Dagur - 11.09.1991, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Miðvikudagur 11. september 1991
Á hverjur ári verður hópur húseigenda fyrir þeirri óskemmti-
legu reynslu að fasteignir, sem þeir héldu að væru í góðu
ásigkomulagi og voru keyptar í góðri trú, reynast gallaðar.
Þá spyrja menn gjarnan hverjir beri ábyrgðina ef hús sem alls
ekki er hægt að kalla gömul, t.d. byggð seint á áttunda ára-
tugnum, fara að springa og teljast jafnvel stórskemmd, hugs-
anlega bæði vegna steypuskemmda sem grunur Ieikur á að
stafi af frostskemmdum meðan hús voru í byggingu, svo og
ónógri járnabindingu.
Hús í byggingu á Akureyri
Gallar í mannvirkjum geta verið kostnaðarsamir:
Þegar húsið fer að springa
- fáir húseigendur þekkja réttarstöðu sína þegar gallar koma í ljós í fasteignum þeirra
Dagur hafði samband við skrif-
stofu byggingafulltrúa Akureyr-
arbæjar og þar benti viðmælandi
blaðsins blaðamanni á að leita
svara við slíkum spurningum
hjá lögfræðingum.
Blaðamaður sneri sér því til
Sigurðar Jónssonar hjá Meistara-
sambandi byggingamanna.
Sigurður segir að þeir fái allmarg-
ar fyrirspurnir um þessi mál hjá
meistarasambandinu.
Fyrir kemur að
steypan frýs
Sigurður segir að í fyrsta lagi sé
öll steinsteypa með ársábyrgð
frá viðkomandi steypustöð.
Dómar hafi fallið vegna steypu-
galla, og stundum hafi húseig-
endur orðið að taka skemmdirn-
ar á sig. Eftir gögnum hjá bygg-
ingafulltrúa eigi að vera hægt að
rekja hvenær viðkomandi mann-
virki hafi verið steypt og hvenær
úttektir hafi farið fram. Þá á að
sjást hvort einhverjar athuga-
semdir hafi verið gerðar. í
Reykjavík er málum þannig fyrir
komið að ákveðið er hvern dag
hvort leyfi er gefið til uppsteypu
húsa, a.m.k. á þeim árstímum
sem búast má við kulda og frosti.
Byggingafulltrúi borgarinnar gef-
ur út slík leyfi eða bannar steypu-
stöðvum að afhenda steypu eftir
atvikum, miðað við hitastig.
Að sögn Sigurðar hefur komið
fyrir að steypa hefur frosið í
mannvirkjum á Akureyri, eins og
alkunna er, t.d. við Grenilund.
Þá geti sú spurning komið upp
hvort eðilega hafi verið gengið
frá járnum og öðrum þáttum. En
að sögn Sigurðar hafa steypu-
skemmdir allvíða komið fram í
Glerárhverfi, á ýmsum mann-
virkjum. Hann segir það m.a. í
verkahring byggingafulltrúa að
segja til um steypugæði á hverj-
um tíma.
En hvernig er staðan ef upp
kemst að hús er ekki byggt sam-
kvæmt samþykktri teikningu, t.d.
að járnabinding er ónóg? Sigurð-
ur segir að hlutverk byggingafull-
trúa sé að taka út járnalögn í
plötum. Ekki eigi að leyfa steypu
í tilvikum þegar ljóst er að ekki
er farið eftir samþykktum teikn-
ingum. Pappírar frá byggingafull-
trúa séu ekkert ábyrgðarskírteini
sem slíkir, en þeir eru að sögn
Sigurðar gagn eða skjal sem
greinir frá því hvenær hafi verið
steypt og hvort athugasemdir hafi
verið gerðar á þeim tíma af hálfu
byggingafulltrúa eða starfsmanna
hans.
Ábyrgð meistara
Ábyrgð meistara er fyrir hendi á
öllum mannvirkjum sem hann
hefur verið skráður fyrir. Að
hverri nýbyggingu eru meistarar
hver á sínu sviði, rafvirkjameist-
ari, pípulagningameistari, húsa-
smíðameistari og múrarameistari
ef um steinhús er að ræða.
Ábyrgð meistara tekur til þess
verkþáttar Sem unninn er undir
hans stjórn.
Dæmi eru til um að reynt hafi á
Skemmt hús í Glerárhverfi.
ábyrgð meistara fyrir dómi.
Sigurður segir að þá séu gjarnan
kvaddir til sérstakir menn með
sérþekkingu til að gera úttekt á
verkinu, og skoða þeir þá t.d.
hvort járnalögn eða öðrum þátt-
um er ábótavant. Ef í ljós kemur
að ekki er farið eftir teikningum,
ekki verið grafið eðlilega út eða
steypt á frosinn jarðveg, svo
dæmi séu tekin, færist ábyrgðin
yfir á viðkomandi meistara.
Sigurður varar þó við því að leik-
menn úti í bæ gerist dómarar í
slíkum málum. Leikmenn geta
t.d. alls ekki að óathuguðu máli
komið til meistara og kennt hon-
um um skemmdir eða slæm
vinnubrögð. Oft enda málin með
því að meistari og húseigandi
sættist á að hjálpa báðir til við að
lagfæra skemmdirnar, en stund-
um enda málin fyrir dómstólum,
eins og áður sagði.
