Dagur - 01.05.1992, Blaðsíða 19

Q
Föstudagur 1. maí 1992 - DAGUR - 19
Verkalýðsbarátta - barátta fyrir al-
mennum lífskjörum hverrar þjóðar
Myndlistarkona nokkur sagði
nýlega í viðtali við tímarit að
sér fínndist kynslóð sín standa
á tímamótum. Nú væri komið
að því að byggja upp innihald-
ið í samfélagið sem kynslóðin á
undan hafí byggt upp hið ytra.
Hún lét þessa getið í viðtali
sem annars fjallaði um ferm-
inguna og undirbúning hennar
í tilefni þess að hún var að
fylgja eldra barni sínu til ferm-
ingar. Hún benti á ákveðin ytri
einkenni sem nú gerðu vart við
sig í samfélaginu og nefndi sér-
staklega samdrátt, einkahyggju
og aukinn trúaráhuga. Eflaust
má deila um hvort þessir þættir
séu á einhvern hátt tengdir en
margt bendir til að þeir spretti
upp vegna þess að fólki fínnst
eitthvað vanta - eitthvert inni-
hald í þær Iífsvenjur sem það
hefur skapað sér.
Lífsvenjur fólks hafa þróast
með undra hraða á þessari öld.
Hin efnislega umgjörð hefur tek-
ið verulegum breytingum frá ein-
um áratug til annars. Kynslóðin á
undan sem myndlistarkonan
nefndi svo hóf störf sín við
aðstæður gjörólíkar þeim sem við
þekkjum í dag. Því er ekki ofsagt
að hún hafi byggt samfélagið upp
hið ytra. Ef til vill vegna þess
hversu hratt hún gekk til verks
við að umbreyta fátækt og
’aðstöðuleysi hið ytra hafði hún
ekki nægjanlegan tíma til að huga
að hinu innra.
{ n % § . jg rf
Tákn um samstöðu þeirra
er urðu að berjast
Fyrir nokkrun árum var leikverk
Tryggva Emilssonar, Fátækt
fólk, sýnt á fjölunum í gamla
samkomuhúsinu undir brekkunni
á Akureyri. Margir kannast einnig
við bækur höfundarins, þar sem
hann lýsir þjóðfélagsástand-
inu á fyrstu árum aldarinnar.
Þeim arfi sem aldamótakynslóðin
tók við og breytti á einni starfs-
ævi. Tryggvi lýsir aðstæðum hins
vinnandi fólks þess tíma á svo
sannfærandi hátt að áhorfandi
eða lesandi verka hans lifir sig
nánast ósjálfrátt inn í þann veru-
leika sem fólk bjó við þótt hann
virðist um flest ólíkur þeim tím-
um sem við lifum á. í því aldar-
fari - í því þjóðfélagsástandi á
dagurinn í dag rætur sínar. Bar-
áttudagur verkalýðsins var tákn
þess fólks um samstöðu er varð
að berjast og það oft hatramm-
lega fyrir kjörum sínum - nánast
fyrir tilveru sinni. Sporaslóðin frá
Krossanesi að Tanga þaðan á
Torfunef og síðan á Höepfners-
bryggju þar sem þeir báru alls
staðar upp sömu spurninguna -
spurninguna um hvort eitthvað
væri að gera, var hvorki gata alls-
nægta eða réttlætis. Hún var fyrst
og fremst gata þar sem fátæktin
og bjargarleysið var við hvert
fótmál. En fólkið sem hana gekk
hafði til að bera lífsþrótt þótt það
risi á stundum vart undir þeirri
byrði sem samfélagið lagði því á
herðar. í þessum lífsþrótti leynd-
ist sá kraftur sem nú hefur
umbreytt þjóðfélaginu hið ytra
en geymt okkur að fást við inni-
haldið eins og myndlistarkonan
komst að orði.
