Þjóðviljinn - 13.03.1953, Síða 7

Föstudagur 13. marz 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7
; Höfund þessarar greinar;
I þarf ekki að kynna fyrir les-'«
; endum Þjóðviljans, þeir þeklcja!
I hann bæði sem Göngu-Hrólf J
frá fyrstu árum blaðsins ogj
i Halldór Pétursson frá seinni
árum. Halldór hefur um
margra ára skeið verið starfs-
; maður Iðju, félags verksmiðju-
; fóiks í Keykjavík og átt sæti
í í stjórn þess félaga. Upp-
; runninn á Austurlandi og lief-
! ur fengizt við margt um dag-
' ana, meira að segja verið
beykir hjá Kveldúlfi á Hest-
; eyri, en frá því segir í þessari
! grein. ;
Sendið greinar í verðiauna- ;
! samkeppni Þjóðviljans. Viku-;
! ieg verðlaun: 100 krónur. !
Ég held að það hafi verið
vorið 1929, að ég var atvinnu-
laus, eins og oft hentir íslend-
inga, einkum síðan við eignuð-
umst framleiðslutæki og millj-
ónera.
Þá var það, að Kveldúlfur
auglýst eftir aðstoðarbeyki
til Hesteyrar, en þar rak fé-
lagið þá síldarverksmiðju þá,
sem Bysteinn vill nú ekki nýta,
esi Ólafur Thors ætlar að
nauðga upp á hann í krafti
dómstólanna.
Ég fór síðan á skrifst.
Kveldúlfs, hitti þar ráðamann
og sagði honum mitt erindi, að
ég kæmi hér samkvæmt aug-
lýsingu um aðstoðarbeyki.
Verkstjórinn sþurði mig hvort
ég væri vanur tunnum og sagð-
ist ég vera alinn upp með þeim.
Þetta sýndust hooum góð
meðmæli og réði mig þegar.
En það sem ég ^ifði í huga
með svarinu var það, að mik-
ið var af skyrtunnum þar sein
ég 'ólst upp og ég hafði
iklanjbrað saman gjarðir á
þær og „drifið“
Eg fann ekki neitt til sam-
vizkubits, enda bjóst ég við
að vinna fyrir kaupinu, sem
var króna á tímann hvort
sem unnið var á nótt eða degi,
virka daga, sem helga. Nokkru
síðar var ég kominn urn borð
í Kveldúlfstogara með díxil og
dúholt og sigldi áleiðis til
Hesteyrar.
Daginn eftir að ég steig á
land, var ég kominn í tunn-
urnar. Þá voru engir lýsis-
geymar á Hesteyri, heldur Var
allt lýsið sett á tunnur.
Tunnunum var skrapað að
víðsvegar um land og margt
af þeim mestu ræflar, sem
þurfti að botna, stafsetja,
girða og þétta.
Var þetta erfitt verk og illt,
ekki sízt fyrir ekki vanari
ma<nn. Yfirbej’kirinn var al'dr-
aður maður og þaulvanur
þessu verki. Ekki var trútt um
að lionum þætti ég ekki sem
faglegastur í verkinu, en ég
lagði mig allan fram og sló
heldur undan í fyrstu.
Það er nú oft svo að ölclr-
uðum mönnum og ungum sýn-
ist sitt hvað og einn dag sló
í brýnu með okkur og sagöi
ég honum þá hreint út, að ef
ha«m gæti ekki notað verk
mitt væri ég farinn og spark-
aði frá mér tunninni, sem ég
var með og gekk burt!
Jónas heitinn Magnússon
var þá yfirverkstjóri og fór ég
til lians og sagði honum alla
málavöxtu. Hann sagði að mér
væri velkomið að koma á
bryggjurnar til sín, e« kvaðst
mundi tala fyrst við yfir-
Úr lífi alþýðunnar
^ beykinn, því sér sýndist
ganga sízt ver í tunnunum nú
en í fyrra og þá liefði verið
lærður beykir. Ekki veit ég
hvað þeim fór á milli, en
morguninn eftir sagði Jónas
mér að byrja aftur í tunnun-
um, sem ég gerði og var þar
síðan bezta samkomulag um
■sumarið. Við unnum hvern dag
frá 6 að morgni til 12 að kvöldi
svo frí var lítið, enda að fáu
að að venda með almennar-
skemmtanir. Þó var felcki und-
an neinu að kvarta. Húsnæði
var eins og gerist í bröggum
og maturinn gnógur. Þarna
var margt aðkomumanna, flest
ir héðan að sunnan, bæði skóla
piltar og aðrir. Hæst bar þó í
mínum augum Svein kennara
úr Bolungarvík, sem var þá
skrifstofumaður hjá Kveldúlfi.
