Dagur - 13.04.1991, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - Laugardagur 13. apríl 1991
Litið inn til Helga Jónssonar einbúa ó Merkigili í Austurdal:
Ekki hœli ég einverunni
- spjallað um draugagang, hrekkjótta hesta og fleira
Bærinn Merkigil er fremsti byggði bærinn í Austurdal í Skagafirði.
Þar býr einbúi, Helgi Jónsson, en hann hefur búið einn frá árinu
1988. Helgi er ættaður frá Herríðarhóli á Ásum í Rangárvallasýslu
en hann flutti að Merkigili árið 1974. Á Merkigili bjó þá fyrir sá
mikli kvenskörungur Monika Helgadóttir, sem Guðmundur Haga-
lín gerði landsfræga með bók sinni um Konuna í dalnum og dæt-
urnar sjö. Monika bjó hjá Helga allt til að hún andaðist árið 1988
en síðan hefur Helgi setið einn að búi sínu að Merkigili. Ókunnug-
ir furða sig á að maður á besta aldri eins og Helgi Jónsson á Merki-
gili skuli búa einn á jafn afskekktum stað og Merkigil er. Til að
forvitnast um hagi Helga brá blm. Dags undir sig betri fætinum um
páskana og heimsótti Helga á Merkigili eins og hann er kallaður af
sveitungum sínum.
Helgi býr viö sauðfé og hross að Merki-
gili. Ærnar eru um 150 og hrossin nokkur
eins og Helgi orðar það. Áður hafði Helgi
alið nokkuð af gæsum en þann búskap lagði
hann af fyrir nokkru. Eina kú hefur Helgi
haft að jafnaði en fyrir nokkru drapst kýrin
og hefur Helgi ekki fengið nýja.
„Ég sakna þess að hafa ekki kúna. Ég
hafði það þannig að kálfurinn gekk undir en
þegar ég þurfti mjólk fór ég og mjólkaði.
Þessi tilhögun var mjög þægileg og ekki
mjög bindandi."
Gagnstætt því sem ókunnugir gætu haldið
er Helgi mjög vel tækjum búinn við búskap
sinn að Merkigili, þó er bærinn afskekktur
og yfir lélega brú að fara með alla aðdrætti.
Við heyskapinn notar Helgi rúllubaggavél
og nýlega Massey Ferguson 4x4 dráttarvél
og einnig lítinn vörubíl til að flytja rúllurn-
ar.
„Mín skoðun er sú að menn verði að eiga
góð tæki. Ég álít ekki sparnað af því að
kaupa lélegt í upphafi þó það kunni að vera
ódýrara. Drasl verður alltaf drasl og það
besta er aldrei of gott,“ sagði Helgi þegar
heyskaparhættir bárust í tal.
Helgi er ekki bjartsýnn þegar talið berst
að framtíð landbúnaðar á Islandi.
„Ég get ekki séð neitt sem kemur í stað-
inn fyrir hefðbundinn landbúnað.
Ferðmannaþjónusta getur borið sig á
ákveðnum stöðum en síður en svo alls
staðar. Fleiri bjargræði sýnast mér vera
mjög hæpin.“
Helgreipar myrkfælninnar
Óhjákvæmilega flýgur gestkomandi í hug á
jafn afskekktum stöðum eins og Merkigili
hvort einbúinn þekki ekki til myrkfælni?
„Mikil ósköp. Ég var vitlaus í myrkfælni
sem barn. Ég gat ekki verið einn úti eftir að
rökkva tók án þess að ég fyndi fyrir myrk-
fælni. Segja má að fyrir því séu ákveðnar
.ástæður. Skömmu áður en ég fæddist
drukknuðu tveir menn í Þjórsá og annan
þeirra rak skammt frá heimili mínu að Herr-
íðarhóli.
Þegar ég var um tíu ára sáum við systir
mín „mann“ niðri við Þjórsána. Hann óð út
í ána, ýmist móti straumi eða undan og fór
svo djúpt að aðeins stóð höfuðið upp úr. Ég
held að litla systir mín hafi ekki áttað sig á
Brúin yfir Merkigilið er orðin mjög léleg og er orðið varasamt að fara yfir hana með hrossahópa.
hvað gekk á en eftir þetta var ég alltaf
smeykur eftir að skyggja tók.“
Draugurinn í fjárhúsunum
Þegar Helgi var um fermingu hafði hann
þann starfa með höndum að sækja tað í
poka út í fjárhús sem stóðu skammt frá
bænum á Herríðarhóli. Af einhverjum
ástæðum var álitið að draugur héldi til í fjár-
húsunum.
„Einu sinni sem oftar þurfti ég að sækja
tað í fjárhúsin. Húsin voru nokkuð löng og
taðið var innst í krónni þannig að aðstæður
voru hinar verstu. Ég hafði þann vana á að
hafa fjárhúsdyrnar opnar meðan ég sótti
taðið svo ég væri sneggri ef draugsi gerði
atlögu að mér. Þegar ég var langt kominn
með að tína í pokann fór ég að finna fyrir
hræðslu og svitinn bogaði af mér. Þá þótti
mér nóg komið í pokann og tók á rás fram
króna með pokann í hendinni. Þegar ég
nálgaðist dyrnar tók ég undir mig stökk og
ætlaði að sleppa út.
Eitthvað hef ég misreiknað stökkið, því
ég lenti með hausinn á dyratrénu og stein-
rotaðist. Þegar ég rankaði við mér gerði:ég
mér grein fyrir að fyrst að draugsi vann ekki
á mér í rotinu væri hann varla mjög skæður."
*
Ymislegt sem mannshugurinn
ekki skilur
Myrkfælni Helga hvarf með aldrinum og
hefur hann ekki fundið fyrir henni á síðari
árum. Að sögn Helga skynjaði hann strax
og hann kom í Merkigil að þar væri ekkert á
ferli sem hann gæti ekki látið sér lynda við.
„Ég er ekki í vafa um að það er ýmislegt
á ferðinni sem við skynjum ekki og skiljum
ekki. Ég álít að ýmis fyrirbæri sé ekki hægt
að skýra með góðu móti.
Ef ég hefði fundið fyrir ónotum þegar ég
kom hingað fyrst hefði ég aldrei sest hér að.
Myrkfælni er hlutur sem ekki þýðir að reyna
að útskýra fyrir þeim sem ekki hafa kynnst
henni. Hræðslan og skelfingin er ólýsan-
leg.“
Hestamennska og tamningar
Á sínum yngri árum stundaði Helgi tamn-
ingar m.a. á Hellu á Rangárvöllum. Til
Helga komu til tamningar margir baldnir
folar og sumir hverjir mannskæðir eins og
Helgi orðaði það.
„A þeim aldri hafði ég mest gaman af því
að eiga við baldna fola og því baldnari sem
þeir voru því meiri áskorun var að geta tam-
ið þá. Fyrir sunnan eru betri aðstæður til að
ríða hrekkjóttum, þar eru mýrarnar og
sandurinn. Landeyingar fara t.d. mikið með
hrekkjótta í sand í fyrstu skiptin. Hér fyrir
norðan eyða menn minni tíma í þessi
hrekkjóttu kvikindi enda er minna af þeim
hér.“
Helgi hefur jafnan tamda hesta til heima-
brúks við sauðburð og göngur og leggur
mikið upp úr því að eiga góð og ræktuð
hross.
Svaðilför með graðhesta
Helgi á Merkigili hefur lent í mörgum