Dagblaðið Vísir - DV - 06.04.1995, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR 6. APRÍL 1995
13
Sjálfsmorð
stiórnmálanna
Kjállariiin

Árni Bergmann
rithöfundur
„En um leið og stjórnmálamenn verða
að sýnast hafa ráð undir rifi hverju
grafa þeir jafnt og þétt undan mögu-
leikum sínum til að ráða nokkru sem
máli skiptir.“
„Það þjóta ótrúlegar upphæðir í tölvuleik fram og aftur um hnött-
inn ... “ segir í grein Árna. Símamynd Reuter
Það eru aUir að væla yflr því að
fólk sé orðið svo leitt á stjórnmála-
mönnum að það nenni varla að vita
af þeim. Nú síðast kynnumst við
íslendingar herferð sem farin er
með það fyrir augum að reyna að
sannfæra ungt fólk um að það taki
því að fara á kjörstað.
Þetta er náttúrlega dapurlegt og
að sjálfsögðu skaðlegt fyrir allt sem
lýðræði vill heita.
Yfirskin og veruleiki
Stjórnmálamenn hafa vissulega
komið sér í tilvistarkreppu. Þeir
lúta auglýsingalögmálum og til að
selja sig kjósendum þurfa þeir að
láta eins og þeir ráði við hvern
vanda og hafi í vasanum einhverja
kjarabót handa öllum hópum.
En um leið og stjórnmálamenn
verða að sýnast hafa ráð undir rifi
hverju grafa þeir jafnt og þétt und-
an möguleikum sínum til að ráða
nokkru sem máli skiptir. Það gera
þeir með því að gefa markaðslög-
málunum dýrðina. Með öðrum orð-
um: æ fleiri stjórnmálamenn taka
undir þá síbylju úr markaðsfræð-
um að pólitíkusar megi helst ekki
skipta sér af neinu nema lögregl-
unni og kannski bamaskólunum.
Þeir eigi að ráða sem minnstu en
markaðsfrelsið sem mestu.
Þetta hljómar víst vel og allt að
því vísindalega („virðum lögmál
markaðarins!“) Flestir hafa líka
sínar ástæður til að hafa horn í síðu
stjórnmálamanna og segja því: Far-
ið hefur fé betra. En því miður:
þetta flas er ekki til fagnaðar. Séu
stjómmálamenn reknir út í hom
verður sæti þeima ekki autt stund-
inni lengur. Og í stað þeirra koma
þá ekki þeir sem atkvæðum ráða
heldur peningum.
Við getum fellt stjórnmálamenn
í næstu kosningum. En hvernig
eigum við að losna við þá sem í
stað þeirra koma, þegar þeir fremja
sínar yfirsjónir, heimskupör og
glæpi?
Glæfrar og ráðleysi
Um þetta hugsa margir nú í kjöl-
far fréttanna um Leeson, Bretann
unga í Singapúr, sem tapaði 860
milljónum punda á braski, setti
stóran banka á hausinn og lét
hrikta hér og þar í hinu alfrjálsa
peningakerfi. Það þýðir ekki, segja
ýmsir fréttaskýrendur, að láta sem
þessi náungi hafi verið glæfraleg
og einstök undantekning. Hann er,
segja þeir, rökrétt niðurstaða af
þróun á alþjóðlegum peningamörk-
uðum sem engar ríkisstjórnir né
heldur alþjóðlegar stofnanir, ráða
við, hafa yfirsýn yfir, þaðan af síð-
ur eftirlit með.
Það þjóta ótrúlegar upphæðir í
tölvuleik fram og aftur um hnött-
inn í grimmri leit að möguleikum
á því að láta peninga geta af sér
peninga - og allt það óðagot er í
afar veikum tengslum við veru-
leika framleiðslu og viöskipta í
venjulegum skilningi orðanna. í
þessum hasar getur allt gerst.
