Dagur - 01.03.1991, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - Föstudagur 1. mars 1991
Hugleiðingar í filefhi
jarðganga f gegnum
Olalsflarðarmúla
Tenging Ólafsíjarðar og
Eyjaijarðar með jarðgöngum
er stór áfangi til tryggingar
traustri byggð, ekki aðeins í
Ólafsfirði heldur einnig á
Dalvík, Akureyri og sveitunum
í kring.
Umhverfi hvers byggðarlags
verður að vera traust til þess
að byggðin standist til fram-
búðar og dafni.
Byggðamál -
samgöngumál
Þegar rætt er um aðgerðir til
að treysta byggð er oft deilt
um hver forgangsröðun verk-
efna skuli vera á hverjum
stað. Einn þátt er þó aldrei
deilt um og sá stóri þáttur er
samgöngumál. Grundvöllur
búsetu í nútíma þjóðfélagi er
að samgöngur séu góðar og
traustar.
í umræðum í Byggðastofnun
um samgöngumál hefur oft
komið fram sú skoðun að
menn hafi einblínt um of á
einn þátt í einu þegar verið er
að tala um samgöngur, þ.e.a.s.
vegamál, flugmál, hafnamál
og íjarskipti. Fjarskipti eru
nefnd hér vegna þess að þau
skipta miklu máli og munu
gera það í ríkara mæli í fram-
tíðinni.
Víst er að nú er að verða
mikil breyting í þessum
efnum. í framtíðinni mun
verða litið heildstætt á þessi
mál.
Menn hafa rætt um vissar
skýringar á því hversu þröngt
þessi mál hafa verið skoðuð.
Ein er sú hvernig íjárveitinga-
valdið vinnur, önnur sú hvað
atvinnuvegirnir hafa verið
aðþrengdir, t.d. útgerðar-
menn og fiskverkendur, oftar
en ekki sömu menn, hugsuðu
alla flutninga á sjó. Þá skiptir
það miklu máli fyrir hvern
stað að hafa flugvöll vegna
öryggis. Það er hins vegar
slæmt að ekki skuli enn vera
búið að ákveða staðsetningu
öruggs millilandaflugvallar á
Norðurlandi, líklega vegna
þess að landsamgöngur hafa
ekki verið skipulagðar sem
skyldi.
Ástæða er til að huga betur
að þeirri skýringu að sjómenn
og útvegsmenn hafi horft til
sjávar of lengi með alla flutn-
ingana til og frá. Getur það
verið að þetta hafi haft meiri
áhrif á búsetu en annað og
komið í veg fyrir með óbein-
um hætti framkvæmdir í vega-
málum og seinkað þeim um
áratug eða tugi?
Jarðgöng eru dýr þó að gerð
þeirra sé ekki vinnuaflsfrek.
Því er hægt að halda áfram
gerð jarðganga þó að þensla
sé ef menn eru vissir um að
gerð þeirra sé arðvænleg fyrir
framtíðina.
Mat á arðsemi jarðganga get-
ur verið erfitt. Eitt er víst að
matið má ekki byggjast á mæl-
ingu á umferð um erfiða Qall-
vegi.
Réttlæting slíkra dýrra íjár-
festinga sem jarðgöng óneit-
anlega eru verður að byggjast
á mörgum þáttum. Skoða
verður til hvaða þróunar góð
jarðgöng leiða.
Jarðgöng geta oft átt þátt í
miklum sparnaði í öðrum
opinberum framkvæmdum og
einnig í Qárfestingum einka-
fyrirtækja. Byggingu hafna,
flugvalla, skóla, heilsugæslu-
stöðva, frystigeymsla o.fl.
hefði mátt og má enn haga
með öðrum hætti meti menn
hlutina rétt.
Samt verður að segja það að
í dag eiga líklega ekki jafn-
margar slíkar framkvæmdir
rétt á sér og ef í þær hefði ver-
ið ráðist fyrir 20 árum. Hvers
vegna er þessi fullyrðing sett
fram? Vegna þess að á þessu
tímabili er búið að eyða gífur-
legum ijármunum í gerð og
endurbætur á höfnum, vegum
yfir fjöll og fyrir fjöll, bygging-
um þjónustumannvirkja o.s.frv.
