Þjóðviljinn - 01.03.1953, Blaðsíða 3

Sunnudagur 1. marz 1953 — ÞJÓÐVILJINN — Í3
ÞjáðleikMsiS og téniisiÆzmálm:
Ekkert nýtt embætti stoínað — Viljuin
nota innlenda listkrafta sem Iiægt er
Islenzkir listamensi senda myEd aí
„pólitíska fanganum”
Keppmssýmitgtmm nú
fseslað vegna gífiiElegsaff þátitöku
Svo sem kunnugt er stendur nú mikil deila með forráða-
imönnum Þjóðleikhússins annarsvegar og forsvarsmönnum
Sinfóníuhljómsveitarinnar 'hinsvegar, og hafa hjnir síðar-
nefndu einkum látið að sér kveða í blaðaskrifum og við-
tölurn. Hér fer á eftir frásögn þjóðleikhúsmanna af til-
•drögum ög gangi þessarar deilu.
Þungamiðja málsins
Guðlaugur Rósinkrans, þjpð-
leikhússtjóri og þjóðleikhúsráð
fcvöddu blaðamenn á íund sinn
í gær að skýra frá viðskiptum
Þjóðleikhússins iannarsvegar og
Sinfómusveitar.innar og' tónlisit-
armanna hins vegar. Tók for-
trnaður þjóðleákhúsráðs, Vilhjálm-
ur Þ. Gíslason, fyrst til máls, og
gerði í fáum orðum grein fyir.ir
t>ví sem hann nefndi þunga-
miðju þessa máls. Sagði hann að
Þjóðleikhúsið hefði frá upphiafi
viljað. leggja áherzlu á flutnimg
isöngleikjia og góðrar tónliistar.
Hefði sú starfsemi Þjóðleikhúss-
úns tekizt vel og orðið vinsæl
eftir því. ÞjóSleikhúsið hefði kos
!ið að ísl. listamenrr flyttu þessi
verk efttir, því sem við yrði kom-
ið, en þó þannig að fengnir yrðu
erlendir listamenn, er það „mætti
verða til prýði á flutningi verk-
anna“. Þettia hefur verið gert,
þrátt fyrir það að Þjóðleikhúsið
hefur átt í fjárhagsörðugleikum
vegna sviptingar hluta skemímit-
(anaskattsins. Hefur verið haldið
uppi íullu starfi, en sparnaður á
hinn bóginn reynzt nauðsynleg-
ur, og var það ein af mörgum
sparnaðarráðstöftmum að hætta
•að hafa á . fjárbagsáaatlun laun
sérstaks fastráðins tónlistarráðu-
nauts. Hinsvegar væ.ri Þjóðleik-
ihúsinu nauðsynlegt að njóta
sérfræðilegs ráðuneýtis varðandi
tónli stiarf lutnáng.
Mtmum haida fram
stefnuimi
Greindi formaður frá því iað
tvö s. 1. ár hefðu tónlistarmönn-
ium sem uninið hefðu fyrir Þjóð-
leikhúsið verið greiddar 440
þúsund krómur ammað árið og
530 þús. hitt, auk 60 þús. króna
isem runnið hefðu beint til Sin-
fóníusveitarinnar og teknar
hefðu verið iaf skemmtanaskatt-
linum sem Þjóðleikhúsið eitt
aétt-i að fá kamkv. lög’um. Mundi
leikhúsið hér eftir sem hing.að
til leiggjia mikla áherzlu á flutn-
ing góðrar • tónlistar, og kysi
góða samvinnu viið alla sem þar
ættu hlut að máli.
Ekkert nýtt embætti
stofnað
Þjóðleikhússtjóri ræddi síðan
námar viðskipti Þjóðleikbússins
og tónlistarmianna. Það væri
sjálft tónlistarsitarf leikhússins
sem væri tilpfni árása þeirra
sem 'gerðar hefðu verið á það,
en nú hefði upp úr soðið er dr.
Urbiancio hefði ve.rið ráðinn til
starfs í stofnuninni. Hinsvegar
yæri það misskilningur að hér
væri um nokkurt fast embætti
að rgeða, sem átt hefði að aiug-
lýsa, Dr. Urbanck væri nú ekki
•ráðinn til öllu meiri staxfa en
hiann hefði gegnt þegar frá upp-
hafii við leikhúsið.
