Þjóðviljinn - 01.03.1953, Blaðsíða 7

Sunnudagur 1. marz 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7
VLacUmír Geoxgíev er búl-
garskur málfræðÍTigur, einn
hinn kunnasti á sínu sviði.
Hann er einkum kurmur íyrir
rannsóknir sínar á hinúm fornu
tungum Balkanþjóðanna, etrú-
skisku (á ítaliu, áður en latín-
an reis þar upp) og tungum
fomþjóðanna í Eyjahafi. En
það er mesti misskilningur, að
ihálfræðingar þurfi ekkert að
kunna annað en málfræði,
toeygingar, hljóðfræði og merk-
ingu orða. Þvert á móti verður
sá máifræðingur, sem hlut-
gengur vill vera, að vera vel
heima í öllum greinum menn-
lingarsögu, þjóðfræði, . jafnvel
venjulegri stjómmálasögu, því
að án samvinnu við slíkar
fræðigreinar lendir málfræð-
ingurinn jafnan út á hálurn ísi
í ályktuniun sínum. Öll vísindi
einhverrar greinar geta ialdrei
orðið eign neins einstaklings,
heldur verða vísindagreinarnar
að vinna saman. Þarna kemur
fram einn versti og skaðvæn-
legasti ágalli auðvaldsþjóðfé-
lagsins Hver vísindamaður er
af umhverfinu knúður til að
puða úti í sínu horni, án veru-
legrar samvinnu við aðra fræði
menn, að minnsta kosti hvergi
nærri í svo miklum mæli sem
í sósíaliskum þjóðfélögum. Og
þá sjaidan auðvaldsþjóðféiagið
styður að víðtækri samvinnu
vísiindanna, er það venjulega í
hernaðartilgangi, þótt auðvitað
séu á þessu smávaxnar undan-
tekningar. Hvað málfræðina
s.nertir má í þessu sambandi
nefna rannsóknir þær, sem fara
fram á vegum bandaríska her-
málaráðuneyt'isins (Pentagon),
þar sem vísindamenn, umlukt-
i'r jáVntjaldi hernaðarleyndar-
málsins, rannsaka með h'inum
fulikomnusíu tækjum, hvort
, ekki má finna t. d. með mæli-
tækjum þá starfsemi, sem fram
fer í taugakerfum eða heilum
manna, meðan hugsanir eru að
slcapast í orð. Það er staðreynd
'að menn hafi orðið varir þess-
arar starfsemi, þótt enn hafi
ekki tekizt að festa á henni
hendur, svo vitað sé.
En snúum okkur nú að Búl-
garanum Vladimír Georgíev.
Auk málfræðinnar hefur hann
anjög fengizt við rannsóknir á
luppruna þeirra þjóða og ætt-
flokka. sem byggðu Balkan-
skaga að fornu. Og nú siðast
hefur hann gert merkar upp-
götvanir í sambandi við minó-
íska letrið á Krít, sem hefur
um langan aldur reynzt fræði-
mönnum torvelt viðfangs, en
rannsíknir Georgíevs hafa varp
að ijósi á uppruna leturgerðar
og iritunar. En Georgíev er
meira en málvísindamaður e'in-
vörðungu. Hann er einmig lærð-
ur marxisti, og sú æfing :í rök-
réttri og vís'indalegri hugsun,
sem fræði marxismans ein geta
veitt. hefur án efa hjálpað hon-
um til að Jeysa þau viðíangs-
efni, sem aðrir voru gemgnir
frá og itöldu óleysan.leg. Þessi
kynning hans af marxisma varð
til þess að skapa hjá honum
gagnrí'niafstöðu móti kenning-
um B.ússans Marrs í málfræði,
Oig hann gekkst fyrir visinda-
legum umræðum í Búlgariu
um það ,efni til að reyna að
losa landa. sína undan áhrifum
marrismans. Þegar Stalin birti
ritgerðir sínar um málfrséði og
marxisma, varð starf Georgíevs
árangursríkara, og nú er mik-
Lesið úr fornum
áletrunum
'ils að vænta af þessum slóðum
málvísindanna.