Vígvöllurinn hefur
færst frá vinnuplönum
að tölvuskjám
Þótt hinn ytri umbúnaður í lífi
Krafa þessa dags hlýtur að
vera um atvinnu fyrir alla
Ef þjóðin ætlar að viðhalda hin-
um ytri búnaði samfélagsins sem
myndlistarkonan minntist á í
umræddu viðtali og vernda þá
lífskjaramöguleika sem hér hafa
skapast verður að takast sameig-
inlega á við að auka framleiðslu-
möguleikana og þar með fjölga
atvinnutækifærum. Að þessu
sinni rennur baráttudagur verka-
lýðsins upp við meiri óvissu á
vinnumarkaði en um langan
tíma. Tákn þessa 1. maí hlýtur
því að vera krafan um atvinnu
fyrir alla. Hún er forgangskrafa
og þegar henni hefur verið full-
nægt er unnt að snúa sér að hug-
myndum um hærri lauri og auk-
inn kaupmátt. En til þess að ná
slíku markmiði verða allir að
leggjast á eitt. Sú miðlunartillaga
sem ríkissáttasemjari hefur nú
lagt fram í yfirstandandi kjara-
samningum er liður að þeim
markmiðum. í þeirri tillögu felast
ekki vonir um aukinn kaupmátt.
Hún er framhald þjóðarsáttar-
samninganna - framhald þess
stöðugleika sem nú hefur tekist
að koma á í efnahagslífi þjóðar-
innar. Með henni er verið að
leggja grundvöll þess sem nú þarf
að vinna að. Sókn til aukinna
framleiðsluverðmæta þjóðarinn-
ar og endurheimt þeirra lífskjara
sem við höfðum komið upp. Með
hliðsjón af íslendingseðlinu er
ekki unnt að gera ráð fyrir að
þjóðin sætti sig við annað. Eðli
verkalýðsbaráttunnar hefur því
breyst á umliðnum árum. Tækni-
vinna hefur verið að taka við af
eldri baráttuaðferðum. En þrátt
fyrir nýja tíma er samstaða hinna
vinnandi manna jafn nauðsynleg
og fyrr. Hún býr að baki hverjum
þeim aðgerðum er viðhafa verður
og ekkert síður þeim sem felast í
varnarbáttu fyrir hinum ytri gæð-
um samfélagsins en beinni launa-
baráttu manna.
Verkalýðsbarátta -
barátta fyrir almennum
lífskjörum hverrar þjóðar
og innihaldi samfélagsins
Pennan baráttudag verkalýðsins
ber einnig að á þeim tímum sem
fólk kýs að beita huganum að
hinu innra í samfélaginu - inni-
haldinu sem myndlistarkonan
minntist á. Slíkar hugmyndir
hafa oft gert vart við sig á meðal
manna en oft er eins og baráttan
um hið ytra hafi ýtt þeim til hlið-
ar á nýjan leik. Slíkt getur aldrei
talist af hinu góða, því þótt tími
manna sé takmarkaður eiga hug-
myndir um ytri búnað og innihald
ætíð að eiga samleið. Vera má að
álag og erfiði við uppbyggingu
hins ytra hafa verið með þeim
hætti að takmarkaður tími hafi
gefist til annarra hluta en vinna
fyrir afborgunum af þegar festum
fjármunum. Pannig hafi kynslóð-
in á undan byggt hið ytra upp.
Verkalýðsbaráttan má heldur
ekki undanskilja hið mannlega í
samfélaginu. Hún er í raun ekki
einvörðungu barátta um krónur
og aura. Um hvað sé tekið úr
hægri vasanum og sett í þann
vinstri. Hún er barátta fyrir
almennum lífskjörum hverrar
þjóðar og þar með einnig barátta
fyrir því að maðurinn hugi að
hinu innra - innihaldinu í því
samfélagi sem hann lifir í.
Þórður Ingimarsson
fólks sé nú allur annar en á
árdögum verkalýðsbaráttunnar -
þegar réttindi verkafólks voru
nánast engin og möguleikar þess
oft fáir aðrir en biðja um handtak
hjá þeim er við atvinnurekstur
fengust, er 1. maí sami táknræni
baráttudagur verkalýðsins þar
um útdeilingu á launakjörum er
að ræða.