Stjórnmálamenn hafa gefið frá
sér rétt og möguleika til virkra af-
skipta af þessu mikla markaðs-
frelsi. En þeir eru ekki lausir allra
mála. Þegar illa fer er kallað á þá
og þess krafist að þeir leysi úr
skelfilegum afleiðingum mistaka
og afbrota þeirra sem hafa spilað
djarft með verðbréf og fjárfesting-
ar. Markaöurinn þykist frjáls - en
hann er í raun baktryggður af póli-
tískum ríkisstjórnum sem hafa af-
salað sér miklu af valdi sínu en sitja
uppi með hverja skömm og hneisu
sem auðmjúkur þjónn markaðsafl-
anna. Enn og aftur endurtekur sag-
an sig af „sósíalisma andskotans":
gróðinn er einkavæddur en töpin
þjóðnýtt.
Þess vegna eru stjórnmálamenn
í kreppu - bæði hér og annars stað-
ar. Er nokkur leið til þess að við,
þessi atkvæðagrey, geti hjálpað
þeim til að halda höfði?
Árni Bergmann
Ahrif foreldra
Þar sem foreldrar, lögregla, grunn-
skólar og félagsmálayfirvöld hafa
tekið höndum saman og fylgt betur
eftir ákvæðum um útivistartíma
bama og unglinga hefur náðst veru-
legur árangur í málefnum bama og
unglinga innan 16 ára aldurs.
Mun minna er um afskipti lög-
reglu af því unga fólki utan dyra
að kvöld- og næturlagi um helgar
á svæðum þar sem hlutaðeigandi
aðilar hafa verið samtaka í að taka
á því er aflaga hafði farið, dregið
hefur úr ölvun og meiðingum á
meðal þess, afbrotum og slysum
hefur fækkað á meðal ungs fólks,
minna er um skemmdarverk og að
sama skapi hefur dregið úr líkum
á að ungt fólk verði fórnarlömb
misindismanna.
Breyting til batnaðar
Greinilegt er að þegar vitund for-
eldra hefur vaknaö fyrir ábyrgð
þeirra og skyldum og í framhaldi
af því tekið ákvörðun um að sinna
hlutverki sínu eftir því sem kostur
er hefur lögreglan verið að skynja
breytingu til batnaðar á einstökum
’svæðum hvað varðar málefni
bama og unglinga. Þar eiga samtök
foreldrafélaga, þátttakendur í for-
eldraröltinu og aðrir þeir foreldrar,
sem tekið hafa á þessum málum á
undanfómum misserum, mikið
KjaUarinn
Ómar Smári Ármannsson
aðstoðaryfirlögregiuþjónn
hrós skilið. Ekki má gleyma ungl-
ingunum, því án skilnings og sam-
starfs þeirra hefði lítils árangurs
verið að vænta.
Þrátt fyrir almenna jákvæða þró-
un geta eftir sem áður komið upp
einstök mál, sem fá ómælda at-
hygh og taka þarf á. Reynslan hefur
sýnt að þar sem foreldrar og full-
trúar stofnana eru meðvitaðir um
hlutverk sitt, bera hag sinna svæöa
fyrir brjósti og em virkir þátttak-
endur í að byggja upp umhverfið í
víðtækum skilningi þess orðs, er
ástand mála hvað best. Ef eitthvað
miður æskilegt gerist á slíkum
svæðum bregðast foreldrar undan-
tekningarlaust vel við og eru sam-
taka um að laga það sem aflaga
hefur farið og þar lætur árangur-
inn ekki á sér standa.
Reglur takmarka ekki
möguleika
í ljósi þess sem að framan er get-
ið skiptir miklu máli að foreldrar
haldi vöku sinni, viðhaldi og efli
með sér samstöðu og sjái til þess
að reglum um útivistartíma verði
fylgt. Reglurnar takmarka ekki
möguleika unghnganna til að vera
annars staðar innan dyra en heima
hjá sér að kvöld- og næturlagi, svo
framarlega sem þeir eru í því
ástandi og við þær aðstæður, sem
reglur segja til um og foreldrar
geta sætt sig við. - Þegar upp er
staðið njóta allir góðs af, eins og
reynslan ber greinilega með sér.