Auk þess skiptir mestu máli
að fólki hefur ekki Qölgað,
jafnvel fækkað, á svo mörgum
stöðum. Er þá eðlilegt að gef-
ast upp og segja engin
jarðgöng? Nei, því fer ijarri og
kemur þar margt til.
Útgerð tekur sífelldum
breytingum, meiri og dýrari
tækni þarf að vera til við
hafnir, gerð þeirra og endur-
bætur kostar oft álíka fjárhæð-
ir og jarðgöng, skólamál,
atvinnumál, heilsugæsla og
síðast en ekki síst kalla mann-
leg samskipti á ijölbreyttari
atvinnulíf og stækkun
atvinnusvæða.
Atvinnuþróunar-
svœði stœkkuð
Stærri atvinnuþróunarsvæði
er lausnarorðið í byggðamál-
Guðmundur Malmquist.
um í dag að mati margra. Öll-
um er ljós þörfin fyrir Qöl-
breytt atvinnulíf til þess að
laða megi að ungt og menntað
fólk sem síðar byggir upp og
endurnýjar staðina.
Grundvöllur íjölbreyttara
atvinnulífs á mörgum stöðum
eru bættar samgöngur milli
staða innan héraðs og til ná-
grannabyggða.
Víða erlendis verða menn
að ferðast í óratíma á degi
hverjum í og úr vinnu. Það
hefur löngum þótt kostur á ís-
landi að þessa hefur ekki
þurft. Þetta er þó að breytast
og mun nú svo komið að
margir ferðast um Suð-vestur-
land þvert og endilangt dag-
lega vegna vinnu sinnar. Á
öðrum stöðum á landinu hef-
ur þetta ekki tíðkast í svo
miklum mæli. En vegna sér-
hæfinga í starfi og til þess að
hjónin bæði geti haft störf við
sitt hæfi þarf að stækka
atvinnusvæðin á iandsbyggð-
inni og það verður aðeins gert
með bættum vegasamgöng-
um.
Ólafsfjörður -
Eyjafjörður
Safnast þegar saman kemur
segir máltækið. Ólafsijörður er
ekki stór bær þegar á heims-
byggðina er litið og það er
ísland ekki heldur. ÓlafsQörð-
ur er hins vegar stór og skiptir
máli þegar á ísland er litið og
stærri þegar horft er til búsetu
á Mið-Norðurlandi. Því gerir
tengingin í gegnum Múlann
mikið fyrir Ólafsfirðinga og
gerir þeim kleift að sækja dag-
lega vinnu, skóla, þjónustu
o.fl. út fyrir bæinn.
En þessi tenging gerir líka
mikið fyrir fólk, þjónustu-
stofnanir og fyrirtæki við
Eyjaijörð, því að þessir aðilar
fá aukin verkefni sem ella
hefðu kannski farið annað eða
Ólafsfirðingar hefðu orðið að
leysa þau sjálfir með dýrari
hætti.
Atvinnulífí Ólafsfirði
Ólafsfjörður er og hefur lengi
verið með öflugari sjávar-
útvegsstöðum á landinu. Til
skamms tíma voru rekin þar
tvö nokkuð stór frystihús, auk
nokkurra útgerðarfyrirtækja
og smærri fyrirtækja í fisk-
vinnslu.
Af ýmsum ástæðum átti
Hraðfrystihús Ólafsfjarðar hf.
og dótturfyrirtæki þess
Útgerðarfélag Ólafsfjarðar hf.
