Dagur - 25.11.1995, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Laugardagur 25. nóvember 1995
Af prestum, fölsurum og fleirum
Jólabókaflóðið er skollið á og nýjar
bækur streyma á markaðinn. Jón Hjalta-
son, sagnfræðingur á Akureyri, lætur
ekki sitt eftir liggja og gefur út tvær
bækur fyrir þessi jól. Fyrri bókin hefur
að geyma gamansögur af íslenskum
prestum og ber heitið Þeim varð á í
messunni. Seinni bókinn, Falsarinn og
dómari hans, er nokkuð annars eðlis en í
þeirri bók er að finna fimm söguþætti úr
fortíð og er sögusviðið Eyjafjörður.
„Vinnan bak við þessar tvær bækur var
gjörólík. Falsarinn og dómari hans er
bók sem ég skrifa að öllu leyti og byggi
á heimildum og þurfti því að draga að
mér mikið af skjölunt og grúska heil-
mikið. Hin bókin byggist hins vegar á
að safna saman sögum; hafa samband
við menn og fá þá til að segja sér sögur
eða skrifa fyrir sig sögur. Vinnan við þá
bók var því allt önnur og fljótlegri því
ég vann hana ekki einn. Við vorum tveir
ritstjórar og ýmsir prestar sendu okkur
tilbúnar sögur í bókina,“ segir Jón um
bækumar sínar tvær.
Norðlenskir prestar
í aðalhlutverki
Hugmyndin að bókinni urn prestana
kviknaði í framhaldi af stuttum þætti á
Stöð 2 þar sem Bjami Hafþór heimsótti
nokkra presta og bað þá um að segja af
sér skemmtilegar sögur. „Bjami Hafþór
lagði hugmyndina í rauninni upp í hend-
urnar á okkur,“ segir Jón. „Prestarnir
tóku okkur mjög vel og voru líka mjög
liðlegir við að senda okkur sögur af
sjálfum sér.“
Norðlenskir prestar eru í stóru hlut-
verki í bókinni. Birgir Snæbjömsson á
Akureyri, Hannes Öm Blandon í Lauga-
landsprestakalli, Hjálmar Jónsson þing-
maður og Pétur Þórarinsson í Laufási
segja frá skemmtilegum atvikum og
einnig er að finna óborganleg tilsvör
prófastanna Péturs Þ. Ingjaldssonar í
Húnavatnssýslu, Arnar Friðrikssonar á
Skútustöðum og Baldurs Vilhelmssonar
í Vatnsfirði. Fjölmarga aðra presta ber á
góma í bókinni sem of langt mál yrði
upp að telja.
Jón segir að það hafi komið sér nokk-
uð á óvart hvað hann varð ánægður með
bókina. „Mér finnst húmorinn í prestun-
um svo fínn. Þetta er ekki þessi galsa-
fengni húmor þar sem mikil læti eiga að
kalla fram bros og hlátur heldur er hann
Jón Hjaltason með bækurnar tvær sem voru að koma út. Jón er fæddur árið 1959. Hann er sagnfræð-
ingur frá Háskóla íslands og hefur m.a. sent frá sér bækurnar Sögu Akureyrar 1. og 2. bindi og Her-
námsárin á Akureyri og Eyjafirði. Mynd: bg
Tvær gamansögur
lfkari breskum húmor sem felur í sér
eitthvað virkilega sniðugt og fyndið án
þess að kalla endilega á öskur og læti
með. Ég er mjög ánægður fyrir hönd
presta landsins að þeir búi yfir þessum
húmor.“
Hasarmál 19. aldar
Seinni bókin sem hér er til umræðu,
Falsarinn og dómari hans, er eins og fyrr
segir nokkuð frábrugðin bókinni um
prestana. Þessi bók skiptist í fimm sögu-
þætti og er sögusvið allra þeirra Eyja-
fjörður á 19. öldinni. Tveir þáttanna
segja frá undarlegum örlögum tveggja
manna, þeirra Þorvalds Schovelin, sem
falsaði peningaseðil og var fyrir vikið
dæmdur til dauða, og Jóns Sigurðssonar
á Böggvisstöðum sem tókst að brjótast
úr fátækt til þess að verða einn ríkasti
íslendingur 19. aldar. Þrír þættir eru síð-
an um hasarmál 19. aldar og fjalla allir
urn einhver deilumál. Einn þessara
þriggja þátta, um trippamálið, hefur
tengingu í Skagafjörð en þetta mál sner-
ist upp í deilur milli Eyfirðinga og
Skagfirðinga um hverjir færu verr með
skepnur.
