Þjóðviljinn - 17.11.1949, Side 5

5
Svavar Guðnason listrnálari
er fertugur á morgun. Það er
ekki rneiningin að fara að segja
æfisögu hans hér og ber tvennt
til.
Aldurinn gefur þar enga
heimiid og hitt er það, að
Svavar hefur sjálfur af mik-
illi djörfung skráð sögu sína
í litum og línum, þó saga sú
sé ennþá mjög umdeild.
|Eg veit ekki hvort ég er öf-
undsjúkari en gengur og gerist,
en rnest öfunda ég þá menn,
sem umdeildir eru á menning-
arsviðinu. Það er eitthvað
hressiiegt við það, að ekki sé
hægt að taka i eymasnepilinn
á mönnum og skipa þeim í ein-
hvem dilk, sem er skýjum ofar,
eða hellu neðar.
Framvindan er ekki svo auð-
sveip að slíkir dómar standist.
Annars hafa ýmsir listfræð-
ingar ein's og t. d. Jónas heit- 1
inn frá Hriflu og Hitler sálugi
úr Amarhreiðrinu, skipt list-
ínálurunum í 2 flokka, málara
og klessuroáálara.
En trúlegt er að slíkt stand-
ist - lí-kt og greining þeirra á
þjóðfélagsmálum.
(Svavar fór ungur í víkir.g j
að sið forníslendinga og hefur
að mestu dvalizt erlendis síðan.
Hann hefur í list sinni að-
hyllzt hina svonefndu abstrakt
stefnu og ótiauður fylgt sann-
færingu sinni, þó skortur og
harðrétti hafi kannski stund-
um hvíslað öðru í eyru honum.
Eg ætla mér ekki þá dul, að
fara að dæma um gildi list-
%
form'a, en hitt virðist eðlilegt
að heimta það af fólki, sem
þykist tilheyra mennmgarþjóð,
að það dæmi ekki eiiis og biind
ur maðúr um lit.
-Hvað segir sagan okkur: hafa
ekki listform verið að breyt-
ast síðan sögur hófust? Við
emm enn í dag að deila á
kaþólsku kirkjuna og önnur
ráðandi öfl, sem hengdu,
stegldu, hjuggu og brendu alia.
þá menn, sem komu fram með
ný sjónarmið í menningarbar-
áttunni.
Væri ekki skynsamlegt að
lathuga málíð í ró og næði, áð-
ur en við förum inn á þá ó-
lieilla braut að dæma einhverja
úr leik, vegna þess að við þyk
umst ekki i svipinn skilja við-
horf þeirra til þessa eða hins. 1
Enginn má þó táka orð mín j
svo, að ég sé með þessu að
hampa abstrakt list og niðra
þeim listamönnum, sem nota
önnur form. List getur eflaust
birst í hváða formi sem er, svo
framt sem maðurinn, sem
vinnur verkið er listamaður,
aftur á móti geta einstök form
hentað einum betur en öðrum
og því skyldi hann þá ekki nota
þau, sem bezt túlka að hans
áliti.
Ættum við t. d. að taka skáld
okkar og rithöfunda og skipa
einum að yrkja ferskeytlur,
öðrum að skrifa leikrit og þeim
þriðja að semja skáldsögu o. s.
fv. Munduð þið ekki hlakka til
að fá þessar bækur.
Þingeyskir barnakennarar
slógu því einu sinni föstu með
fundarsamþykkt, að Halldór
Kiljan kynni ekki að setja
greinarmerki. Svona geta menn
á þann ótrúlegasta hátt bjargað
nöfnum sínum frá gleymsku,
þó siíkt horfi lítt til menningar
þrifa.
•Eg hef oft heyrt raenn
kvarta undan því að þeir skildu
ékki málverk Svavars, en hver
er það sem skilur list og veit
hvað hún er í raun og veru.
Þarf það að vera skilyrði fyr-
ir list, að sjá af hverju myndin
er? Sú skýring mun vera mjög
hæpin. Nú vita flestir, að þó
einhver máli mynd af fjalli,
manni, eða dýri, þarf slíkt ekk-
ert að vera í ætt við list..
Söngvinn tónmenntaður maður
getur ,,komponerað“ lag og við
sjáum það á prenti og Hst
prýðilega á fráganginn, en lag-
ið getur þrátt íyrir það verið
alveg neistalaust. -
Við skulum hugsa okkur sam
keppni um að mála fegurðina,
sorgina, gleðina og ástina. Hver
okkar vill slá því föstu hvaða
form á að nota.
