Dagur - 30.12.1992, Side 21

Miðvikudagur 30. desember 1992 - DAGUR - 21
allir veiðimenn og þá sérstaklega þeir sem
stunda minkaveiðar, sem ég gerði.
í fjórtán sumur elti ég varginn og drap.
Minkurinn er einn mesti ógnvaldur lífríkis-
ins og ég vildi leggja mitt að mörkum til að
hefta útbreiðslu hans. Orð Helga á Gvend-
arstöðum er hann sagði, að drepa mink er
sem að fást við fleygar tófur, eru orð að
sönnu. Til minkaveiða fór ég af hugsjón en
ekki í fjárvon. í júní vakti ég oft í fjóra sólar-
hringa við veiðar. Þá henti ég mér niður í
tvo til þrjá tíma og hóf svo veiðar á ný.
Þú vilt veiðisögu og hér kemur ein. Að
haustlagi fór ég að huga að kindum. Föl var
yfir og ís á vötnum. Eg tók með mér spaða
og minkahundinn. Norðan Belgjarfjalls
voru engar kindur, en við félagar fundum
nýja slóð eftir mink. Ég var á gönguskíðum
sem oftast og fylgdi slóðinni út alla bakka.
Ljóst var að dýrið var læða, trúlega hvolpur.
Ég var þess viss að ég myndi finna dýrið.
Hundurinn var góður en byssuna vantaði.
Slóðin lá yfir Sandvatn á ís yfir í Hamars-
landið. Lengi velti ég vöngum yfir hvort ég
ætti að freista þess að fara vesturyfir. Hund-
urinn fór fyrir og var byrjaður að gjamma
við bakkann hinumegin. Því var ljóst að
hann hafði fundið dýrið. Ég fór yfir á þunn-
um ís. Ég þekkti mig vel, sem gerði gæfu-
muninn. Þarna var torfbakki með stakstein-
um í, blágrýti en ekki hraun. Jörðin var þíð
og því var ljóst að auðvelt verk var að grafa
með spaðanum góða. Framan við bakkann,
nokkru neðar, var uppsprettulind og þar var
augað alautt. Ég vissi að ef ég missti dýrið
fram úr holunni þá myndi það stinga sér
beint í augað og þá næði ég ekki til þess. Nú
mokaði ég snjó í augað, þannig að það var
fullt af krapi, áður en ég tók að pjakka og
grafa í moldarbarðið. Er ég var kominn
rekulengdina inn stökk minkurinn fram og
stefnir beint í augað. Ég sló rekunni eftir'
dýrinu og það beint í jörðina. Með það
hrökk blaðið af. Minkurinn stakk sér í aug-
að, en komst ekki niður vegna krapsins. Nú
stökk hann aftur í átt að barðinu og ég náði
þungu höggi á’ann með skaftinu. Dagar
dýrsins voru taldir og hundurinn fékk að
bryðja djöful.
Hvort það var tilviljun að ég hitti minkinn
læt ég ósagt, en að taka mink án byssu og
ekki á betri stað er sérstakt að mínu mati.
Já, ég er búinn að fara til rjúpna í haust.
í þrjú ár hef ég sett mér að takmarki að ná
tuttugu rjúpum. Fyrsta árið tókst það. Ég
fékk tuttugu og eina. í fyrrahaust náði ég
nítján og nú í haust var þetta sýnu verra. Ég
komst í sextán. Tólf daga tók að ná þessum
sextán. Það er af sem áður var. Nú verð ég
að fara rólega, bæklaður sem ég er. Veiði-
gyðjunni skal ég þó þjóna til míns skapa-
dægurs.“
Til Akureyrar
„Fertugur var ég er við hjónin fluttum til
Akureyrar. Svo var komið að vonlaust var
fyrir okkur að búa að Geirastöðum vegna
heilsubrests konunnar. Konan mín er Guð-
björg Sigurðardóttir, ættuð frá Þórshöfn á
Langanesi. Henni kynntist ég á Akureyri og
við eigum þrjú börn. Bræður mínir Sigurður
og Jón tóku við öllum búrekstri og Jón
keypti og flutti í hús það er við áttum.
Að vísu kom ég ekki til Akureyrar fyrr en
síðla vetrar 1970. Um veturinn vann ég í
Gufustöðinni í Bjarnarflagi. Þar var þá til-
raunakeyrsla. Lengst af vorum við tveir
starfsmennirnir, ég og Geir heitinn Egils-
son. Við stóðum átta tíma vaktir og vetur-
inn er sá ömulegasti sem ég hef lifað. Tíð-
arfar var vont og aðstaðan bágborin að öllu
leyti. Vökur voru miklar og gufustöðin hið
mesta hróald. Vélin var 40 ára, gerð fyrir
ferskvatn og kom frá sykurverksmiðju í
Skotlandi. í vélinni var mikið um kopar og
hann varð sem augnaður ostur eftir að gufan
hafði leikið um hann. Bilanir voru því tíðar.
Tvisvar kviknaði í rafalnum þennan vetur.
Er ég kom til Akureyrar undir vor hitti ég
Ragnar Ólason sem starfaði hjá Samband-
inu. Hann bauð mér starf og sagði mér að
koma daginn eftir. Ekki gat ég það, Guð-
björg var á sjúkrahúsi og ég þurfti að hugsa
um börnin. Þó fór svo að ég hóf störf áður
en Guðbjörg útskrifaðist af sjúkrahúsinu.
Ragnar hringdi dag hvern og var ágengur.
Ég þurfti á vinnu að halda og lét því undan.