Georgiev hefur um meira en
áraitugs bil stundað rannsókn-
ir á tungru þeirri, er tölúð var
í Grikklandi, áður en Grikkir
a£ indógermönskum ættum
námu þar land. Georgíev beitti
þeirri aðferð að ranns aka vand
lega egeísk örnefni og þær leif-
ar egeískunnar, sem finna má
í fomgrísku máli, en þar koma
til greina einkum þau orð, sem
ekki er hægt að skýra út frá
venjulegum hljóðsögulegum
reglum fomgrískunnar. Af
þessum rannsóknum ályktaði
Georgíev margt um ýmis iaðal-
einkenni hins egeíska tungu-
máls, og honum virtust liggja
að því sterk rök, að það sé
indóevrópskitfindógermansktjað
uppruna. Þessd niðurstaða var
d algerri andstöðu við álit
flestra fræðimanfta um þessi
efni, svo sem P. Kretschmers,
en hafði þó að sjálfsögðu hina
mestu þýðingu fyrir frambald-
andi rannsóknir á fornmálunum
á Balkánskaga og var frum-
skilyrði þess, .að unnt’ yrði að
ráða fram úr mínóíska letrinu,
en það . var talið sannað af
fornleifafræðingum, .að Mínó-
,amir svo kölluðu á Krít teld-
ust til Egea. Og Georgíev hef-
is á Peloponnesos-skaga og í
M'ið-Grikklandi. Fyrir aldamót-
in s'íðustu komst frægur ensk-
ur fornleifafræðingur, Sir Art-
hur Evans, að því, að á öðru
og þriðja árþúsundinu fyrir
Vladímír Georgíev.
fæðingu Krists hefði verið
ríkjandi blómleg menning á
Krít. Sir Arthur nefndi menn-
imgu þessa mínóíska menningu
eftir Mínos, þjóðsagnakonung'i
á Krít. Sir Arthur gérði miklar
fornle i farannsókni r í þessu
sambahdi og fann meðal ann-
venjulega tekizt að ráða slikar
áletranir með nógu mikilli yf-
irlegu, af því að vemjn^ega er
hægt að styðjast við einhverja
texta á tveimur málum, ann-
ars vcgar á því máli, sem ráða
á fram úr, og hins vegar ein-
hverju öðru máli, og auk þess
vita menn oft einhver deild á
■tungumálinu, sem áletranirnar
eru á. En hér var engu slíku
til að dreifa, hvorki þekktu
menn neinn staf úr letrinu né
vissu neitt um málið né heldur
höfðu menn aðgang að neinum
þýðingum þessara texta. Gg
meðai vís'indamanna var sú
skoðun almennust, að engin
leið yrði. að að ráða fram 'úr
þessu fyrr en samhliða áletxan-
ir á tveim málum fyndust.
Georgíev reisti rannsóknir
sinar á því, iað hið egéíska
tungumál Kríteyinga hefði ver-r
ið indóevrópskt og taldi enn-
fremur, að hið svo kallaða
samstöfuletu.r Kýpurbúa væri
leifar minóísks leturs, en með
letri þessu eru skráðar nokkr-
ar áletranir einnar grísku mál-
lýzkunnár á 5. og 4. öld fyrir
fæðingu Krists. Og með því að
bera saman allar þessar rann-
sóknir og lallt það, 'sem til
hjálpap..mátti verða, tókst hon-
um að ráða mínóíska letrið og
Ur vísindaheimi sósíalismans.
ur náð þeim árangri í þessum
efnum, .að nú efast enginn
fræðimaður á þessu sviði leng-
ur um það, að tungumál Egea
'hafi verið iindóevrópskt. Þá tók
hann sér fyrir hendur að rann-
saka, hvort tungumál Etrúska
á ftalíu forraaldarinnar vaeri af
'indóevrópskum uppruna, en það
er ein minnst kitnna og myrk-
asta tunga fornaldarinnar.
Hainn komst að þeirri niður-
stöðu, að hin fomia þjóðsaga
Etrúskanna um' að þeir hefðu
komið til ftalíu frá' Litlu-Asíu,
væri sannleikanum samkvæm,
en þjóðsagan er um komu Ene-
asar (Aineiasar) til Latium-
héraðsins umhverfis Rómaborg,
eftir iað Trójuborg hafði verið
unnin o-g eydd. Forn-
leifarannsóknir styðja þessa
kenningu Georgíevs, því iað ný-
lega h'afa fundizt etrúskísk lík-
neski, sem sýna þætti úr þjóð-
sögunni um Eneas.
Aðalverk Georgíevs hefur
samt verið á sviði málfræðinn-
■ar 'um tungumál frumbyg'gja
Grikklands og Grikklandseyja,
Eigeanna. Þær rannsóknir
snertu einkum .annað og þr'iðja
árþúsundið fy.rir fæðingu
Krists, og markverðasti árang-
ur þeirra enn sem komið er,
að honum tókst að ráða fram
úr minóísku álet'rununum á
Krít og finna þar með lykilinn
að hitoni fomu' menningu Krít-
eyinga
Áletranir þessar er raunar að
finna víðar en á Krít, til dæm-
ars fjölda leirtaflna með áletr-
unum á letri, sem enginn gat
ráðið fram úr. Það var aug-
ljóst iaf öllum sólarmerkjum,
að þetta mundu vera elztu
þekktar leifar ritmáls í Ev-
rópu. Fjöldi vísindamanna
lagði til átlögu við þessar á-
letrandr, svo ,sem Tékkinn B.