Sumurn hættir syo hlægilega
mikið til að fordæma það, sem
þeir geta ekki í einu vetfangi
jflokkað undir það, sem þeir
hafa áður þekkt. Þetta er eitt
versta haft á allri framþróun,
því hún byggist einmitt á þvi
að lífið eignist fleiri og fjöl-
breyttari hliðar. Mannlífið er
eins og skrúðgarður, sem er
því fegurri, sem fjölbreytnin og
samræmið er meira.
Menn æpa „þetta get. ég-
en þeir gera það ekki.
ta er eins og eftir krakka“
það skrýtna er, að börn
hafa. yfirleitt gleggra auga fyr
ir formum og l^ita hugmynda-
flugið ráða meiru, en fullorð-
ið fólk. Kairnske er listamann-
inum ekkert nauðsynlegra en
varðveiia barnið í sjálfuni
sér. ,,Sá sem ekki meðtekur
Guðsríki eins og barn, mun
aldrei þangað komast.“ I létt-
ara hjali um list, virðist hún
fyrst og fremst eiga það er-
iridi til alþýðumanna að auka
fegurðarsmekk og dýpka at-
hyglina á tilverunni.
Hún á að vera tæki í lífs-
baráttunni til að eyða því illa
Framhald á 6. síðu
Kosungateikniiig'ai Sjálfslælisliokksms:
Bæjarráð bélt fand s.l, föstodsg, en eirhverra
hlnta vegna barst Þjóðviijanum ekki íyrr en í fyrradag
futuIargerS þessa ágæta funáar. Morganblaðið. b'rtir
hinsvegar á sunnudagixm gleSitÉðindi þess ftoJar, —
nndir eftirfarandi fyrirscign:
„Bráfum verður hæjarsjúkraliúsið teskuað."
Síðan var skýrt frá því að bæja.rráð hefði nú
sariiþykkt að íáta gera teikningu af bæjarsjúkraMsi.
— Þótti engum mikið, en fjálupa.bbarnir við Morgun-
blaðið léta eikki sitja við fréttina eina. Um það bil
þriðja hluta Reykjavíkurbréfsins „sem að þessu sinní“
bét „Nær og íjær“ var varið íil að ræða þétta má!.
Þar var þó ekki eytfc rúmi til að ræða bve þetta væri
ánægjulegt fyrir lengstu blðröð landsins — sjúkiingana
scm bíða eftir þvi að liomast í sjúkrafcús. Neí, eaginn
a.f fcinum feitletm'íu Iiðum Moggans var um það, alllr
voru þeir um hvað IhaMið bæri milí’a umhyggjn fyrír
sjúkrahúsmáíuin. f
Já, ekbi hefur skort umhyggju ÍIu:3d:4ns fyrfr
þeim sjúku!
Fyrir nær 13 árntii, ela 7. jan. 1ÓS7 flutts Einar
Olgeirsson, fulltrúi Kommúnli-tsflokksjns í bæjarstjérn,
tillögu uni að bænuin væru tryggC umráð yffr sjúkrá-
húsi. Hver var umhyggja Ihaldsins þá? Þa<i felld!
þessa tOlögu!
Þrettán ár hafá senn liðið. ÍVH þessi ár fcrfur iam-
hyggja fhaldsins verið svo míidl að bærimí ú ck.kert
sjúkrahús enn! HvQik ’umhyggja. Hvtltk framkvæmda-
semi!!
La.ndlæknir er voncíur strákup, segir fbaldið.
Bærinn átti ekkert fé. Já„ fátæktin ? Á þessum .árum
bafa a'uðmeun Reykjavíkur byggt sér viliur fyrir
hundruð millj. kr. — En það var ekki eyrir til að
byggja sjúkrahús,
Er að furða þótt þessir meira séu stoltír af afrek-
um sínum! Nú koma þeir innfjálgir af fcrifning'j jdiir
mannkærleika sánum og segja: Sjá, „Bráðrnn verður
bsejarsjúkrahúsið teiknað“!!
thilislýðræði
Áður en nefndarkosningar
hófust á Alþingi komu fram
tillögur innan þríflokkanna
sem varpa ljósi á þá lýðræð-
isást þeirra sem mjög er
flíkað við hátíðleg tækifæri.
Upphafsmaður tillagnanna
var Bjarni Benediktsson,
æðsti maður laga og réttar,
og uppástúngur hans féllu
strax I góðan jarðveg nieð-
al íhaldsins og aðstoðar-
íhaldsins. Efni þeirra var
það að þríflokkarnir skyldu
breyta nefndaskipun í efri
deild Alþingis þannig, að
þar yrðu aðeins þriggja
manna nefndir. Síðan skyldu
þeir bera fram sameiginíeg-
an ílsta og kjósa einn ihalds
mann, emn , Alþýðuílokks-
mann og einn Framsóknar-
mann í hverja nefnd — en
úttloka sósíalista!
