Þjóðviljinn - 27.03.1953, Page 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 27. marz 1953
Þjóðareining gegn her í landi
@láff 00 bvítt sem rautt
EFTÍR KRISTIN PÉTURSS ON, SKÁLD í KEFLAVÍK
Tileinkað og gefið
andspyrnuhreyfingunni
gegn her á Islandi
Blátt, svo blátt
var hafið, sem þú byrjaðir að mála.
Hvítt, svo hvítt
reis eyland þitt úr haffletinum blám.
Rautt sem rautt
skein morgunsársins rósaflúr á himni.
Ég kom sem kurteist hernám
með koltjöru í fötu
að bjóða þér að blanda
svo blátt og hvitt sem rautt.
•Blátt, of blátt
er hafið, sem þú byrjaðir að mála.
Hvitt, of hvítt
rís eyland þitt úr haffletinum blám.
Rautt, of rautt
skín morgunsársins rósafiúr á himni.
Ég kem sem kurteist hernám
með koltjöru í fötu
að bika yfir, bika .
of blátt, of hvítt, of rautt.
M **■
Stjórn félagsins talið frá vinstri. Fremri röð: Guðbjörn Ingvars-
son, gjaldkeri, Kristján Guðlaugsson, formaður, I.árus Bjarnfreðs-
son, ritari. Aftari röð: Ilaukur Sigurjónsson, varaformaður og Jón.
Ingólfsson aðstoðaiTitari.
Málarasveinaféíag Reykja-
víkur tuttugu og f imm ára
Féíágið iieMaf upp á aímæiið með héíi í Þjéðleik-
húskjallaranum í kvöld
<! Litir fslands og litur
1; hersins.
I blaðinu í gær birti ég
j! greinina: Rís þú unga ís-
!; lands merki, og ræddi þar
i um væntanlegt samstarf
Iallra landsmanna gegn hern-
aðarandanum á íslandi. Þar
sa.gði ég m. a.: — Gefið
okkur söngva ykkar og ljóð,
!: þá biðjum við tónskáldin að
!; gefa okkur lögin, og kve'ðj-
j! um fram söngvarana og tón-
!; listarmennina. Umfram a'lt:
•\ eignumst okkar söngva.
!; Ekki höfðu liðið nema ein
’ eða tvær eyktir frlá því blað-
!: ið kom út, þegar þekktur
i og ágætur söngstjóri, sem
einnig er tónskáld, hringdi
til mín og kvaðst hafa ]ag
og ljóð, sem sér væri ljúft
að gefa og tileinka and-
spyrnuhreyfingunni. Senni-
lega verður það sungið af
þekktum söng\'ara í útvarp-
ið innan skamms. Þetta var
falleg og örvandi byrjun,
sem þakka ber.
Og í morgun félck ég aðra
gjöf til andspymuhreyfing-
arinnar. Það er kvæði Krist-
ins Péturssonar, sem birt er
hér fyrir ofan.
Það er eftirtektarvert, að
aðalskáld Suðuraesja og eitt
efnilegasta ungu skáldanna
skuli verða fyrst til áð gefa
andspyrnuhreyfingunni líf-
vænt ljóð. Skáldið á heima
í næsta umhverfi hersins, svo
að það er ekki að sveima
úti í neinni rómantískri fjar
lægð. Það finnur andrúms-
loft hersins, sér hættuna og
skynjar þau örlög, sem
þjóðarinnar bíða, fái hinn
erlendi her að maka svarta
litnum yfir fánaliti okkar.
Eg ber skáldinu þökk fyr-
ir kvæðið. frá öllum samherj
unum.
Og hér með er kvæðið
sent til tónskáldanna. Heiðr-
uðu tónlistarmenn. Gefið
okkur lagið og við munum
afhenda það söngkórum, ein-
söngvurum og öllum lands-
lyð.
Nú hlakka ég til að sjá
hvaðan næstu bréfin og
næstu Ijóðin koma. Koma
þau frá ungskáldum skól-
anna, verkamönnum, sjó-
mönnum eða stúlku norðan
úr Þingeyjarsýslu ? Eða
koma þau af Keflavíkurflug-
velli ?
Á morgun mun ég birta
fyrsta kafla úr dagbók and-
spymuhreyfingarinnar: Fyr-
ir opnum tjöldum.
Hugvekjan um liti Islands
annars vegar og liti hersins
og forsvarsmanna hans hins
vegar mun eiga sinn ríka
þlátt í að sameina okkur
gegn hernaðarandanum á
íslandi.
Þar til markinu er náð
verður nú og a!la daga að
vera fyrsta orð okkar að
morgni og síðasta að kvöldi:
Þjóðareining gegn erlendum
her á íslandi. Uppsögn her-
verndar samningsins.
25. marz 1953
Málarasveinafélag Reykja-
víkur var stofnað 4. marz
1928 í Iðnskólahúsinu í Reykja
vik. Stofnendur voru 16. áð
tölu. I fyrstu stjórn félagsins
voru kjörair: Albert Erlings-
son formaður. Ágúst Hákon-
Iíristján GuSIaugsson
sen gjaldkeri, Hörður Jóhann-
esson, ritari, og í varastjórn
Óskar Jóhannesson, Georg Vil-
hjálmsson og Þorbjörn Þórðar-
son. Takmark félagsins var að
vinna að bættum kjörum mál-
arasveina, en kaup þeirra var
þá kr. 1,60 á klukkustund.