Vonandi munu sem flestir for-
eldrar hafa vilja til að taka þátt í
jákvæðum framgangi mála er varð-
ar svo mjög heill barnanna. Velferð
þeirra í framtíðinni kemur ekki
einungis til með að byggjast á ein-
stökum ákvörðunum og aðgerðum
stjórnvalda og stofnana samfélags-
ins, heldur og ekki síður á afstöðu
og ákvörðun hvers foreldris fyrir
sig. Því fleiri sem taka skynsam-
lega afstöðu í dag, því gæfúlegri
mun morgundagurinn verða.
Ómar Smári Ármannsson
„Ef eitthvað miður æskilegt gerist á
slíkum svæðum bregðast foreldrar
undantekningarlaust vel við og eru
samtaka um að laga það sem aflaga
hefur farið og þar lætur árangurinn
ekki á sér standa.“ '
Erlendfyrirtæki
takiviðafSorpu
reynsla
„Þessi er-
lendu fýrir-
tæki hafii
geysilega
reynslu og
kerfi sem
virkar í dag
þannig að við
þurfum ekki
aðfaraútítil- J6nasHaaanGu4-
raunastart- madur erlendu fyrirtæk]-
semieða,eins anna.
og Ingibjörg Sólrún sagði í sjón-
varpsviðtah: Það er óþarfi að
finna upp hjólið þegar búiö er að
finna það upp annars staðar. Ef
sveitai'félögin taka tilboði þess-
ara tveggja austurrisku fyrir-
tækja, eins belgísks og íslenska
fyrirtækisins Gáms, yrði um
samvinnu að ræða milh einka-
geirans og sveitarfélaganna og
áhættan liggur hjá einkageirair-
um.
Voralberg í Austurríki er tahð
fyrirmynd annarra svæða í Evr-
ópu hvaö varðar endurvinnslu
og við ætlum að nota sama kerfi
hér og við notum þar. Ef við ætl-
mn að standa undir orðum um
hreinasta land í Evrópu er það
hagur iðnaðarins og landbúnað-
aríns að endundnnslan verði í
lagi hér á landi þannig að það er
aUt sem mælir með því að af
þessu samstarfi verði.
Nái hugmyndir okkar fram aö
ganga ætlum viö að fara út i mun
meiri flokkun endurvinnslu
þannig að fólk getur tekiö meiri
þátt í þessu en þaö gerir í dag.
Það myndi ekki þýða aukinn
stofnkostnað fyrir sveitarfélögin.
Sorpa hefur fjárfest upp á einn
nnlljarð og sveitarfélögin geta
nýtt þá fjárfestingu sem sitt fram-
lag í nýju eignarhaldsfélagi. Það
er rángt áð þetta þýði geysilegar
skattbyrðar á almenning. Þaö
þarf alls ekki að vera þó að þetta
kosti sitt.“
Andvígur
einokun á
þessu sviði
;; „Við erum á |
móti einokun
á þessu sviði,
húneríhönd-
um innlendra
eða erlendra
aöila, opin-
berra eða
einkaaöila ó)afurK)artansson
VÍð VÍtum 5tar1smadur Samtaka
ekki alveg Wnadaríns
hvað það er sem þessir erlendu
aðilar ætla að bjóða okkur og
hvernig þcir æUa að koma inn i
máhn hérna en það er Ijóst að
þeir hafa töluverða þekkingu á
þessu sviði. Ef þeir koma inn á
þeim ttótum að samkeppni við
Sorpu eykst gæti það leitt til
góðra hluta en ef þeir ætla sér að
koma hingað inn, setjast í sæti
Sorpu og ia sömu aðstöðu og
Sorpa veit ég ekki hvort við yrð-
um hrifnir af því. Ef þessir menn
ætla að koma með nýja fjárfest-
ingu sem er svipuð og Sorpa hef-
ur í dag og ekki ljóst hvaða tekjur
koma á móti aðrar en hækkun á
gjaldskrá er þaö ekki til mikils
góðs. Ef við ætlum að umbyltá
öhu kerfmu með nýjmn kostnaði
upp á hálfan til ehm milljarð án
þess að nýju aðferðirnar skili svo
miklura tekjum á móti er bara ein
leið að borga það, Það lendir á
einstaklingunum í sveitarfélög-
unum og atvinnulífinu.“ -GHS