Tyrkja-Gudda kemur til
söguimar
Áður en Þjóðleikhúsið tók til
stiarfia, isagði þjóðleikhússtjóri,
fór ég á fund dr. Páls ísólfsson-
:ar og fór þess á leit við hann
að hann gerðist leiðbeánandi leik-
hússtjómarinnar varðandi tón-
listiarmál, enda þótt ekki væri
gert ráð fyrir því í lögunum um
Þjóðleikhúsið. Dr. Páll kvaðst
ekki geta tekið þetta að sér, og
bar við önnurn. Benti hann á
Jón Þórarinsson sem líklegan
mann tii þessá starfsi óg var
hann ráðinn til þess er dr. Páll
reyndist ófáamlegur, fyrir vássa
greiðslu á mánuði. Ber nú fátt
ti.l tíðinda, fyrr en fiarið er að
sýna Tyrkjia-Guddu í fyrravetur,
en dr. Urbancic hafði samið
tónlistina við leikinn. Félrk hún
lallharða dóma í blöðum. Var
Jón Þórarinsson kvaddur á fund
þjóðleikhúsráðs af þessu tilefni,
:að ræða um þessi mál. Kvaðst
Jón Þórarinsson þá ekki hafa
heyrt þessa tóinlist fyr.r en á
frumsýningu, en þjóðleikhússtjóri
kvaðst hafa bald'ið því fram að
Fjórir íslenzkir myndhöggvarar taka þátt í einni stserstu list-
keppni sem efnt hefur verið tiL, en það er samkeppnin uni myrni
af „pólitíska fanganum".
sem tónlistarráðunaut leikhúss-
ins hefði honum borið að fylgj-
:ast með henni á æfingum og
kiuina á henni ©inhver skil fyrir
frumsýningu. En áður en þetta
kom til hafði þjóðleikhúsráð sam-
þykkt að leggia niður starf fast-
ráðins tónlistarráðunauits, þó sú
uppsögn hefði ekki komið til
framkvæmdia fyrr en síðar.
Síðan kemur Toska
Næst gerist það í þessum mál-
um að þjóðleikhússtjóna berst í
hendur úrklippa úr sænsku
blaði, þar sem Jón Þórárinsson
og Björn Jónsson greina frá
undirbúningi láð sýningu óper-
unar Toska á Islandi. Þar næst
koma þeir Ragn.ar Jónsson og
Jón Þóiiarinsson að máli við
þjóðleikhússtjóra og fara fram
á að fá leikhúsið leigt til hálfs-
mánaðar fyrir flutning' Toska.
Hafnaði þjóðleikhússtjóri beiðni
þeirra. Einnig buðu þeir Jón og
Ragnar Þjóðleikhúsinu aðiid að
flutningi verksins, en einnig því
var hafnað, sökum þess iað þjóð-
leikhusmenn höfðu aðrar hug-
myndir um flutning verksins en
þeir tvímenningar, en hinir síð-
arevndu hugðust flytja óperuna
að verulegu leyti með útlendum
kröftum.
Samningar s'tranda á Toska
En á sama tíma og þetta gerð-
iist stóðu yfSr samningar milli
Þjóðfeilfhússins og Sinfóníusveit-
•arinnar >um að sveitin legði
Þjóðleikhúsinu til þá hljómlistar-
krafta sem það þyrfti á að
halda hverju simni. Urðu menn
vel sáttir, og kom ásamt um það
að leikhúsið greiddi sveitinni
350' þúsund krónur á ári fyrir
væntanle.g störf. En þá kemur
iallt í einu það skilyrði fram að
Þjóðleikhúsið ©angi inn í samn-
ingana um Toska, og strönduðu
samningar nú á þessu atriði.
Síðan eru þjóðleikhússtj., form.
þjóðleikhúsráðs og forráðamenn
Sinfónísveátarinmar boðaðir til
menntamálaráðherra og strand-
aði emn á skilyrðinu um flutn-
ing Toska. En þá var Þjóðleik-
húsið raimar toúið iað ákveða
aðra óperu til fiutnings, þar sem
Samkeppnissýninguna átti að
opnia í London í þessum mánuði.
en henni hefur nú verið frestað
vegna mikillar aðsóknar og mun
hún ekki verða opnuð fyrr en
seint í næsta mámuði.
