Dagur - 31.08.1991, Síða 11

Dagur - 31.08.1991, Síða 11
10 - DAGUR - Laugardagur 31. ágúst 1991 — Jón Isberg, sýslumaður Húnvetninga, í helgarviðtali „Ég segi eins og einn góður maður sagði, þú munt auðveldlega rata því ég bý í stærsta húsinu í bænum,“ sagði Jón ísberg, sýslumaður Húnvetninga, við blaðamann þegar hann boðaði komu sína til Blönduóss í þeim tilgangi að eiga viðtal við sýslumanninn. Það fór svo að ég átti auðvelt með að fínna sýslumanns- húsið þar sem það stendur á hæð við Garðabyggð og er óneitanlega eitt af stærstu íbúðarhúsum bæjarins. Jón hefur þar gott útsýni yfír bæinn og sýsluna og ætti að geta fylgst vel með öllu sem fram fer. Við mæltum okkur mót skömmu eftir hádegi á mánudegi og mér lék forvitni á að vita hvernig Jón gæti hætt svo snemma á sýsluskrifstofunni. „Ég er að reyna að taka smá sumarfrí,“ sagði Jón og ég fékk á tilfínninguna að erindi mitt bæri ekki upp á besta tíma. En sú tilfínning hvarf fljótlega því Jón var rólegur og yfírvegaður og virtist feginn að losna úr hinu daglega amstri. Nóg hefur gustað um hann að undan- förnu í starfínu, einkum í tengslum við Húnaver og handtöku nokkurra veiði- manna. En þau mál eru ekki á dagskrá að þessu sinni. Ætlunin er að reyna að draga fram aðra hlið en hefur snúið að almenningi í gegnum fjölmiðlana. Viö koraum okkur þægilega fyrir í stof- unni hjá Jóni og hófum spjallið á uppruna hans og ættum. „Eitt sinn sagði góður mað- ur við mig að ég væri Eyfirðingur og yrði aldrei annað en Eyfirðingur. Annars má segja að ég sé allra sveita kvikindi ef út í það er farið,“ sagði Jón. Jón ísberg er fæddur á Möðrufelli í Eyja- firði árið 1924, sonur Guðbrandar ísberg og Árnínu Hólmfríðar Jónsdóttur. Árið 1932 fluttist fjölskyldan til Blönduóss þar sem Guðbrandur gerðist sýslumaður Húnvetn- inga en hann var þingmaður Akureyringa frá 1931-37 og fulltrúi bæjarfógeta á Akur- eyri áður en hann fór til Blönduóss. Jón útskrifaðist frá Menntaskólanum á Akur- eyri árið 1946 og þaðan lá leiðin í lögfræði við Háskóla íslands. Jón lauk kandídats- prófi í lögfræði 1950 og eftir það var hann einn vetur í Lundúnaháskóla, „svona til að sjá heiminn,“ eins og Jón orðaði það. Undir stjórn feðganna í 60 ár Á menntaskólaárunum vann Jón á Hjalteyri við síldarvinnslu en þegar hann fór í lög- fræðinámið vann hann á sumrin á sýsluskrif- stofunni á Blönduósi. Eftir ársdvöl í London gerðist Jón fulltrúi sýslumanns á Blönduósi, þ.e. föður síns, og tók svo við af honum í ársbyrjun 1961. Jón hefur því setið rúm 30 ár í stóli sýslumanns og samtals hafa þeir feðgar vermt stólinn í tæp 60 ár. „Hún- vetningar hafa verið undir okkar stjórn í 60 ár og eins og þú sérð þá gengur allt í sóman- um,“ sagði Jón með bros á vör og óneitan- lega örlaði fyrir stolti í röddinni. - Af hverju valdirðu lögfræðina? „Menn spyrja stundum að þessu alveg eins og hálfgerðir kálfar. Það var ekkert um svo marga kosti að velja. Árið 1946 var mjög erfitt að fara út til náms og þótti ekki álitlegt. Ég hafði t.d. áhuga á að læra nátt- úrufræði og hefði farið til einhverra Norður- landanna en það var bara ekki álitlegt. Ég varð stúdent 22ja ára sem þótti gamalt þá. Námið var hrein og klár vinna og þá voru námslán ekki komin til sögunnar. Það var ákaflega erfitt að framfleyta sér. Við urðum að vinna með náminu og margir unnu sér inn pening með því að skrifa þingskriftir.