Dagur - 16.05.1991, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - Fimmtudagur 16. maí 1991
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1100 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 100 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 725 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
KÁRI GUNNARSSON (Sauðárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÓRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Þensla í mjólkur-
framleiðslunni
Síðustu daga hafa þær fréttir borist að bændur væru
farnir að hella niður mjólk. Þessir bændur hafa fullnýtt
framleiðslurétt sinn fyrir yfirstandandi verðlagsár og
verða að framleiða verðlausa vöru fram til 1. septem-
ber er nýtt framleiðslutímabil hefst. Þeir sem fyrstir
fylltu framleiðslukvótann mega henda framleiðslu
sinni í allt að ársfjórðung á þeim tíma sem kostnaður
við mjólkurframleiðsluna er í lágmarki vegna sumar-
beitar nautgripa. Framleiðsla á mjólk hefur verið mun
meiri en neysla að undanförnu. Á síðustu tólf mánuð-
um voru framleiddir 109 milljón mjólkurlítrar og gert
er ráð fyrir að heildarframleiðsla yfirstandandi verð-
lagsárs verði allt að fimm milljón lítrum meiri en
neysla landsmanna á mjólkurvörum á sama tímabili.
Fyrir um tveimur árum var mjólkurframleiðslan orð-
in talsvert minni en neyslan. Óttuðust þá margir að
skortur gæti orðið á mjólkurvörum sem ýta myndi
undir kröfur um innflutning. Því var gefin út sérstök
reglugerð á síðasta verðlagsári sem heimilaði fram-
leiðendum að færa 15% framleiðslu sinnar yfir á það
verðlagsár sem lýkur í byrjun næsta hausts. Margir
bændur notfærðu sér þessa heimild til fulls og ýmsir
eflaust í þeirri trú að þeir fengju að færa þetta fram-
leiðsluhlutfall áfram á milli ára. Vegna aukningarinnar
nú verður ekki um slíkt að ræða og þurfa bændur því
að skila tveim þriðju hlutum viðbótarheimildarinnar
þar sem aðeins verður leyft að færa 5% mjólkurfram-
leiðslunnar yfir til verðlagsársins 1991 til 1992. Við
þetta bætist að síðasta sumar var gjöfult og voru flest-
ir bændur vel birgir af góðum vetrarforða á haustnótt-
um sem einnig hefur skilað sér í auknu framleiðslu-
magni.
Síðast liðinn mánudag var gefin út reglugerð sem
heimilar bændum að kaupa og selja fullvirðisrétt til
framleiðslu mjólkur. Er þessi reglugerð í samræmi við
drög að nýjum búvörusamningi sem samþykkt hafa
verið af Stéttarsambandi bænda en Alþingi á enn eftir
að fjalla um. Þótt hin nýja reglugerð sé veruleg rým-
kun á miðstýringu í mjólkurframleiðslunni nær hún
ekki að leysa þann bráða vanda sem nú er að skapast
því kaup og sala á framleiðslukvóta samkvæmt henni
taka ekki gildi fyrr en í byrjun næsta verðlagsárs. Til-
færsla á framleiðslurétti minnkar heldur ekki fram-
leiðsluna í einni svipan þótt hún muni leiða af sér
ýmiskonar hagræðingu í mjólkurframleiðslu á lengri
tíma.
Fyrir nokkrum dögum lýsti Benjamín Baldursson,
bóndi á Ytri Tjörnum í Eyjafirði því yfir við fréttamann
Ríkissjónvarpsins að þessi vandi væri að nokkru leyti
heimatilbúinn. Sú skýring er alveg rétt og ánæjulegt
að heyra þau orð af vörum mjólkurframleiðanda. Kom-
ið er fram að bændur tóku fullvel við sér er þeir fengu
tímabundna rýmkun á framleiðsluheimildum í hendur
og margir hugsuðu dæmið ekki til enda. Markaður fyr-
ir mjólkurvörur er takmarkaður. Þótt jafnvægi hafi ver-
ið á milli framleiðslu og eftirspurnar á undanförnum
árum sýnir sá vandi sem 15% tilfærslan hefur leitt af
sér að lítið má útaf bera til að skapa þenslu í mjólkur-
framleiðslunni. ÞI
Vorpistill II:
Gæsagarg o.fl.