Trsgur afli
í Bolungawík
Bolungavík.
Frá fréttariitara Þjóðviljans,
Afli hefur verið frekar tregur
hér eða frá 3—<4 to.nn í róðri.
Útilegubátur, Sigrún, hefur þó
fiskað sæmilega.
Héðan eru gerðir úi 4 bátar
og fiska þeir allir á linu.
íslenzkir söngkraftar skvldu not-
aðir sem hægt væri.
Til að tryggja tóníistar-
starfsemi hússins
Þegar hér var kormið, sagði
þjóðieikhússtjóri, var mæsta
skrefið að bjarga sér eins og,
bezt gengi. Var þá leitað samn-
inga við einstaka tónlistarmenn,
og báðu 16 þeirra menntamála-
ráðherra leyfis að skrifia undir
samningsuppkasit ef þjóðleik-
hússtjóri lagði fyrir'þá. Var það
veitt, en síðar skárust 4 úr leik,
og voru þá ráðnir 4 aðrír í
þeirra stað. Þá lá næst fyrir að
ráða hljómsveitarstjóra, og varð
dr. Urbancic fyrir valinu, og er
hann ráðinn til starfa 10 kvöld á
mánuði íil vors. Þá hefur einn-
ig verið ákveðið að stofna kór..
til þess að tryggia tónlistarstarf-
semi leikhússins; þannig að hin-
ir og nðrir aðilar geti ekki sett
því stóliinn fyrir dyrnar í þeim
efnum, eiins og leikhússtjóri
komst að orði. Og að lokum tóku
þjóðleikhússtjóri og formaður
þjóðleikhúsráðs fram að hér
hefði ekki verið stofnað meitt
nýtt embætti, og því væri það
misskilningux að þurft hefði að
auglýsa starf dr. Urbancic. —
Ýmislegit fleira kom fram í við-
taliinu, en vegna þrengsla verður
það að bíða betni tíma.
Fjórir ísienzkir listamenn
keppa
.Fjórir . islenzkir listamenm
sendu myndir til keppni þessar-
ar, eru það þau Ásmundur
Sveinsson, Gerður Helgadóttir,
Guðmundur Einarsson frá Mið-
dal og Sigurjóin Ólal^bn.
Mest þátttaka frá
Þýzkalandi
Þátttakendur í keppni þessari
eru úr öllum heimsálfum, en
mest mun. þátttakan hafa orðið
frá Þýzkalandi, en deild þess er
svo umfangsmiki.l að hún er
eiginlega sérstök sýning; var
haldin sýning í Þýzkalandi
sjálfu á verkum þessum, áður
en þau voru send til London og
meira að segja veitt verðlaun.
Til mikils a5 vinna
Til mikils er þanna að vinna,
þvi auk heimsfrægðar faer sá er
fyrstu verðlaun. -hlýtur 3 þús.
sterlingspund. Aðalverðlaunln
ei'u þrjú, en 80 myndir verða
valdar úr til úrslita og fá þær
allar einhver verðlaun. Alls
verða veitt í verðlauin 11000
ster.lingspund. Dómnefndin er
skipuð 9 mönnum, prófessorum
og listfræðingum víðsvegai' að.
Óháði frikirkju-
söfnuðurinn
vill fá siyrk til kirkju-
byggingar
Á fundi bæjarráðs 27. þ.m.
var lögð fram umsókn Öháða
fríkirkjusafnaðarins um 166
þús. kr. styrk á þessu ári til
fyrirhugaðrar krikjubyggingar
safnaðarins. Er þetta 1/6 hluti
af fé því sem ætlað er til kirkju
bygginga á fjárhagsáætlun bæj-
arins í ár. Bæjarráð' sanvþykkti
að óska eftir tillögum safn-
aðarráðs um skipt’ngu fjárupp-
hæðarinnar í heild.
5l»~>rLr»i,ij'> J^~li~U‘Ml«r'»r-|ir>)N-^-|i.J,Ml~-|Vi'»‘>1-11^ V"il* Ml-I*"* lk‘ ‘ “* " ■w.lut
® © 1 r m ®

©
ta, örliti
næslu vik
sára lá
Ve0húsastí0 7
(Sími 6837)
—■ru'»¥> —infnnhw—>m—nK'vii'nfVrV—‘ **^fc*A—11 ^*—-***^^*^1