Eitt kvöld ræddi ég við
Strandamann um veiðarfæri
og útgerð og er við höfðum
rætt um stund kom það upp
úr dúrnum að hvorugur skildi
annan, en vildum ekki láta
það á okkur ganga. Þegar ég
tefldi fram handfærakrók, línu
öngli og streng, kom hinn með
haeif, krækju og þin, en eftir
að við hættum að látast skilja
félt allt í ljúfa löð.
Mér var sagt að þeir bræður
Kjartan og Haukur, liefðu
skifzt á um að vera á Hest-
eyri á sumrum. Þetta sumar
kom Haukur norður. Litið
höfðum við verkamennirnir af
honum að segja, því hann
kastaði ekki á okkur kveðju
þegar hann kom, eða fór.
Aldrei heyrði ég hann yrða á
neinn okkar þennan tíma.
ingum líkaði. Hann talaði við
þá eins og guð við Móeses og
þeir voru svo hrifnir, að ég er
viss um að þeim hefði farið
eins og þrælum Víga Steins á
Hrísteigi, hefði slíkt þuri't.
Samkomulag okkar var líkt
og þeirra Finns og IJjálmars
tudda. Stundum vorum við
perluvinir, sammála cg ærsl-
uðumst eins og strákar, ea
hina stundina dansaði borð-
búnaðurinn undan áherzlunum
og oft var farið að bera fram
af borðinu án þess ao við
hefðum gætt þess að afla
okkur einhvers á diskana. Þá
hlógu báðir og ágreiniaguruin
vék á bug.
Þarna voru margir aðrir,
sem cg liefði viljað minnast
en það er önnur saga.
Nokkrir þorpsbúar unnu
þarna um sumarið og aðrir á
hlaupum. Ekki varð ég var við
neinn sérstakan útkjálkabrag
á þeim nema mér þótti sumar
málvenjur skrítaar, en þeim
hefur sjálfsagt fundizt það
sama hjá mér.
En nöfnunum gleymi ég
aldrei. Þau koma stundum í
halarófu syngjandi fram í
hug minn, Hírans, Hiliríus,
Ebene3er, Örnólfur, Pósopeus,
Tímótes og Tjáfýlur, sem mun
vera afbökun.
Stundum staðnæmdist hann
þar, sem við vorum að vinna
án þess að kinka kolli, horfði á
Halldór Pétursson
nokkur augnablik, en stikaði
siðan í stíltakt Thorsaranna á
brott.
Eg heyrði að þorpsbúum
þótti liann ekki skrafinn, án
þess að leggja honum neitt til.
Aftur á móti kom Ólafur
Thors í flugvél þetta haust og
það var maður sem Hesteyrr
Eg sagði hér áður að
hreppsbúar liefðu unnið þarna
annað veifið, ekikum við að
ferma og afferma skip. Nú
■stóð svo á þetta sumar, að
kolaskipi sem átti að leggja
þarna upp, seinkaði svo verk-
smiðjan var að veroa allsiaus
bæði af kolum og koksi. Þetta
var um hátúnasláttinn, bænd-
ur höfðu slegið túnin, en ekki
hirt vegna þurrkleysis.
Svo er það einn morgua í
glaða sólskini, fyrsta þurrk-
daginn, að þau boð bántst um
sveitina að kolaskipið sé kom-
ið til Hesteyrar og þeir séu
beðnir að koma í vinnu, því
enginn manaafli var á Hest-
e.yri til að skipa upp, ásamt
öðrum störfnm. Bændurnir
klóruðu sér í höfðinu og
kíktu í sólina og síðan á töð-
una, en þó þorðu þeir -ekki
ann^ð en fara.
Þegar til Hesteyrar kom,
lrom það ótrúlega fyrir, hver
sem hefur komið þeirri flugu
í munn þeim, að þeir kröfð-
ust hærra kaups við að af-
greiða skipið, þar sem þeir
Frá Hesteyri.
höfðu þurft að fara frá töðum
sínum.
Og káuphækkunin var
hvorki meira cié milina en 5
aurar á tímann, sem sé ein
króna og fimm í allt.
Þetta barst um eins og eld-
ur í sir.u og við að sunnan
stóðum á öndinni af eftir-
væntingu um hvernig þetta
mundi enda. Sagt var að
Haukur hefði hlegið, en slíkt
þóttu tíðindi og ekki boða
gott, en þau boð komu með
verksmiðjustjóra að kaup-
hækkun kæmi ekki til greina.