Mitt fyrsta verk var að koma fyrir sútunar-!
kerjum í nýja verksmiðjuhúsið. Hjá Sam-!
bandinu var ég allt til þess að ég veiktist.1
Verkstjóri var ég lengi og síðar sá ég um
viðgerðir.
í sútunarverksmiðjunni kynntist ég
mörgu. Á rannsóknarstofunni hjá Valde-
mar Ragnarssyni komst ég í að gera ýmsar
tilraunir er lutu að lífríki Mývatnssveitar, en
þar efra hafði ég fylgst með ýmsu í flóru
Mývatns og Laxár.“
Viðtal: Óli Q.
Mynd: Robyn
Vita skulu menn
„í dag er Mývatnssveit svipur hjá sjón og þá
verð ég að vitna í sjálfan mig eins og forsæt-
isráðherrann okkar gerir jafnan. Þeir sem
ekki þekktu lífríki Mývatns og Laxár fyrir
1970 eru engan veginn dómbærir á það sem
er að gerast í dag og gerst hefur á undan-
gengnum árum. Því er svo að enginn sem er
fæddur eftir 1960 getur lagt dóm á hvernig
málum er komið. Því hlægir mig oft þegar
þessir strákar, sem vart eru þurrir á bakvið
eyrun, eru að segja mér hvernig þetta var
allt hér áður fyrr.
Frá árinu 1939 hef ég rannsakað vissa
þætti lífríkis í Mývatnssveit og það læðist að
mér að Kisiliðjan sé bölvaldur Mývatns og
Laxár. Ekki er ég það vitgrannur að kenna
verksmiðjunni einni um, en hinsvegar á
verksmiðjan ekki heima í lífríki sveitarinn-
ar, sem er einstakt að allri gerð og alþjóðleg-
ur sáttmáli gildir um.
í upphafi var logið.að okkur Mývetning-
uin. Það gerði iðnaðarráðherrann Magnús
Jónsson frá Mel. Hann sagði okkur á sveit-
arfundi að ekki væri hægt að hafa dælu-
prammann rafmagnsdrifinn. Við vissum
betur, en fengum engu breytt. Enn í dag er
díseldrifinn prammi á Mývatni með vökva-
drifnum strokkum. Svo tala menn um
tækniundur. Díselpramminn býður hætt-
unni heim. Vita skulu menn að kom ég í
Námaskarð að morgni til um klukkan fimm.
Norðvestan gráð var á vatninu. Pramminn
var skammt út af Ytri-Höfða og lognrákina
lagði vestur í Hrauney. Ekki var vafi á hvað
þar var. Þetta var olía eða glussi.
Umræður manna um lífríki Mývatns eitt
og sér eru út í bláinn. Um er að ræða miklu
stærra mál þar sem er vatnasvæði Mývatns,
Laxár og Skjálfandaflóa eru eitt. Mývatn er
móðir Laxár. Deyi Mývatn þá deyr Laxá og
einnig iíf í Skjálfanda að miklu leyti.
Fiskifræðingar hafa komist að því að
heilu árgangarnir af smásilungi hafa drepist
fyrir fæðuskort. Af hverju fæðuskorturinn
stafar er ekki upplýst. Greinilegt er að
dauðinn hefst í lægstu lífverunum og heldur
síðan upp eftir lífkeðjunni allt til fuglanna.
Rannsóknir mínar segja mikið um þennan
dauða og ég er sár við þessa vísindamenn,
sem hér hafa starfað í tuttugu ár. Þeir
standa enn á upphafspunktinum í rannsókn-
um eftir því sem okkur er sagt. Að mér læð-
ist þó sá grunur að þeir viti meira en upp er
gefið."
Fyrir mér er það ekki dulið
„Algjört gat er í rannsóknir að einu leyti.
Allar rannsóknir vantar á grunnvatninu,
grunnt sem djúpt í jörðu. Heill heimur hella
er undir hrauninu austan Mývatns. Þessir
hellar eru fúllir af vatni. Þetta vatn verður
að rannsaka því fyrr eða síðar kemur það
fram í Mývatn. Frá Kisiliðjunni, út í jarð-
vatnið, fer mikið mikið magn brennisteins-
sýru. Brennisteinssýran er með þeim ósköp-
um gerð að hún er eðlisþyngri en vatnið og
því leitar hún niður. í kyrrstöðu skilur hún
sig frá vatninu sem botnfall. Róbert Agnars-
son, fyrrverandi forstjóri Kísiliðjunnar, hef-
ur greint frá að verksmiðjan noti ár hvert
um 130 tonn af brennisteinssýru. Megnið er
undið út og gengur út í jarðveginn og grunn-
vatnið.
Brennisteinssýra er náttúrulegt efni og
eyðist aldrei. Kísiliðjumenn svara til, að við
blöndun við sóda sé málum bjargað. Ég veit
betur, því við efnablöndunina verður til enn
hættulegra efni sem betur flýtur.
Baráttan er mikil með og á móti Kísiliðj-
unni. Landgræðslunni er beitt í pólitískum
tilgangi. Fyrir mér er það ekki dulið á nokk-
urn hátt að stefnt er að því að leggja búskap
í rúst í Mývatnssveit. Þannig verður að engu
að hverfa fyrir bændur nema verksmiðju-
rekstrinum þrátt fyrir að sannað verði að
Kísiliðjan sé bölvaldurinn, að lífríkishrunið
sé af hennar völdum. í þeirri stöðu verður
nærtækt, sem forstjóri Kísiliðjunnar segir,
að vinnulegir hagsmunir verði látnir ráða,
að kísilnám verður stundað úr Mývatni um
ókomna framtíð." ój