Hrozny, Finninn J. Sundvall,
Englendingurinn Ventris, Am-
eríkumennirnir J. F. Daniels,
A. E. Kober o. fl., en allt kom
fyrir ekki, og áletranirnar
voru jafn óskýrðar eftir sem
áður. Þó hefur visindamönnum
komast inn á þá braut, sem lá
til lokalausnar spurningarinnar
um letrið foma á eynni Krít.
Með því ,að ráða fram úr og
lesa mínóíska letrið og komast
að- raun um hljóðgildi letur-
itáknarina, igerði Georgíev ýms-
ar merkar uppgötvanir 'um
uppruna stafrófsins. Til þessa
hafði uppruni stafrófs Fönikíu-
manna verið óþekktur, en staf-
róf Grikkja talið runnið af
letri Fönikíumianna. En heiti
stafanna voriu mönnum ráð-
gáta. Georgíev kom fram með
þá itilgátu, að stafróf Fönikíu-
Hluti af veggmálverki úr höll í Knossos á Krít. Þar var mið-
stöð bronsaldarmeuningarinnar á Krít, sem stóð í. blóma %am
um 1000 fyrir Krists burð, en týndist svo fram á síðari hi'uta
nítjándu aldar, er þýzki fornleifafræðingurinn Schllemaun tók
að grafa upp hallir og listaverk Egea. »
manna. væri runnið af mínó-
íska letrinu, og reisti þá skoð-
tom sína á því, hvað stafimir
voru kallaðir og hvernig þeir
voru skrifaðir. Og hans skoðun
er sú, að Grikkir hafí ekki
fengið letur sitt frá Fönikíu-
mönnum, heldur frá Kríteying-
um. Þar með fanin hann skýr-
ingar á nöfnum stafanna. .
Ráðnin.g gátunnar um mínó-
íska letrið hefur varpað nokkru
ljósi_ á 'uppruna grisku þjóðar-
innar. Fram tií þessa hefur
germanskur þjóðarembingur
reynt að sýna fram á, að Norð-
ur-Grikkland hafi verið upp-
runaheimkynni Indó-Germana,
en ólirif þessiarar kenningar
sjást 1 þeirri skoðun margra
fræðimanna, að Fom-Orikkir
hefðu verið fyrsía indó-ev-
rópska þjóðin, sem kom fram
á Balkanskaga, sennilega rúm-
lega 2000 árum fyrir fæðingu
Krists. Georgíev sýndi fram á,
að ættflokkar, sem töluðu indó-
evrópsk tungu mál, byggðu
Egeahéruð löngu fyrr. Enn-
fremur hefur hann sýnt fram
á með þjóðfræðirannsóknum
sinum á Grikkjum, að þe'ir
kom,u raunar ekki ,til Grikk-
lands fyrr en rúmlega 1000 ár-
um fylrir fæði'hgu Krisits, á tím-
Framhald á IX. síðu.
Bændur í Eyjafirði mótmæla
lækkun mjólkur vegna verk-
fallsins. Mótmæltu þeir líka
fjölskyldubótum?
★
Rosenbergshjónunum er boð-
ið líf, ef þau vilja játa á sig
glæp, sem þau ekki hafa drýgt.
— íslenzkum hernámsblöðiun
finnst rétt af Bandaríkjastjórn
að láta drepa þau.
En austan járntjalds játa
menn að hafa framið glæpi, er
sannazt höfðu á þá. — íslenzk-
um hemámsblöðum finnst ægi-
legt aðt slíkum mönnum sé
refsað.
★
í því myrkri ný-fasismansT
sem nú breiðist yfir Bandarík-
in, eru amerískir kommúnistar
þeir, sem hugrakkast berjast
gegn ógnaröld auðdrottnanna,
fyrir þvi að breyta Bandaríkj-
um Morgans i allsnægtaríki al-
þýðunnar. Þeir eru dæmdir fyr
ir að hugsa um slíkt! — En,
þeim er gefinn kostur á því af
dómaranum, að fara úr landi
og kcma aldrei aftur. Þeir
hafna slíku boði og kjósa held-
ur fangelsi og síðan starf á-
fram í verkalýðshreyfingunni,
jafnvel þótt það þýddi aftur
fangelsi eða dauða í landi dóms
morðanna, Bandaríkjunum.
íslenzk hernámsblöð hnevksl-
ast á vali þeirra. Væri ekki
hezt fyrir leigupenna landráða-
flokkanna að lesa kvæði, sem
heitir „Gunnai-shólmi“ og er
eftir Jónas Hallgrímsson, um
mann, sem liét Gunnar og bjó
á Hlíðarenda. — Máske ein-
hver þeirra kynni að skamm-
ast sín á eftir, þegar þeir níða
beztu ættjarðarvini í Banda-
ríkjunum, en selja sjálfij- og
svíkja sitt eigið föðurland.