Dagur - 29.10.1991, Síða 4

4 - DAGUR - Þriðjudagur 29. október 1991
ÚTGEFANDI: DAGSPRENT HF.
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SlMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1100 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 100 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 725 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
ÓLI G. JÓHANNSSON, ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRÐUR INGIMARSSON
LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON, ÞRÖSTUR HARALDSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Takmarka verður
útlán bankanna
Lausafjárstaða viðskiptabankanna er verri en hún hefur
verið um langan tíma. Allir bankarnir þrír að tölu eiga nú
í erfiðleikum með að uppfylla reglur Seðlabankans um
að lausafjárhlutfallþeirra nái 12%. Bankarnir verða því að
draga úr útlánum eins og frekast er kostur til þess að
sporna við því fjárútstreymi sem átt hefur sér stað á
undanförnum mánuðum. Eiginfjárstaða þeirra versnaði
til muna í byrjun þessa mánaðar þegar virðisaukaskattur-
inn féll í gjalddaga. Þótt deila megi um hvort heppiiegt sé
að innheimta hans fari fram á tveggja mánaða fresti er
óeðlilegt að hann sogi svo mikið fjármagn út úr banka-
kerfinu að lausafjárstaða þess fari undir þau mörk er
ákveðin eru í lögum og reglugerðum. Fleiri orsakir hljóta
því að valda þeirri slæmu lausafjárstöðu sem bankarnir
eiga nú við að glíma.
A síðustu mánuðum hefur tæpast liðið sá dagur að ekki
hafi verið skýrt frá erfiðleikum í rekstri þjóðarbúsins,
atvinnufyrirtækja og einstaklinga. Erfiðlega gengur að
koma böndum á halla ríkissjóðs og meðal annars er rætt
um að skerða verði velferðarkerfið, sem íslendingar hafa
komið sér upp á undanförnum áratugum, til að stöðva
erlenda skuldasöfnun. Fleiri og fleiri fyrirtæki eiga í
rekstrarerfiðleikum og ekkert lát er á því að atvinnufyrir-
tæki leggi upp laupana þar sem rekstur þeirra er kominn í
þrot. Vinnumarkaðurinn er ótryggari en verið hefur um
nokkurt skeið og nú er undirbúningur kjarasamninga að
hefjast. Þótt nokkur árangur hafi orðið af þjóðarsáttinni
er langt frá að fullt jafnvægi hafi verið tryggt í efnahags-
málum landsmanna. Margt af því fólki, sem lagði sitt af
mörkum til hóflegra kjarasamninga, gerði það í trausti
þess að verið væri að skapa grundvöll fyrir kaupmáttar-
aukningu síðar. Ýmsir telja að sá tími sé nú kominn og
þrátt fyrir að ekki virðist mikið til skiptanna að þessu
sinni fremur en oft áður er ljóst að lægstu launataxtar
verkalýðshreyfingarinnar og opinberra starfsmanna eru
neðan þeirra marka, sem unnt er að hafa framfæri af.
Þrátt fyrir erfitt ástand í efnahagsmálum og að vextir
hafi hækkað nokkuð frá því sem var fyrr á árinu er mjög
mikil eftirspurn eftir lánsfé eins og hin slæma lausafjár-
staða bankanna gefur til kynna. Einhver hluti þessara
fjármuna hefur farið til að viðhalda rekstri eiginfjárlausra
atvinnufyrirtækja, sem berjast áfram í krafti dýrt keyptra
lánsfjármuna. En hluti þessa fjámagns er einnig kominn í
umferð sem aukin neysla landsmanna. Ekki hefur dregið
úr innflutningi, heldur þvert á móti og eru nýlegar tölur
um sölu á nýjum bílum glöggt dæmi um hvert stefnt hef-
ur að undanförnu.