Gæsin er auðvitað einn af okkar
stærstu og myndarlegustu sumar-
fuglum. íslenskar gæsir hafa
flestar eða allar vetursetu á og
við Bretlandseyjar. í norð-aústur
Skotlandi er stórt vatn sem heitir
Loch Leven. Þar er sagt að
megnið af íslensku gæsinni haldi
sig allan veturinn.
Hingað komu fyrstu grágæsa-
pörin í miðjum apríl í vor. f
Svarfaðardal hafa 3-4 undanfarin
ár verið ein eða tvær nærri alhvít-
ar grágæsir og enn er a.m.k. ein
hvít gæs komin. Það er skrýtið að
sjá, hvernig þær haga sér í
hópnum. Þær eru yfirleitt alltaf í
jaðrinum, helst einar sér utan við
aðalhópinn. Líklega eru þær
utangarðsfuglar og eiga sér ekki
maka.
Samt eru þetta raunverulegar
grágæsir, en hafa tekið þetta lit-
leysi í arf og fá að gjalda fyrir
það.
Ekki er allt sem sýnist, gæsir
eru ekki bara grágæsir. Á sunnu-
daginn ók ég til Akureyrar. f
nýrækt frá Ytri-Reistará voru
einar 100 gæsir að gæða sér á
Hjörtur E. Þórarinsson.
nýgresinu hans Kristjáns jóska.
Þegar að var gáð kom í Ijós, að
í þessum stóra hóp var ekki ein
einasta grágæs. Þarna var sem
sagt komin heiðagæs. Þessi teg-
und verpir uppi á hálendinu en er
nú líklega að bíða eftir fregnum
þaðan, hvort snjó hafi tekið í
Þjórsárverum eða upp með
Skj álfandaflj óti.
Nú er þessi fallega gæs hér á
hverju vori og stöðugt fleiri og
fleiri. Hún var þó sjaldséður gest-
ur hér alveg fram á síðustu ár.
Líklega fjölgar henni svo mikið,
að gömlu varplöndin séu fullset-
in. Það er annars vandalaust að
þekkja þessar tegundir sundur á
vorin. Heiðagæsin hefur kaffi-
brúnt höfuð og háls og bleika
fætur, Bleikfættu gæsina kalla
Bretar hana. Svo er hún minni en
grágæsin, en það sést nú ekki svo
greinilega nema þær sjáist báðar
saman.
Helsingjarnir eru hérna líka og
eru að hressa sig á ungum
íslenskum gróðri áður en þeir
fljúga áfram til Grænlands.
Jú, vorið er greinilega komið
til að vera. Túnin í Kræklinga-
hlíðinni eru að verða fagurgræn og
þá ekki síður á Svalbarðsströnd.
En allra grænust eru þau samt hjá
þeim í Stóra-Dunhaga í Hörgár-
dalnum og þar í kring. Þeir verða
ábyggilega farnir að slá eftir svo
sem 5 vikur. Við bíðum og sjáum
hvað setur.
Hjörtur E. Þórarinsson.
Styrktarsjóður Blindrabóka-
safiis Islands stofiiaður
Blindrabókasafn íslands var
stofnað með lögum árið 1982.
Safnið heyrir undir menntamála-
ráðuneytið og er úthlutað fé á
fjárlögum hvert ár til starfsemi
þess.
Þjónusta safnsins við blinda og
sjónskerta á öllum aldri felst í
útlánum á hljóðbókum, bæði
skáldritum og fræðibókum, en
einnig í aðstoð við þá sem stunda
vilja nám á framhaldsskólastigi.
Þegar talað er um sjónskerta er
hér átt við fjölda fólks sem á í
lestrarerfiðleikum án þess að um
beina sjónskerðingu sé að ræða.
Stór hluti þessa fólks eru aldraðir
í heimahúsum og á stofnunum.
Á undanförnum árum hefur
verkefnum safnsins fjölgað mjög
og eftirspurnin eftir þjónustu
stóraukist. Fjárframlög liins
opinbera hafa hins vegar ekki
verið í samræmi við þessa aukn-
ingu. Allt að 5000 manns víðs
vegar um landið njóta þjónustu
safnsins árlega. Er hún lánþegum
að kostnaðarlausu.