“ Get ekki gert öllum til hæfis - Ertu ánægður með árin þrjátíu í sýslu- mannsstarfinu og hafa Húnvetningar verið löghlýðnir borgarar? „Mér hefur liðið vel hér en vilja ekki allir gera eitthvað betur? Maður hefur kannski ekki afkastað nógu. Ég er t.d. áhugamaður um skógrækt. Við tjaldstæðið á Blönduósi byrjaði ég að planta nokkrum plöntum fyrir um 40 árum síðan. Ég er viss um að eftir svona 20-30 ár mun fólk ásaka okkur fyrir hvað við höfum verið léleg að planta út. Húnvetningar hafa verið löghlýðnir og ég hef ekkert undan þeim að kvarta. Hitt er annað mál að um 95% þeirra sem ég umgengst er ósköp vel vært þó eitthvað fari úrskeiðis. Ég þarf að taka margar erfiðar ákvarðanir og í mörgum tilvikum er nákvæmlega sama hvað ég segi og geri, það er jafn umdeilt hvort sem er. Sem dæmi nefni ég þegar ég stöðvaði ólöglegan upp- rekstur hrossa á Grímstunguheiði. Ég hefði verið skammaður hefði ég ekki látið stöðva hann og þar sem ég gerði það var ég skammaður af þeim sem ég stöðvaði. Mín staða í þjóðfélaginu er þannig að ég get ekki gert öllum til hæfis. Þetta á við alla sem skipa stöðu þar sem verður að taka afstöðu af eða á. Ég nefni sem dæmi kaupfélags- stjóra KEA, en kaupfélagið er mikið veldi útaf fyrir sig. Hann þarf í mörgum tilfellum að taka afstöðu sem ekki eru allir hrifnir af. Þeir sem kjósa sér svona störf verða bara að taka þessu og lifa með því.“ Ber virðingu fyrir þeim sem vilja halda sínum rétti - Finnst þér virðing fólks gagnvart lögum hafa breyst til hins betra eða verra í gegnum tíðina? „í mörgum tilvikum tekur fólk miklu meira tillit til laga og reglna heldur en hér áður fyrr. Ágætt dæmi um það er þegar ung- ur bóndi í Víðidalnum, sem ég þekki, var tekinn fyrir handalögmál á balli. Ég tók hann fyrir og hann sagði: „Þetta er alveg rétt hjá þér. Hér áður mátti maður haga sér eins og maður vildi en nú er farið að skipta sér af því.“ Hann viðurkenndi brot sitt og svona er þetta. Menn eru farnir að virða umferðarreglur og mér finnst t.d. umferðin í Reykjavík vera orðin tillitssamari en áður svo ég minnist nú ekki á flautið þegar Reyk- víkingar sáu utanbæjarnúmer. Yfirleitt er fólk orðiö kurteisara og kemur prúðmann- lega fram.“ Næst bað ég Jón að rifja upp eftirminnileg og skemmtileg mál sem hafa komið á borðið hjá honum og sagðist Jón ekki muna eftir neinum sérstökum málum. „Mörg mál tala ég ekkert um því það sem kemur inn á borð til mín kemur engum öðrum við. En vitan- lega hafa mörg eftirminnileg mál komið upp, bæði hláleg og sorgleg og allt þar á milli,“ sagði Jón. Ég gat ekki stillt mig um að minna Jón á viðskipti hans og Björns Pálssonar, bónda á Löngumýri, í frægum málum á borð við deiluna um Löngumýrar- Skjónu í kringum 1970. Jón vildi gera lítið úr viðskiptum sínum við Björn bónda en sagði þó þetta: „Viðureignir okkar voru básúnaðar út. Björn var ávallt stór í sniðum og kunni ekki við að láta hlut sinn fyrr en í fulla hnefana. Ef hann taldi sig fara með rétt mál þá vildi hann fá úr því skorið. Ég ber virðingu fyrir þeim mönnum sem vilja halda sínum rétti.“ Fer eftir þeim lögum og reglum sem mér eru fengin - Nú ert þú þekktur fyrir að standa á þínu og láta yfirvaídið fyrir sunnan ekki segja þér fyrir verkum. „Ég er ekkert þekktur fyrir það, því hver lætur segja sér fyrir verkum? Ég fer bara eftir þeim lögum og reglum sem mér eru fengin. Mér dettur ekki í hug að hlaupa eftir' einhverju ímynduðu sem menn lýsa yfir án þess að þeir geri sér grein fyrir hvað þeir eru að tala um. Við sem erum á staðnum þekkj- uin aðstæður miklu betur heldur en menn sem hafa heyrt eitthvað af afspurn eftir mis- jafnlega góðum fréttum. í sambandi við Húnavershátíðirnar þá innheimti ég sölu- skatt 1989. Skattayfirvöld breyttu ekki þess-: ari ákvörðun, ekki heldur í fyrra, 1990, en þá innheimti ég ekki virðisaukaskatt. Og ég hefi ekki trú á að þau breyti ákvörðun minni nú því engar nýjar reglur hafa komið.