Dagur - 16.05.1991, Blaðsíða 8

8 - DAGUR - Fimmtudagur 16. maí 1991
Alþingi samþykkti ný lög sem snerta málefni fatlaðra í mars-
mánuði sl. Þetta eru lög um félagsþjónustu sveitarfélaga frá
19. mars, og lög um breytingu á lögum um Húsnæðisstofnun
ríkisins nr. 86 frá 1988, með síðari breytingum, samþykkt 19.
og 20. mars. Lögin um félagsþjónustu sveitarfélaga skiptast í
sautján kafla. í markmiðum laganna segir: Markmið félags-
þjónustu sveitarfélaga er að tryggja fjárhagslegt og félagslegt
öryggi og stuðla að velferð íbúa á grundvelli samhjálpar. Skal
það gert með því að a) bæta lífskjör þeirra sem standa höll-
um fæti, b) að tryggja þroskavænleg uppeldisskilyrði barna
og ungmenna, c) að veita aðstoð til þess að íbúar geti búið
sem lengst í heimahúsum, stundað atvinnu og lifað sem eðli-
legustu lífi, d) að grípa til aðgerða til að koma í veg fyrir
félagsleg vandamál.
Framkvæmd laganna
og eftirlit með að þau
séu haldin
Við framkvæmd félagsþjónust-
unnar skal þess gætt að hvetja
einstaklinginn til ábyrgðar á sjálf-
um sér og öðrum, virða sjálfs-
ákvörðunarrétt hans og styrkja
hann til sjálfshjálpar.
Með félagsþjónustu samkvæmt
þessum lögum er átt við þjón-
ustu, ráðgjöf og aðstoð í tengsl-
um við þessa málaflokka: Félags-
lega ráðgjöf, fjárhagsaðstoð,
félagslega heimaþjónustu,
málefni barna og ungmenna,
þjónustu við unglinga, þjónustu
við aldraða og fatlaða, húsnæðis-
mál, aðstoð við áfengissjúka og
varnir gegn vímugjöfum, og að
lokum atvinnuleysisskráningu og
vinnumiðlun.
Frá stjórnskipulagi séð heyrir
félagsþjónusta sveitarfélags undir
félagsmálaráðuneytið, en það
hefur eftirlit með því að sveitar-
félögin veiti lögboðna þjónustu á
þessu sviði eins og fleirum. Sveit-
arstjórnir skulu kjósa félagsmála-
nefndir eða ráð, sem fara með
stjórn og framkvæmd félagsþjón-
ustu í sveitarfélögum í umboði
sveitarstjórna. Sveitarstjórnum
er skylt að semja starfsreglur fyr-
ir félagsmálanefndir, og senda
reglurnar til félagsmálaráðu-
neytisins. Heimilt er að skipa sér-
stakar undirnefndir félagsmála-
nefnda, sem sinna sérstökum
verkefnum.
mörgum að taka þyrfti stærri
skref og dýpra í árinni, en þá
sáum við fram á að minni líkur
væru til að þetta næði fram að
ganga. Því vildum við frekar
koma fætinum inn fyrir dyrnar, ef
svo má að orði komast, en að
hafa dyrnar alveg lokaðar áfram.
Þetta er mikil breyting til batn-
aðar frá því sem áður var. Áður
var lítill sem enginn lagagrunnur
fyrir heimaþjónustu. Auðvitað er
margt fleira sem breytist til batn-
aðar með setningu þessara laga,
en fyrir félaga í Sjálfsbjörgu
skipta ákvæðin um heimaþjón-
ustu mestu máli,“ segir Jóhann
Pétur.
„Möguleiki á aö
fylgja hlutunum eftir
viö ráðuneytið“
- En hvaða tryggingu hafa menn
fyrir því að þessi lagaákvæði
verði ekki dauðir og staðlausir
stafir? Jóhann Pétur segir að eina
tryggingin sé sú að löggjöfin hafi
tekið gildi, og samtök fatlaðra
geti nú bent á þau til að ná fram
leiðréttingu sinna mála. „Áður
var það fyrst og fremst móralskt
atriði hvort heimaþjónustu væri
sinnt eða ekki, en nú eru þó kom-
in lög yfir þessi mál. Þetta er
spurning um að framfylgja lög-
gjöfinni,“ segir hann.
Félagsmálaráðuneytið á, sam-
kvæmt lögunum, að sjá um að
lögum þessum sé framfylgt. Jó-
IWeð nýju lögunum er í fyrsta sinn kveðið skýrt á um skyldu sveitarfélaga til að sinna heimaþjónustu.
Lög um félagsþjónustu sveitarfélaga og Húsnæðisstofnun ríkisins:
Akvæði lun heimaþjónustu lögfest
í fyrsta sinn nérlendis
- Jóhann Pétur Sveinsson: Mikilvægt skref í jafnréttisbaráttu fatlaðra
Málefni fatlaðra þarfnast stöðugrar endurskoðunar hjá löggjafanum, margt
hefur áunnist en stór verkefni bíða.