„Þessa bók er ég búin að vera með
nokkuð lengi í vinnslu," segir Jón. „Við
ritun Sögu Akureyrar hef ég þurft að
fara í gegn um ýmis skjalasöfn. Mér datt
snemma í hug að það þyrfti að skrifa um
Jón Sigurðsson á Böggvisstöðum og
þegar ég fór í gegnum þessi skjalasöfn
hirti ég allt sem ég fann um Jón og
reyndar líka það sem ég fann um Þor-
vald falsara. Ferlið er því orðið mjög
langt. Vegna þess að ég var að skrifa
sögu Akureyrar varð ég að fara í gegn-
um öll gögn, bæði stór og smá og fann
gögn, t.d. um Þorvald, sem ég hefði ekki
fengið ef ég hefði bara verið í þeirri
vinnu að skrifa um hann. I þessu grúski
mínu komst ég t.d. að því að hann hefði
verið dæmdur tvívegis til dauða og þetta
er eitt af þeim atriðum sem Bimi Th.
Björnssyni, sem skrifaði skáldsögu um
Þorvald falsara, hefur yfirsést í sinni
bók. Ég leik mér svolítið að því að
tengja saman minn þátt um Þorvald og
bókina hans Björns Th. bæði til að leiða
fram sannleikann og einnig til að les-
endur geti betur áttað sig á þeim persón-
um sem Björn segir frá, sérstaklega
þessum mönnum sem eru að rétta í máli
Þorvalds. Ég reyni að kryfja þær persón-
ur og bera saman við það sem Björn
segir um þær og okkur passar nú ekki
alltaf saman,“ segir sagnfræðingurinn
og brosir í kampinn.
Séra Birgir Snæbjörnsson:
Þetta var við giftingu í Akureyrarkirju. Ég bað alla að syngja með
brúðkaupssálminn en aðeins einn tók undir, lftill drengur, kannski
svona tveggja ára. Þegar ég söng hástöfum, Heyr böm þín, guð fað-
ir, þá söng hann það sem hann kunni best en það var lagið Atti katti
nóva. Hann var nú stoppaður tiltölulega fljótt en um kvöldið hitti ég
drcnginn og þakkaði honum innilega fyrir með handabandi, hann
hefði verið sá eini er vildi hjálpa mér eitthvað.
Séra Pétur Þórarinsson:
Konan mín er hjúkrunarfræðingur að mennt. Þegar við hjónin
bjuggum á Hálsi var oft leitað til prestsfrúarinnar ef menn fengu
skeinu eða ónot. Voru þctta mest ógiftir karlar eftir því sern gárung-
amir sögðu.
Þegar við ákváðum að flytja frá Hálsi í Möðruvelli sagði einn
piparsveinninn: „Það er afleitt að missa þau Ingu og Pétur frá Hálsi.
Hann sér um að sinna okkur andlega en Inga hefur verið dugleg að
sinna okkur líkamlega.“
- Ur bókinni „Þeim varð á í méssunni. “ -
- Hver er markaðurinn fyrir bók af
þessu tagi?
„Ég geri mér aðeins óljóst grein fyrir
hver hann er. Bókaútgáfa er oft eins og
að grafa eftir gulli og yfirleitt finna
menn ekki neitt. En ég held þó að meðal
íslendinga sé töluverður áhugi á sinni
fortíð og sínum forfeðrum og ég hygg
því að það sé alltaf einhver markaður
fyrir þess konar bækur.“ AI
TU lífskúnstners Þórðar HalMórssonar
á 90 ára afmœlinu 25. nóventber 1995
Þú elskaðir frelsið og örœfafrið
sem öðlinga flestra er siður.
Og kunnir svo vel að keyra á þau mið
að kveða draugana niður.
Léttfórstu jafnan með lífsins hlass
og lagðir á brattann án stafsins.
Svo skaustu ellinni reffyrir rass
og reifst þig úr brimróti hafsins.
Barst á þig ilmvatn og blekktir hvern ref
á blágrýti léttur á fœti
og letraðir bœkur, sem lesið ég hef
og lyft þér í höfunda sœti.
Sterkur á velli með stóíska ró
stundaðir listmál afnatni.
Lagðir þig fram í lífsins sjó
og lifðir á ölkelduvatni.
Hamingja þín er hér um bil
sem höll byggð á traustum sökkli.
Og víst var það sœla að verða til
í vestrinu, undir jökli.
Ég held nú vinur er hittumst í dag
ég hefðbundna kurteisi sýni.
Höldum svo veislu með hátíðarbrag
og hákarli og brennivíni.
Þ.J.