Með þjóðarsáttinni
var brotið blað
Með þjóðarsáttarsamningunum í
febrúar 1990 var brotið nokkurt
Aukinn launajöfnuður á
tímum efnahagsörðugleika
Um ástæður þeirra efnahags-
örðugleika er við nú þekkjum
hefur margt verið rætt og ritað.
Þótt mönnum geti þar sýnst sitt
hverjum er ljóst að framleiðsla
Starfsmenn Slippstöðvarinnar að störfum. Skipasmíðaiðnaðurinn á nú mjög í vök að verjast og starfsmönnum hefur
fækkað verulega. Vonandi rætist úr á næstu árum, því alltaf þarf að endurnýja skipastól landsmanna og það er skarð
fyrir skildi ef nýsmíðar skipa leggjast alfarið af hér á landi.
sem menn minnast þess hvað
samstaðan er nausðynleg -
hverju hún getur fengið áorkað
og þarf að fá áorkað þótt allri
skynsemi sé beitt. Að þessu sinni
ber baráttudaginn að þegar
kjarasamningar hafa verið í
undirbúningi og við meiri erfið-
leika er að etja í atvinnulífinu en
um langan tíma. í tímans rás hafa
vinnuaðferðir við gerð kjara-
samninga breyst. Barátta í formi
harðra átaka hefur vikið fyrir
tæknilegri vinnu og margskonar
útreikningum. Vígvöllurinn hef-
ur færst frá vinnuplönum að
tölvuskjám. Slíkt verður að telj-
ast af hinu góða því aldrei er unnt
að skipta meiru en til er hverju
sinni. Síðan má lengi deila um
hvort skiptingin fari fram sam-
kvæmt fullkomnu réttlæti eða
hvort hin eina sanna formúla sé
raunverulega til í því efni. Víst er
hún vandfundin i hinu flókna
samfélagi þar sem útilokað er að
sameina sjónarmið allra þegar
blað hvað gerð kjarasamninga
varðar. Þar liggja ákveðin skil á
milli hinna eldri og hinna nýrri
baráttuaðferða. í fyrstu héldu
ýmsir því fram að með þeim
samningum hafi verkalýðshreyf-
ingin slíðrað sverð sín og ákveðið
að taka við þeim molum er féllu
af borðum húsbændanna. Þau
sjónarmið hafa þó hörfað eftir
því sem mánuðirnir hafa liðið.
Þótt kauphækkanir yrðu ekki
miklar og lífskjör hafi staðið í
stað eru hinar jákvæðu hliðar
þessara samninga komnar fram.
Verðbólgan - erkióvinur allra
efnahagskerfa - hefur hörfað.
Verðbólgutréð hefur verið slitið
upp með rótum og sólin nær nú
að skína á viðkvæman nýgræðing
efnahagslífsins. Við getum spurt
okkur um hvernig undanfarandi
efnahagsörðugleikar hefðu kom-
ið við ef hér hefði geysað verð-
bólga um nokkra tugi prósenta á
ársgrundvelli. Fullyrða má að
þröngt hefði orðið í búi margra.
þjóðarinnar megnar ekki lengur
að greiða fyrir þann ytri umbún-
að sem hún hefur byggt - þann
lífsstíl sem hún hefur tileinkað
sér. Til lausnar þeim vanda verð-
ur ekki hrópað á torgum. Einskis
verður krafist sem ekki er til.
Aðeins verður unnt að láta ofur-
lítið úr hægri vasanum ofan í
þann vinstri en það breytir oftast
litlu þótt slíkar aðgerðir þjóni
stundum ofurlitlu réttlæti þegar
hinir lægst launuðu eiga hlut að
máli. Því miður hefur íslensk
verkalýðshreyfing ekki borið
gæfu til þess að draga úr launa-
mun á meðal þjóðfélagsþegna.
Þar er vissulega um erfitt við-
fangsefni að ræða því hinir betur
settu í launalegum skilningi eru
oft einnig betur settir þegar um
sjónarhorn við samningaborðið
er að ræða. Á tímum efnahags-
samdráttar er aukinn launa-
jöfnuður þó eitt þeirra atriða sem
verður að gefa gaum af meiri
alvöruþunga en verið hefur.