Þrátt fyrir alla umræðu um erfiðleika ríkissjóðs. Þrátt
fyrir augljósan vanda atvinnulífsins, ekki síst sjávar-
útvegsins og þrátt fyrir láglaunakreppu ýmissa starfs-
hópa virðist ekki hvarfla að íslendingum að leggja til hhð-
ar og ávaxta nema óeðlilegur hagnaður sé í boði innan
mjög skamms tíma. Eyðslan situr í fyrirrúmi og nú er svo
komið að takmarka verður útlán bankanna í landinu með
handvirkum aðferðum því lögmál framboðs og eftirspurn-
ar ná ekki að skapa jafnvægi á peningamarkaði vegna
lífsgæðakapphlaups landsmanna. ÞI
Hlöðver Þ. Hlöðvesson:
Loppa og Jón Loppufóstri
Yfir orðadyn um „frábæra“
samninga við Evrópusamfélagið
grúfir nú á hausti nálægt vetur-
nóttum dökkur kólgubakki orða
og ætlana um þörf þess að íslend-
ingar tengist og taki þátt í sam-
runaþróun Evrópu. Hvað á mað-
urinn við? Er það „fjórða ríkið“,
miðveldi, er eftir millitíð nokk-
urra „kanslara“ taki við af þriðja
ríkinu, þúsund ára ríkinu, sem
entist tólf blóðug ár? Er það
ríkið, er hafi rústir breska heims-
veldisins í jaðri auk verbúða og
aflastöðva á eyju langt útnorður
frá sér, í hafi? í vaxandi mæli læt-
ur hópur á sér kræla í Mið-Evr-
ópu, sem vekur svona ugg. Á
maðurinn við öfugmælið á heims-
byggðinni, veldið er stefnir hrað-
fara að aukinni miðstýringu þeg-
ar heimatryggð og ættjarðarást
vaxa hvarvetna þar sem ofstjórn-
arfjötrar falla?
Stundum bregður björtu ljósi á
viðburði samtíðar frá líkinga-
visku þjóðsögu:
Á Bleiksmýrardal, inn af
Fnjóskadal, er Loppuskál. Þar
bjó Loppa tröllkona og systir
hennar. Báðar voru þær í blóma
þroska síns er sagan gerðist.
Hvergi vissu þær af tröllkarli og
stálu því ungum og efnilegum
Jóni úr sveitinni. Vel vildu þær
að honum búa á sína vísu, org-
uðu í eyru honum, að hann
gleymdi ættbyggð sinni, smurðu
hann smyrslum einhverjum,
Hlöðver Þ. Hlöðvesson.
teygðu hann og toguðu, þæfðu
milli sín í bólinu, að hann stækk-
aði og þroskaðist til að gagnast
þeim við fjölgun tröllakyns. Illa
treystu þær Jóni að leggja ekki til
stroks og fór því aðeins önnur til
aðdrátta í senn.
Systir Loppu fórst í veiðiferð.
Varð Loppu angursamt við miss-
inn og vegna efa um tryggð fóstra
síns.
Eitt sinn gerði Jón sér upp
veikindi, sagðist banvænn nema
hann fengi tólf ára hákarl. Loppa
vildi hjálpa fóstra sínum og fór
að leita þó að illa treysti hún
Jóni. Fljótlega lagði hann af stað,
hitti stóðhross á dalnum er hann
tók til reiðar, en sprengdi þrjú,
svo var hann stór og þungur orð-
inn og gekk þó meginhluta leiðar
niður í Illugastaði. Kominn í
túnjaðar þar heyrði hann Loppu
hrópa: „Hérna er tólf ára gamli
hákarlinn, Jón, og þrettán ára
þó. Ég sótti hann á Siglunes.“
Jón komst til kirkju, bað að
klukkum væri hringt og sneri
Loppa frá við hljóðið.
Jón dó af ofreynslu eftir þrjá
daga og fékk leg í Illugastaða-
kirkjugarði.
Með vísun til þess að þeim
skuli fyrirgefast, sem ekki vissu
hvað þeir gerðu, er ekki vonlaust
að nútímajóni veitist sú mikla
mildi að íslandssagan forði minn-
ingu hans frá að bera brennimark
á enni í aldir fram. Einnig fái
hann að komast þangað, sem
hann á heima: Til hægri við
Björn Bjarnason af Illugastaða-
ætt, þar sem hann lifi nokkra ára-
tugi við góða heilsu, en áhrifalít-
ill og meinlaus.
En að við göngum í hóp, þar
sem blindur leiðir blindan? Nei.
Samstaða nú - um óháð ísland.
Höfundur er formaður byggðasamtak-
anna Útvarðar og meðlimur í samtökun-
um Samstaða um óháð ísland.