“ - Ertu sáttur við dómskerfið og þau lög sem við eigum að fara eftir? „Ég er sáttur við það eins og dómskerfið verður eftir breytingar. Flestallir lög- fræðingar eru sammála um að það sé ekki eðlilegt að sami maðurinn rannsaki málin og dæmi þau. En þá á dómsvaldið bara að vera dómsvald og framkvæmdavald bara fram- kvæmdavald en ekki byrja á því, eins og nú virðist vera, að blanda þeim saman. Ég á þar t.d. við skiptalögin. það er eins og verið sé að láta lögfræðinga bara hafa nóg að gera.“ Okkur vantar sjálfstæöa og sterkefnaöa íslenska bændur Jón var sammála því að stjórnkerfið geti verið svifaseint og mörg lagaákvæði væru fyrir löngu orðin úrelt. „Núna er loksins far- ið að hrista upp í þessum lögum. Þar er m.a. ákvæði uin bann við héraveiðum sem voru sett í kringum 1930 þegar átti að flytja inn héra. Það er sama hvaða reglur þú setur og hversu strangar þær eru, alltaf eru einhverj- ir sem finna srnugu." Nú fannst mér kominn tími til að snúa spjallinu frá lögum og reglum og víkja að öðrum málum. Fyrst var það pólitíkin sem var til umræðu og sýslumaðurinn var spurð- ur hvort hann fylgdist með landspólitíkinni. Jón játti því og furðaði sig á spurningunni. „Auðvitað fylgist ég með, heldurðu að ég sé orðinn eitthvert gamalmenni," spurði Jón og sló á létta strengi. En hvað finnst Jóni um frammistöðu stjórnarherranna? „Fram að þessu hafa þeir staðið sig sæmi- lega. En það á að ganga miklu lengra og byrja á því að gefa landbúnaðinn alveg frjálsan og sjávarútveginn líka. Þetta er mín persónulega skoðun en landbúnaður verður aldrei landbúnaður fyrr en hann fær að vera frjáls. En vel að merkja, á meðan landbún- aður er greiddur niður annars staðar þá verður hann líka að vera greiddur niður hér á íslandi. Eins og málin eru núna þá stefnir í eyðileggingu á bændastéttinni. Eftir verða bara skussar sem leita til kaupfélagsins og ríkisvaldsins um alla skapaða hluti. Okkur vantar sjálfstæða og sterkefnaða íslenska Laugardagur 31. ágúst 1991 - DAGUR - 11 Jón Isberg við málverk sem Baltasar málaði af honum. Jón fékk málverkið í afmælisgjöf frá Blönduóssbæ í tilefni 60 ára afniælisins fyrir sjö árum. bændur sem geta sagt sína meiningu og þora að standa við hana.“ Leiðinlegt að fá rýtingsstungu í bakið frá samflokksmönnum Jón hefur afrekað að sitja á þingi í nokkra daga árið 1967 sem varaþingmaður Sjálf- stæðisflokksins. Þegar einmenningskjör- dæmi voru við lýði fór Jón í framboð 1953 og 1956 en komst ekki að þó litlu hefði munað í fyrra skiptið. Annars var að heyra á Jóni að hann ætti erfitt með að rifja upp kynni sín af Sjálfstæðisflokknum. Fljótlega kom í ljós af hverju. Hann var látinn víkja fyrir Pálma Jónssyni Pálmasonar á Akri og segir að þar hafi verið farið undir fötin við sig. „Mér finnst allt í lagi að falla í kosning- um, það er ekki nema heiðarlegt. En mér finnst sérstaklega leiðinlegt að fá rýtings- stungu í bakið frá samflokksmönnum sínum þegar maður hefur unnið vel fyrir flokkinn allan tímann, alveg sama við hvaða flokk það er. Innanflokksátök eru ákaflega erfið og gróa seint, ganga jafnvel ættlið eftir ættlið.“ Jón sat í hreppsnefnd Blönduóss frá 1958 til 1982, eða í nær aldarfjórðung, og var þar af oddviti í 10 ár. Þá sat Jón í sýslunefnd frá 1961 þar til hún var lögð niður á síðasta ári í stað héraðsnefndar. „Eitt get ég sagt þér. Allan þann tíma sem ég sat í sýslunefnd þá komu aldrei upp pólitísk átök þrátt fyrir marga harða og pólitíska nefndarmenn. Ég man eftir því einu sinni þegar var vinstri stjórn í landinu og leitað var eftir umsögn á frumvarpi, sem að mínu mati jaðraði við fínan sósíalisma. Þá sagði einn sýslu- nefndarmanna: „Ég ætla að biðja alla vinstrimenn að koma út.