í rekstrarerfiðleikum. Fyrir
forgöngu heimamanna var
frystihús Magnúsar Gamalíels-
sonar hf. keypt 1989 til þess
að samnýta eignirnar. Til þess
að þetta mætti verða var einnig
leitað aðstoðar Hlutafjársjóðs
Byggðastofnunar sem gerðist
40% hluthafi í Hraðfrystihúsi
ÓlafsQarðar hf. Fljótlega á
árinu 1990 kom í ljós að fyrir-
tækið bjó við nokkuð þekktan
Ólafsfirðingar
Til hamingju
með Múlagöng
Sporthú^idh,
Oskum Olafs-
firðingum
tíl hamingju
Bestu kveðjur
Söltunarfélag Dalvíkur
Ólafsfirðingar
Bestu kveðjur og
heillaóskir
Flateyrarhreppur
„sjúkdóm" þ.e. of stóran efna-
hagsreikning sem þýðir á
mæltu máli of miklar eignir og
of miklar skuldir miðað við
rekstrartekjur.
Því var ljóst að rekstrarleg
endurskipulagning hafði ekki
náð fram þó að tæknilega
mætti segja að nóg væri af
eignum á móti skuldum.
Hlutafjársjóður Byggðastofn-
unar og Bæjarsjóður Ólafs-
Qarðar gripu því til þess ráðs í
nóvember sl. að selja hluta-
bréf sín í fyrirtækjunum þ.e.
Hraðfrystihúsi Ólafsfjarðar hf.
og Útgerðarfélagi Ólafsfjarðar
hf. til Sæbergs hf. sem gerir út
tvo togara. Sæberg hf. ásamt
dótturfélögum er því í dag
lang stærsti atvinnurekandi í
Ólafsfirði.
í Ólafsfirði eru einnig mörg
önnur útgerðar- og fisk-
vinnslufyrirtæki. Hætt er við
að sumum þeirra væri nokkuð
þröngur stakkur skorinn í
framtíðinni ef ekki nyti jarð-
ganga og reyndar gildir hið
sama og þá ekki síður um
stóru fyrirtækjasamstæðuna.
Ekki er víst að allir þessir aðil-
ar hefðu náð að njóta sín í
sjávarútvegsfyrirtækinu ef
væntingin um jarðgöng og nú
tilkoma þeirra hefði ekki verið
til staðar, því víst er að margir
eiga eftir að sækja vinnu til
Ólafsfjarðar um göngin í fram-
tíðinni.
Lokaorð
Öll viljum við flytja meira vald
og fleiri störf heim í hérað.
Virðing okkar fyrir hreppum,
sýslum og bæjarfélögum er
líka mikil. Hinu má samt ekki
gleyma að til að taka við aukn-
um verkefnum verða eining-
arnar að verða stærri og
öflugri. Héraðsnefndir hafa
verið nefndar til sögunnar og
samstarf sveitarfélaga á frjáls-
um grundvelli þ.e. án löggjaf-
ar. Gott dæmi um slíkt sam-
starf er samvinna sveitarfé-
laga á Suðurnesjum. Það hef-
ur þróast hægt en örugglega á
síðustu árum.
En spurningin er: Höfum við
efni á að bíða eftir slíkri þró-
un? Þrátt fyrir þetta góða
samstarf á Suðurnesjum er
unnið við byggingu 6 hafna á
svæðinu sem hafa enga fjár-
hagslega samstöðu. I fram-
haldi af því má spyrja: Verð-
um við að ljúka við byggingu
allra hafna við Eyjaijörð, sem
stundum hefur verið kallaður
Hafnafjörður, auk þess að
gæta Ólafsfjarðarhafnar og sjá
til þess að flutningaskip geti
lagst þar að bryggju til að taka
við miklu sjávarfangi til út-
flutnings? Hvers vegna var
Krossanesverksmiðjan í eigu
Akureyrarbæjar endurbyggð á
síðasta ári þegar Ólafsfjörður
á vannýtta verksmiðju? Svona
mætti lengi halda áfram að
spyrja, en eitt er víst að bættar
samgöngur munu hafa í för
með sér skjótari framfarir og
betri skipulagningu en marg-
an grunar. Það mun síðar
skila betri lífskjörum og því
sem allir vilja, þ.e. að ísland
sé allt í byggð, byggð sem nær
saman þó að að hún verði
með öðrum hætti en nú er.
Guðmundur Malmquist.
(Höfundur er forstjóri Byggðastofnun-
ar).