hef-
ur loksins tekið ákvörðun í þessu
máli, sem árum saman hefur ver-
ið rætt fram og aftur. Segja má,
að niðurstaðan sé agnarlítill sigur
Svía á Dönum. Þannig er, að ráð-
ið valdi sömu talnaröð og notuð
er í kennitölum svenskra,
þ.e.a.s. ár-mánuð-dag. Dönsku
kennitölurnar byggja á talnaröð-
inni dagur-mánuður-ár. Svo er
einnig um þær íslensku. Sælt er
sameiginlegt skipbrot.
(Fakta 1/90. - Þ.J.)
10. nóvember 1990
er ekki lengur til