“ Þá sagði einn góður bóndi og traustur framsóknarmaður: „Ja, þú verður að orða þetta einhvern veg- inn öðruvísi ef þú ætlar að fá inig til að koma út.“ Menn verða að mennta sig til að komast áfram Hér á undan kom fram að Jón hefur mikinn áhuga fyrir skógrækt. Annað áhugamál má nefna en það er búskapur. Jón hefur stund- að búskap í hjáverkum á nýbýlinu Laxholti, skammt frá Blönduósi, og mest verið með 96 kindur á fóðrum. Á Laxholti er Jón með útihús og einnig búinn að byggja þar sumar- bústað. Aðspurður sagðist Jón ekki hafa verið í vandræðum með að eyða frítímanum og helst þyrfti dagurinn að vera lengri. Þar sem styttist í lok sýslumannsferils Jóns hefur hann hafið byggingu á íbúðarhúsi sem hann flytur í úr sýslumannshúsinu og hefur Jón byggt húsið að mestu leyti sjálfur. í gamni sagðist Jón hætta þegar húsið væri tilbúið. „Eg kvíði ekkert fyrir því að hætta sem sýslumaður, ég hef næg áhugamál og er ekki orðinn forneskjulegur þannig.“ Jón er giftur Þórhildi Guðjónsdóttur og Texti og mynd: Björn Jóhann Björnsson. eiga þau sex uppkomin börn, fimm syni og eina dóttur. Þau eru Arngrímur, sakadóm- ari í Reykjavík, Eggert, tæknifræðingur og framkvæmdastjóri á Blönduósi, Guðbrand- ur, prentari í Reykjavík, Guðjón, stærð- fræðingur og hagfræðingur í Reykjavík, Jón Ólafur, sagnfræðingur í Reykjavík, og Nína Rós, mannfræðingur. Eins og sjá má af þessari upptalningu hefur „aðeins“ eitt barnanna farið í lögfræðina og Jón var spurður hvort hann hefði ekki reynt að hafa meiri áhrif þar á. „Nei, það þýðir ekkert að hafa áhrif en eins og aðrir foreldrar þá lætur maður krakkana læra eitthvað. Það er sama hvort það er til munns eða handar, menn verða að mennta sig til að komast áfram." Þar sem ég er nú Skagtiröingur pa varö ég að spyrja sýslumann Húnvetninga hvernig honum hefði líkað vistin við hliðina á okkur í gegnum tíðina. Jón hafði ekkert undan Skagfirðingum að kvarta. „Milli okkar sýslumannanna, fyrst Jóhanns Salbergs og nú Halldórs. hefur verið rnjög gott sam- komulag. Ég veit ekki betur en það sé líka góð samvinna á milli lögreglumannanna. Mér líkar ágætlega við Skagfirðinga og mín samskipti við þá hafa gengið vel. Ég nefni t.d. samvinnu á milli héraðsskjalasafnanna þar sem ég hef verið í forsvari fyrir Héraðs- skjalasafn A-Húnvetninga.“ Landsbyggðarfólk á við eitt vandamál að stríða - Finnst þér að samskipti Húnvetninga og Skagfirðinga mættu vera meiri? „Vafalaust gæti svo verið en við úti á landsbyggðinni eigum við eitt vandamál að stríða. Ef eitthvað kemur upp þá erum við að bítast um það alveg endalaust og menn vilja gjarnan njóta þess sjálfir ef þeir detta niður á eitthvað bitastætt.“ Það var kornið að lokum spjalls okkar Jóns, a.m.k. var listinn minn tæmduren við hefðum getað spjallað saman endalaust. M.a. ræddum við um ritun sjálfsævisagna og Jón minntist á að maður hefði haft samband við sig í fyrra og haft áhuga á að rita ævisögu hans. „Eg sagði við manninn að ég væri ekki orðinn svo kalkaður ennþá. Ég er kannski grobbinn en ekki orðinn kalkaður," sagði sýslumaður Húnvetninga. Eins og kom fram í inngangi viðtalsins var ætlunin að fá fram aðra hlið á Jóni ísberg en við erum vön í hans embætti. Vonandi eru lesendur einhverju nær um manninn sem stendur eins og klettur upp úr embættis- mannaflóru landsins, flóru sem gerist æ lit- lausari í hvert sinn sem menn á borð við ísberg hætta störfum.

x

Dagur

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.