Árið 1933 tókust fyrstu
kjarasamningar milli sveina og
meistara og héldust þeir til
ársins 1942, en það ár féllu
samningar niður milli félag-
anna, nema málefnasamningur
sem stóð ti! ársins 1946. Eftir
það féllu samningar niður um
nokkurra ára skeið. ’En að því
kom að þeir voru teknir upp
að nýju og voru endumýjáðir-
í maí 1951, en strönduðu aftur
í desemberverkfallinu í vetur
og hafa samningar enn ekki
tekizt milli félaganna, þó er-
samningaumleitunum haldið á-
fram. Á þsssu stigi málsins er
ekki hægt að segja neitt um
það hver árangurinn verður.
Árið 1936 kom félagið sér
upp spjaldskrá með mynd af
hverjum féiagsmanni ög er
síðan ákveðið í lögum félagins
að mynd sku!i fylgja inntöku-
beiðni. Árið 1937 stóð félag-
ið að stofnun Sveinasambands-
byggingamanna ásarnt fleiri fé-
lögum í byggingaiðnaði. Hlut-
verk þess sambands er að gæta
vissra sameiginlegra hagsmuna
þeirra sveinafélaga er áð þvi’
standa.
Þann 14. febrúar 1947 gekk
félagið í Alþýðusamband ís-
Jands og hefur síðan verið inn-
an vébanda þess.
Ekkna og minningarsjóður er
starfandi innan félagsins og
hefur verið veittur styrkur úr
honum síðan 1943, eitt þús-
und krónur við andlát hvers
félagsmanns. Ennfremur hefur
Pramhald á 11. síðu.
G. M. M.
Enn nm orð fyrir „stoppistöð" - Um Villa og Bjarna
R. skrifar grein, er hann nefnir
„Á st;anzinum“: — .INýsmíði
orða til auðgunar íslenzku máli
á sér áhugaliða eigi allfáa. Er
það vel farið, að slíkir skuli
uppi samtímis því, er almúginn
verður æ meir ofurseldur yfir-
þyrmingu latrar hugsunar í við-
leitni sinni til að tjá ný hug-
tök, sem koma fram, — anð-
vitað fyrst í myndrænu formi,
— í sambandi við uppfundna
tækni og breyit’ingar lifsháíta.
Eitt slíkt orðaskak hefur nú
um sinn átt sér sbað í blöðum
og útvarpi um myndun hentugs
íslenzks orðs yfir hugtakið, s^m
kallað hefur verið „stoppistöð*.
þar sem strætisvagnamir nema
staðar til að taka farþega.
Þetta orð hefur, sem voalegt
er, þótt óíslenzkt, vegna nins
danska keims og óþjájleika í
beygingu.
Margs kongr hugdettur hafa
verið látnar í ljós um orð, sem
gætu leyst þessa vanburða orð-
mynd >af hólmi, og ekki allar
gáfulegar. Allir munu vera
sammála um, að orð, sem tákna
eiga hugtök sem þetta, verði að
vera stutt og þjál í beygingu,
ef þau eigi að geta útrýmt
gömlum afkvæmum latrar
hugsunar og áunnið sér hylli á
vörum fólksins. Um hitt eru
merm víst einndg sammála, að
þau þurfi að vera íslenzk að
stofná og hugsun. — Til þess
að vera í samræmi við hrað-
ann, sem dagleg notkun kretst
af þeim, verða þau því helzt
að vera einstofna og hæf til að
tak,a einföldustu beygingaform-
um íslenzkra málfræðireglnia.
„Stoppistöð“ er danskmyndað
og óþjált, og of langt. Sama er
að segja um „viðkomustöð“.
,,Biðstöð“ minnir á upphitaða
biðstofu með mjúkum leður-
sætum eða hörðum .trébekkj-
um. „Stöðull“ minnir á s.aman-
safnaðar ær og kýr, sem bíða
mjalta.
Ýmsar aðrar hugdettur nenni1 ég
ekk-i ,að elta ó!,ar við. Það ligg-
ur við, að þær séu svo marg-
ar „eddubornar“, að huggrip
fólks fáist v-arla til þess að
henda þær á lofti til daglegrar
notkunar.
En því í ós-köpunum dettur
fólki eltki í hug að kalla við-
komustöð strætisva'gnanna
Stanzinn!? — R.“
★
1GUÐMUNDUR“ s-endir Bæjar-
póstinum eftirfarandi:
„Á fjölmennum vinnustað, ekki
.all-langt í burtu frá bænum,
urðu nokkuð snarpar umræður,
er það íréttist, að Stalín væri
látinn. Sýndist þar sitt hvei'j-
um, bæði um hinn látna mann
og um öryggi vort og annarra
jarðarbúa. Lagði ég eigi til
þeirra mála, en eftirfarandi
flaug mér í hug:
Horfin er ,af himni stór
heilLa og vona stjarna.
Við eigum þó hann Villa Þór
og vesalinginn Bjama.
Ö!1 eru þeirra illu ráð
ofin í samia ffidsti,
Það er ei fyr.ir þeirra dáð,
að þú ert kommúnisti.
Helzt mig grunað getur það,
að Guð hafi undan, 'litið,
þegar hann ireit á þeirra blað
þekkinguna og vitið.
Guðmundur,**