Elns og kunnugt er skipt-
ast þingmenn nú þannig á
Alþingi að Alþýðuflokkur-
inn kemur af eigin ramnileik
eng'um manni að í fimm
naanna nefnd, hvað þá
þriggja manna nefnd. Hins
vegar hefur Sósíalistaflokk-
urinn styrk til að koma
manni í allar fimm manna
nefndir, jainvel þótt þríflokk
arnir sameinist gegn honum.
En með því að fækka um
tvo í nefndum efri deildar
var hægt að útiloka sósíal-
ista, og fyrir þátttöku í því
Iýðræðisafreki átti Alþýðu-
flokkurinn að fá nefndar-
mann að Iaunum!
Alþýðuflolikurinn og Sjálr
stæðisflokkurinn lögou þetta
snjallræði Bjarna Benedikts
sonar fyrir Framsóknarflokk
inn, en honum leizt ekki á
ac taka þátt i lýðræðisbragð
inu. Þar virðast þó enn vera
einhverjir menn eftir sem
ekki kunna að meta hinar
nýju vestrænu baráttuað-
ferðir.
En þrátt fyrir það þö
þessi áform yrðu að engu,
er vert að þau geymist sem
sígilt dæmi um íhaldslýð-
ræðic. Fimmti hver Islend-
ing'ur kaus Sósíalistaflokk-
inn í kosningunum í haust
— og það var þessi fimmti
hluti þjóðarinnar sem ætlun
in var að óvirða á eftir-
minnilegan hátt.
Þessi afstaða er í algeru
samræmi við það þegar þrí-
flokksblöðin birtu stjórnlaus
gleúióp og þversícufyrirsagn
ir um það að einn af stjórn
máálaflokkum Noregs hefði
engan þingmann fengið þrátt
fyrir meira en 100.000 rnanna
kjörfylgi, á sama tíma og
airaar floltkur fékk 12 þing-
menn fyrir 85.000 kjósend-
ur! Það fer ekki mikið fyrir
lýðræðisást afturhaldsflokk-
anna þegar til raunveru-
leikans keniur.
AKSEL SANDEM0SE:
A VILLIGÖTUM
Einn víðkunnasti höfund-
i
ur Norðmanna, Aksel Sande-
mose, birti nýlega eftirfar-
andi grein um áhrif rússa-
grýlunnar í Noregi í tímarit,-
inn „Veien frem“, sem gefið
er út af róttækari armi
Verkamannaflokksins.-
+ i
| „Veien frem“, vitnaði nýlcgaj
í brezka stjórnmálamanninn j
iKonni Zilliacus, sem 9. des. j
jl948 sagði eftirfarandi orð i
neðri deildinni: „Þau lönd sem
'gert er ráð fyrir að við lendum
í styrjöld við, eru .. .löndin fráj
jMið-Evrópu til Kyrrahafs, þ.e.l
Austur-Evrópa, Sovétríkin og
imestallt Kína. . . .A-sáttmáljnn
iinnlimar okkur í amerísk hern-
jnðarsamtök, sem ekki geta unnj
jið stríðið, og gerir okkur jafn-
iframt háða amerískri utanríkisj
ipólitík, sem ekki getur varð-j
j veitt friðinn..
Noregur er í samkonar kring
umstæðum, með þeim eina mun,
að við höfum ekki eitt einasta
nothæft blað á hendinni í þessu
glæfraspili.
jÞað virðist þykja sjálfsagt
mál, að heimsstyrjaldir séu aðal
lega háðar í Evrópu. Nú höfum
við gert samning um, að þannig
skuli það einnig vera í næsta
skipti, þrátt fyrir það, að við
vitum, að enginri Noregur veið-
ur til að lokinni þeirri styrjöld,.
sem við erum að hjálpa til að
undirbúa. Það sem við erum að
búa okkur undir, og höfum þeg
ar gefið merki um að skuli hefj
ast, er innrásir og gagninnrásir.
Ef einhver skyldi bjargast
úr hinu fyrrnefnda, skolast þeir
áreiðanlega burt í hinu síðar-
nefnda.
Æsingunum, sem nú eru á-
Framh. á G. síðu
Auglýsingin segir þessa
frönsk rnynd áhrifamikla. Það
er satt r '■ því ievti, að liúu
getur hrætt börn. Það er heid-
ur enginn vandi og engin fremd
að hræða börn, og það er ekki
þakkarverð starfsemi að brcr.na
trúna á vitleysuna inn í barns-
sálir. Vitieysan mun hinsve'gar
hvorki hræða nc lirífa fuiiorð-
ið fólk, og fremur fágaður-lsik
ur megnar ekki að réttlæta
sýningu myndarinnar.
Einkunn: 4.
P.B.