Karlarnir þrjóskuðust við
af alda gamalli venju og b'ðu
um stund, enda var ástin
til bænda ekki. búin að yfir-
taka þingið í þann tíð. Innan
stundar barst éú fregn um
þorpið, að búið sé að síma
suður og ver'ð sé aþ manna
mótorbát og senda mannskap
norður til að skipa upp.
Það þarf ekki að taka það
fram hvað saga þessi var
f jarri allri raunhæfni, því eng-
um hefði getað dott’ð í hug
að senda mótorbát með mann-
skap frá Rvík til að skipa’upp
slatta af kolum. enda var bar
emra menn að fá á þeim tíma.
En þessi saga hafði þau á-
hrif á bændurna, sem ég
glevmi a.Idréi hf r megin graf-
ar. Þe:r þutu út úr bragganum
rudchist niður br',agiuna og
gripu síðan skóflurnar og
hentust út í skipið.
Og þeir hömuðust svo, nð
mér datt í hug að þeir hugsuðu
sem svo að bezt væri að vera
bú'nn að klára slatta áður en
þeir kæmu, pu"nanmenn.
Framh. á 11. síðu.
■Hannibal Valdimarsson legg-
ur á margt gjörva hönd, og
í gaer er hann allt í einu grip-
in.l geysilegum áhuga á land-
búnaði. Hann skrifar forystu-
grein í blað sitt undir fyrirsögn-
inni „Kálgarðurinn og bújörð-
in“, og þar sem foringinn er
enginn miðlungsmaður hefur
búskaparáhugi hans senn teygt
sig um þjóðlífið iairt. Eftir
nokkrar inngangssetningar
hrjóta snilliyrðin úr penna hans
eitt af öðru:
pSamvinnuhreyfingin er kál-
garður í bújörð jafnaðarstefn-
unnar. Sá kálgarður er vissu-
lega til mikils gagns, þegar
lögð er áherzla á að rækta í
honum nytsamar jurtjr.”
Viihjálmur Þór er sem sé
orðinn kálgarðsstjóri Ha'hnibals
og hefur ræktað margar nyt-
samar jurtir. Mun þ.ar eink-
um átt við Benedikt Gröndal,
Hannibsl í mo
kálgarðsritstjóra, Baldvin Þ.
Kristjánsson," kálgarðserindreka
og Kristin Gunnarsson, kál-
garðshagfræðing, en þeir áttu
allir mjög ríkan og óeigingjarn-
an þátt í því að húsbóndaskipti
urðu á bújörð Aiþýðuflokksins
í haust. Auk þess hefur afrakst-
urinn ^f kálgarðinum reynzt
Alþýðublaðinu vel í fjárkrögg-
um þess. En þótt kálgarður
þessi sé mikilvægur, þá „er bú-
jörðin auðvitað sýnu meira
virði”.
Og enn linykkir Hannibal á
hugsun sinni um landbúnaðar-
■störf Alþýðuflokksmana:
„Þeir líta á hana (samvinnu-
hrey f ipguna) sem kálgarð í
framtíðarr-iki j afnaðarstefnunn-
ar og vilja rækta í honum
margar og nytsamar jurtir”.
Og Hannibal lætur ekki
sitja við orðin tóm, heldur birt-
ir sundurliðuð áform um þetta
starf, en þau varpa alveg nýju
ijósi á möguleika landbúnað-
arins:
„Aiþýðuflokkurinn ex. slað-
ráðinn í því að stækka og
bæta kálgarð samvinnuhreyf-
ingarinnar. Það verður eitt af
stærstu verkefnum hans á kom-
andi árum. .Meginverkefnið í
þessu sambandi verður að
byg'gja upp sjávarútveginn á
íslandi”
Hannibal 'láist hins vegar að
geta' þess í fýrstu atrennu,
hvort heldur á að setja upp
kálgarð um borð í togurum og
bátum, eða flytja flotann á
Iand og koma honum fyrir í
káigörðunum. En eflaust koma
nánari skýringar á því í næstu
landbún'aðarhugvekju.
Þótt H.a.nnibal vilji þannig
koma upp kálgarði í sjávar-
útvegsmáium, er það þó ekki
markmið hans að ger.a ísland
allt að einum kálgarði. Hann
segir í niðurlagi greinar sinnar:
„Kálgarðurinn getur aidrei
komið að sömu notum og bú-
jörðin öil .... .... Og stefna Al-
þýðuflokksins er að stækka
samtímis kálgarðinn og bújörð-
ina. Þá er vel þegar því tak-
marki verður náð”.
Þannig lauk Hannibal mold-
arverkum sínum í gær. Við
biðum með óþreyju eftir næstu
hugvekju.