Nákvæm ákvæði eru í lögunum
um stjórnskipulag, samvinnu
sveitarfélaga, félagsmálastofnan-
ir og hlutverk félagsmálanefnda.
Jóhann Pétur Sveinsson:
Mikið undir því komið
að sveitarfélögin
framfylgi lögunum
Jóhann Pétur Sveinsson, formað-
ur Sjálfsbjargar, landssambands
fatlaðra, var spurður álits á
lögunum um félagsþjónustu
sveitarfélaga, og á hvern hátt þau
stuðluðu að framgangi málefna
fatlaðra. Jóhann Pétur segir að
með lögunum sé brotið blað,
einkum hvað snertir heimaþjón-
ustu. „Þetta er rammalöggjöf, og
það fer talsvert eftir því hvernig
sveitarfélögin framfylgja henni
hvað verður úr. En þetta gefur
möguleika á því, sem ekki var
beinlínis fyrir hendi áður, að gera
stórátak til að fá sveitarfélögin til
að sinna heimaþjónustunni, sem
er tvímælalaust mikilvæg fyrir
fatlaða. Þetta er stærsti kosturinn
við lögin.
Þegar drög að lögunum voru til
umræðu og umsagnar hjá Lands-
sambandi Sjálfsbjargar fannst
hann Pétur segir að það kæmi sér
á óvart ef það ákvæði virkaði, því
þetta tæki til svo stórs mála-
flokks. „Þessi löggjöf er þannig
að hún gefur vissa möguleika. Ef
menn telja að pottur sé brotinn
þá er alla vega hægt að benda
ráðuneytinu á að taka þurfi á til-
teknum málum eða máli. Þetta
ákvæði gefur mönnum möguleika
á að fylgja hlutunum eftir, og það
er kannski stærsti ávinningur-
inn,“ segir Jóhann Pétur Sveins-
son.
Félagsleg heimaþjónusta
Ákvæðin um félagslega heima-
þjónustu er að finna í 7. kafla
laganna. Þau hljóða þannig:
26. gr. Sveitarfélag skal sjá um
félagslega heimaþjónustu til
handa þeim sem búa í heimahús-
um og geta ekki séð hjálparlaust
um heimilishald og persónulega
umhirðu vegna skertrar getu,
fjölskylduaðstæðna, álags, veik-
inda, barnsburðar eða fötlunar.
27. gr. Með félagslegri heima-
þjónustu skal stefnt að því að efla
viðkomandi til sjálfsbjargar og
gera honum kleift að búa sem
lengst í heimahúsum við sem
eðlilegastar aðstæður.
28. gr. Með félagslegri heima-
þjónustu er átt við hvers konar
aðstoð við heimilishald, persónu-
lega umhirðu, félagslegan
stuðning, gæslu og umönnun
barna og unglinga.
29. gr. Áður en aðstoð er veitt
skal sá aðili, sem fer með heima-
þjónustu, meta þörf í hverju
einstöku tilviki. Læknisvottorð
skal liggja fyrir þegar um heilsu-
farsástæður er að ræða.
30. gr. Sveitarstjórn setur nán-
ari reglur um framkvæmd félags-
legrar heimaþjónustu.
Eins og sést í þessum laga-
ákvæðum þá er sveitarfélögum
beinlínis skylt að veita nauðsyn-
lega heimaþjónustu til þeirra sem
á þurfa að halda, t.d. vegna
fötlunar. Það yrði síðan hlutverk
félagsmálanefnda eða ráða að
úrskurða um þörf fyrir slíka
þjónustu eða hversu mikil hún
eigi að vera, en samkvæmt lögun-
um er það alveg ljóst að fatlað
fólk, t.d. hreyfihamlað, á ský-
lausan rétt á slíkri þjónustu.
Eins og kemur fram í 30. gr.
laganna eiga sveitarstjórnir að
setja reglur um hvernig standa
skuli að heimaþjónustu á hverj-
um stað.
í 11. kafla laganna er fjallað
um þjónustu við fatlaða. Þar seg-
ir m.a. að félagsmálanefndir skuli
vinna að því að tryggja fötluðu
fólki sambærileg lífskjör og jafn-
rétti á við aðra þjóðfélagsþegna.
Fötluðum skulu sköpuð skilyrði
til að lifa sem eðlilegustu lífi,
miðað við getu hvers og eins.
Hlutverk félagsmálanefnda er,
eins og áður sagði, að skipuleggja
heimaþjónustu fyrir fatlaða mið-
að við mat læknis hverju sinni, og
jafnframt að leitast við að tryggja
fötluðum íbúðarhúsnæði við
hæfi.