Tónlist
Eddu Erlendsdóttur
Tónleikar
Edda Erlendsdóttir, píanóleik-
ari, hélt tónleika á Akureyri
sunnudaginn 27. október. Hún
lék í Safnaðarheimili Akureyrar-
kirkju og voru tónleikarnir hinir
fyrstu í tónleikaröð Tónlistarfé-
lags Akureyrar á þessu starfsári
og voru þeir vel sóttir.
Edda starfar ekki að jafnaði
hér á landi. Hún býr í Frakklandi
og kennir við Tónlistarháskólann
í Lyon. Hún hefur haldið tón-
leika víða bæði austan hafs og
vestan sem og hér á landi og
meðal annars leikið með Sin-
fóníuhljómsveit íslands.
Tónleikar Eddu Erlendsdóttur
í Safnaðarheimili Akureyrar-
kirkju hófust á sónötu í f-moll
eftir átjándu aldar tónskáldið C.
P. E. Bach. Sónatan skiptist í
þrjá hluta, Allegro assai, And-
ante og Andantino grazioso.
Edda lék verkið af þrótti og
ákveðni. Sviptingar hennar á
milli hljóðláts leiks og mikils
styrks voru sterkar til áhrifa í
flutningi hennar og gáfu verkinu
kraftmikið yfirbragð, sem á
stundum jaðraði við ofsa. Öryggi
hennar í hinum þróttmikla flutn-
ingi var áberandi en þó komu fyr-
ir smágallar svo sem í áslætti og
lítils háttar ójöfnum trillum og
slaufum.
Það litla óöryggi, sem fram
kom í fyrsta verki efnisskrárinn-
ar, hvarf þegar í öðru verkinu,
sem var Fantasía í C-dúr eftir C.
P. E. Bach. Þetta er skemmtilegt
verk, sem gerir umtalsverðar
kröfur til flutningsháttar lista-
mannsins. Edda gerði verkinu
góð skil og dró ánægjulega frqni
glettni þess.
Síðasta verkið fyrir hlé var eft-
ir sama tónskáld og hin fyrr-
nefndu tvö. Það var sónata í G-
dúr og skiptist í kaflana And-
antino, Adagio sostenuto og
Allegro. í þessu verki sýndi Edda
á sér ljúfa og skemmtilega hlið.
Leikur hennar, sérstaklega í mið-
kaflanum, var sérlega innilegur
og hrífandi. Allegrokaflann lék
hún hins vegar af þeim þrótti,
sem við átti, og náði þannig
prýðilega að draga fram andstæð-
ur verksins.
Eftir hlé lék Edda Erlendsdótt-
ir tvö verk eftir F. Schubert. Hið
fyrra var 20 valsar op. 9 a. Þetta
verk er nokkurs konar syrpa
alþýðudansa samtíðar höfundar-
ins og er mjög í anda Vínartón-
listarinnar. Verkið er all-
skemmtilegt áheyrnar. Þó verður
því ekki neitað, að hin sífelldi
taktur í þremur fjórðu að hætti
Vínarvalsanna er dálítið einhæf-
ur. Fjölbreytni laglínanna og
ólíkur blær, sem Edda nýtti lipur-
lega í túlkun sinni, gerði þó vel í
því að vega á móti einhæfninni.
Lokaverkið var Sónata í a-moll
D.537 (op. posth. 164). Verkið
skiptist í Állegro ma non troppo,
Allegretto quasi andantino og
Allegro vivace. í þessu verki
sýndi Edda Erendsdóttir, að
henni lætur ekki síður að túlka
rómantíska tónlist en aðra.
Flutningur hennar var á flestan
hátt hrífandi. Hljóðfærið söng
fögur stefin í blæbrigðaríkum og
ljóðrænum leik hennar auk þess
sem hún nýtti þrótt þess af
smekkvísi og ákveðni í lyftandi
og kraftmiklum hlutum verksins.
Enginn þeirra, sem sóttu tón-
leika Eddu Erlendsdóttur í safn-
aðarheimilinu, þarf að velkjast í
vafa um það, að þar sem hún fer
er mikill listamaður. Vonandi
verður þessi ekki langt að bíða,
að hún gefi tónlistarunnendum á
Akureyri kost á að njóta leiks
síns aftur.
Haukur Ágústsson.
Edda Erlendsdóttir, píanóleikari. „Vonandi verður þess ekki langt að bíða
að hún gefi tónlistarunnendum á Akureyri kost á að njóta leiks síns aftur,“
segir Haukur Ágústsson m.a í grein sinni.