Kaupendur fasteigna hafa eðli-
lega hag af því að ganga úr
skugga um að eignir séu ekki
skemmdar, því leyndir gallar
geta orðið kostnaðarsamir og
jafnvel stórlega rýrt verðmæti
húsa. Bent hefur verið á að fólk
sem leggur aleigu sína að veði
með húsakaupum geti lent illi-
lega í því þegar steypuskemmdir
eða annað kemur í ljós. Oft er
ekki ljóst hverjar orsakirnar eru
en sérfræðilegt álit og rannsóknir
þarf til að ganga úr skugga um
slíkt.
Byggiiigagallar ekki
einfalt mál
Eiríkur Jónsson, byggingaverk-
fræðingur hjá Verkfræðistofu
Norðurlands, hefur starfað mikið
við mat á skemmdum eins og
þeim sem hér hefur verið lýst.
Eiríkur segir að þeir húseigendur
sem verða fyrir tjóni telji undan-
tekningarlítið að þeir eigi rétl á
bótum. Pað sé þó engan veginn
svo í mörgum tilvikum, því þessii
mál eru langt frá að vera einföld.
Að sögn Eiríks standa húseig-
endur almennt illa að vígi þegar
um steypuskemmdir er að ræða.
Eftir að húsbyggjandi hefur átt
eignina í tiltekinn tíma missir
hann möguleikann á að fara fram
á skaðabætur vegna steypu-
skemmda því slík mál fyrnast
með tímanum. Kaupi maður hins
vegar skemmda eign af öðrum
manni kemur til álita hvort selj-
andi hafi leynt göllum hússins.
Sannist það síðarnefnda er hægt
að fara fram á bætur. Hafi fyrr-
verandi eigandi, þ.e. seljandi,
ekki vitað um gallana verður
málið flóknara.
Mörg tjónamál snúast um leka,
raka eða gluggavandamál sem
rekja má til galla eða jafnvel
stundum til rangrar meðferðar
húseiganda eða viðhaldsskorts.
Flest snúast þessi mál um að
kaupandi sé að reyna að ná rétti
gagnvart fyrri eiganda. í fjölbýl-
ishúsum getur komið upp skylt
vandamál. Dæmi um það eru
hjón sem festa kaup á blokkar-
íbúð, en mánuði eftir að þau
flytja inn er þeim sagt að þakið sé
ónýtt á blokkinni og það þurfi
endurnýjunar við. Þegar þau
gengu frá kaupsamningi var ekk-
ert rætt um þessa hlið málsins og
fólkið ekki leitt í sannleika um
málið. Eiríkur segir að þetta
dæmi sýni vel að allir aðilar verði
að hugsa sinn gang vel, bæði
kaupandi og seljandi. Fasteigna-
salar hafa hér skyldum að gegna,
því þeir eiga að kynna sér við-
komandi eignir mjög vel með til-
liti til galla sem kunna að leynast
hér og þar.
Svik og ófull-
nægjandi frágangur
í því tilviki að sannast að hús séu
ekki byggð í samræmi við sam-
þykktar teikningar er aðra sögu
að segja. Þegar járn vantar í
steinsteypu er ekki hægt að kalla
það annað en svik, jafnvel vísvit-
andi svik eða stórkostlegt kæru-
leysi húsbyggjanda. Fyrningar-
frestur er mjög langur í því til-
viki.
En er algengt að menn komist
að meiriháttar byggingargöllum í
húsum sínum? Eiríkur segir slíkt
frekar sjaldgæft, og hann veit
ekki nema um eitt mál þar sem
vísvitandi svik voru höfð í
; frammi. Stundum er hönnun
i ófullkomin og sá sem fram-
! kvæmdir verkið skilar því illa af
sér. Stðan kemur jafnvel í ljós að
engar teikningar eru til af því
sem um er að ræða.
í sumum tilvikum er fyrri eig-
anda alls ókunnugt um að gallar
leyndust í húsinu þegar það var
selt, og er auðvitað ekki hægt að
líta á slíkt sem svik.
Húseigendur gera sér sjaldan
grein fyrir að stundum má rekja
galla beint til slæmrar hönnunar.
Hönnuðir bera mikla ábyrgð.
Varðandi ábyrgð hönnuða er það
sama uppi á teningnum og hvað
varðar ábyrgð meistara, sérfræði-
legt mat þarf til að skera úr um
það.
Að lokum nokkur orð um
steypuskemmdirnar. Bent hefur
verið á að meiri rannsókna og til-
rauna sé þörf á efnisnámum fyrir
steypuframleiðslu og efniseigin-
leikum steinsteypu. Sýnishorn
eru reglulega send frá steypu-
stöðvum til Rannsóknastofnunar
byggingariðnaðarins í Reykja-
vík. í sambandi við steypu er oft
talað um sigmál, en að sögn Ei-
ríks segir sigmál útaf fyrir sig
næsta lítið um gæði steypunnar,
því margt annað spilar jDar inn í.
Þeir aðilar sem rætt var við voru
sammála um að miklar rannsókn-
ir þyrftu stöðugt að fara fram á
efnisnámum, ekki síst þegar farið
er að taka efni úr nýjum námum,
en eitt af hlutverkum bygginga-
fulltrúa sveitarfélaga er einmitt
að hafa eftirlit með slíkum rann-
sóknum og gefa út vottorð um
efnisgæði. EHB