Síðan safnið var stofnað hafa
ýmsir velunnarar þess, aðallega
lánþegar og aðstandendur þeirra,
sýnt góðan hug sinn til safnsins
með því að gefa til þess fjárupp-
hæðir. Þetta varð m.a. kveikjan
að því að árið 1989 var stofnaður
sérstakur Styrktarsjóður Blindra-
bókasafns íslands.
Hlutverk sjóðsins er að stuðla
að framförum í starfsemi safnsins
hvað varðar tæknilega þróun og
starfsþekkingu. Úr sjóðnum skal
veita fé m.a. til kaupa á tækjum
vegna framleiðslu lesefnis fyrir
lánþega. Tekjur sjóðsins eru
frjáls framlög frá einstaklingum,
fyrirtækjum og félögum.
Á síðasta ári var úthlutað fé úr
styrktarsjóðnum í fyrsta skipti, 1
milljón króna, til tölvuvæðingar á
útlánakerfi safnsins. Þetta verk-
efni mun auðvelda mjög öll sam-
skipti milli safns og lánþega sem
flestir reiða sig nijög á aðstoð
starfsmanna safnsins við val á les-
efni. Útlánskerfi safnsins er að
því leyti frábrugðið öðrum bóka-
safnakerfum að það geymir láns-
sögu lánþega en það er nauðsyn-
legt til þess að komast hjá því að
senda lánþega aftur og aftur
sömu bókina. Brýn þörf er einnig
á viðbótartækjum til framleiðslu
hljóðbóka og blindraletursbóka.
Stjórn styrktarsjóðsins hefur
því ákveðið að kynna málið fyrir
ýmsum fyrirtækjum, sveitarfélög-
um svo og almenningi og leita
stuðnings þessara aðila.
Send hafa verið bréf til ýmissa
fyrirtækja svo og sveitarfélaga.
Gíróseðlar eru sendir þeim sem
þess óska en einnig er tekið á
móti framlögum í safninu sjálfu.
Leggja má fé inn á kjörbók nr.
262466 í Landsbanka Islands.
í ráði er að stofna Vinafélag
Blindrabókasafns íslands og eru
þeir sem áhuga hafa á þátttöku
beðnir að hafa samband við for-
stöðumann safnsins eða stjórn
styrktarsjóðsins og láta skrá nöfn
sín.
Forstöðumaður Blindrabóka-
safns íslands er Helga Ólafsdótt-
ir, bókasafnsfræðingur. Stjórn
Styrktarsjóðs Blindrabókasafns
íslands skipa Elfa Björk Gunn-
arsdóttir, Kristín H. Pétursdóttir
og Sigurbjörn Sigtryggsson.
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins á Akureyri:
Almennur fundur í kvöld um rann-
sóknir og nvjungar í fiskiðnaði
- flölmörg fróðleg erindi verða ílutt á fundinum
Rannsóknastofnun fiskiðnað-
arins á Akureyri boðar til
opins kynningarfundar í kvöld,
fimmtudaginn 16. maí, kl. 20,
um rannsóknir og nýjungar í
fiskiðnaði. Fundurinn verður
haldinn í húsnæði sjávar-
útvegsbrautar Háskólans á
Akureyri að Glerárgötu 36
annari hæð.
Fjölmörg fróðleg erindi verða
flutt á fundinum. Klukkan 20 ríð-
ur Arnheiður Eyþórsdóttir, for-
stöðumaður á vaðið og fjallar um
starfsemi Rannsóknastofnunar
fiskiðnaðarins á Akureyri.
Dagskrá fundarins verður annars
sem hér segir (tölurnar vísa til
tímasetningar erindanna):
20.15 Hverju skila rannsóknir
í fiskiðnaði? - Grímur Valdi-
marsson, forstjóri.
20.30 Vannýttar fisktegundir-
Sigurjón Arason, deildarstjóri.
20.45 Betri nýting hrognkelsa
- Halldór Þórarinsson, matvæla-
verkfræðingur.
21.30 Umhverfismál í fiskiðn-
aði - Stefán Einarsson, efna-
fræðingur.
21.45 Ný viðhorf í hreinlætis-
málum - Hjörleifur Einarsson,
örverufræðingur.
22.00 Hagræðing og jiróun í
frystihúsum - Hannes Arnason,
verkfræðingur.
22.30 Almennar umræður.