Þjóðviljinn - 29.05.1953, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 29.05.1953, Blaðsíða 7
Föstudagur 29- maí 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7 Sveitadrengur í Reykjavík Eftir Martein í Vogatungu Það verða vart skráðir svo þættir úr lífi iðnnema fyrir þrjátíu árum, að eklci sé lítil- lega tekinn til athugunar hinn svokallaði aldarandi, sem þá ríkti.. í .sveiturri landsins þótti' það þá þó nokkur tíðindi, ef ungir menn tóku sig upp, lögðu land undir fót til Reykjavíkur að hefja þar iðnnám, þ. e. byigja, mála, sóla skó eða s á til skeifur. Flestra kjör voru það sem kallað var að vinna fyrir dreng. En það þýddi að fá mat og svefn. Unnið var tíu stund- ir dag hvem, en iðnskóli cóttur að kvöldinu frá klukk- an sex til tíu. Margt var þar sveitamanna, enda þeir eftir- sóttir af lærifeðrum iðnaðar- ins, sakir þægðar og undirgtfni. Hinir innfæddu þóttu kjaftfor- ir og áttu þess utan forsvars- menn á staðnum, •sem gátu tek- ið upp fyrir þá hanzkann ef á þeim voru brotin lög Einhver lagabókstafur um iðnnám mun hafa verið til, en mjög torráðin lesning ungum sveitadrengjum. Flestir voru þeir samningslaus- ir og því lítt stoð að lögum. Gekk á misjöfnu um afkomu þeirra og lærdóm, eina vonin var að vera heppinn í va’i heim- ila og hafna hjá góðu fólki, en af því var margt áður en komrn únistar fóru að æsa menu ii'. að krefjast réttar síns. í þá daga var oft gaman að vera góður maður i efnum og geta látið menn hafa 'vinnu sem guðsgjöf eða ölmusu, og marg- ir gengu þá með titrandi hjarta og tár í auga er beir íétfu guðs voluðum aumingjum gjaf- ir sínar ótilkvaddir, og þökk- uðu heilagri þrennmgu hin fniklu tækifseci sér tii synda- lausnar og sáluhjálpar. En rm er svo málum komíð, að rner.n eru ekki öruggir Tengur pm sáluhjálp sína þó þeir fórni tí- kalli í kirkjuklukku eði kris'.s- mynd. Það mun hafa verið haust’ð 1924 að ég var sendur suður til náms, og hugðist læra húsn- smíði þar sem ég fengi n.at og svefn, enda gekk það að óskum Við vorum tveir strákarnir, og sænguðum saman á litlu kvisí- herbergj í Þingholtsstradi. Það- an sá yfir mið- og vesturba*- inn, og á sumarkvöldum klrrddi sólin minn gamla vin Snæfells- jöku’. glitrauðum hadcii. Og það er ekki einskis v rði. þeg- ar maður er ungur að árum, að eiga sér fagurt sólar’.ag. Við unnum dag hvem tíu til tólf stundir og fengum okkar mat og svefn. Á jólum, og kennski líka á sumardag fyrsta, var okkur gefin flík, buxur, * skór eða skyrta, því við vor- um hjá góðu fólki. í þá daga skiptust menn .aðallega í tvo flokka. Það voru ekki kapítal- istar og kommúnistar, nei( og ekki Framsókn eða kratar, heldur einfaldlega gott fólk og vont fó k. Og ‘þó voru flestir góðir, nema á Snæfellsnesi. En þaðan var ég. Og þó að þar sé einungis vont fólk, að því er bækur greina, er stundum hægt að gera úr þeim sæmileg- ar manrieskjur, þegar suður kemur. Eg var sendur í kirkju á sunnudögum og í KFUM á kvöldin, og . tók örum fram- förum. Fyrsta vorið hófum við byggingu ibúðarhúss suður á Fjólugötu yfir skrifstofustjóra í stjórnarráðinu. Ráðherrabú- staður var þar rétt hjá, en beint á móti bjó kaupmaður og átti engilfagra dóttur. Við nem- amir þrömmuðum þangað einn góðan vormorgun. Það var ver- ið að ljúka greftri fyrir húsinu og við 'áttum að seíja upp mót fyrir undirstöðum. Nokkrir verkamenn stóðu í svaðinu niðri í hússtæðinu og jusu með skjólum vatni upp á bakkann. einhvern veginn öðruvísi með hesta en menn, menn geta ver- ið ókunnugir. Inni í garðinum gekk kaúpmannsdóttirin milli ribsrunna og dil aði sér eftir tónum sem bárust út um glugga. Eg starði þangað með- an ég hjálpaði Gísla til að lieila úr vögnunum og það var sem Úr lífi alþýðunnar að hörfa inn í himnaríki, ég hafði aldrei séð svo fagra mannveru fyrr. Nokkru síðar var kaffitími. Umræðuefni manna i þá daga var aðallega létt gaman. Ýmist skrítlur eða öfgasögur og þótti ^sá mestur, sem skemmtilegast gat logið. Það var sem menn 'aust gaman T garð okkar ■ sveitamanna, sem honum þótti of gráðugir í peninga að næt- urlagi. í kaffitímanum sagði hann sögur. Ein var um sveita- mahn sem var tvö hundruð pund þegar hann byrjaði að hræra steypu á móti vini mín- um, þeim broshýra og fjör- mikla, sem kvaðst ekki hafa i látið 'si.tt • eftir l'g'gja, og ýtt óspart á eftir þeim þunga, með þeim afleiðingum að hann hafði tapað helmingi þunga síns á > mánuði. „Nú, hann hefur þá - .ekki verið orðinn annað en . bein og skítur“, varð togara- sjómanni að orði, og hló mik- inn. Síðar upplýstist svo, að hinn holdmikli maður hafði oft- ast farið niður á eyri eftir tiu stunda steypuvinnu og unnið í saltfiski fram eftir nóttu. Og fannst þá engum mikið þó. mað- urinn hefði grennzt. Víst var um það,. að flestir sveitámenn, sem til Reykjavíkur fóru á þeim árum til vorvinnu, komu mjóslegnari heim, og höfðu þp ; ekki allir miklu að tapa. Oft var ljótt að sjá hendur þeirra, sem höfðu þá atvinnu að bera steypufötur og hella úr þeim í mótin. Sandurinn og bleytan át sundur húðina á góm um og sprungur mynduðust í lófum svo úr blæddi, bar eink- um örlög hins vinnandi fjö da. Á loftinu glamraði í 'steypu- járnum, blóðrisa fingur ötuðust ryði og skít. Ingvar múrari. stjórnaðf hér starfi, og lagði net sitt-yfir kjallara skrifstofu- stjórans. Eg hélt mig að hinimv! broshýra vini mínum og bað hann að veita mér lið við þessa völundarsmíð. Hann hóf upp á mig brosmild .'ólskinsaugun, laut fram um leið og hann batt járnin eins og það væri leik- ur, og hvíslaði að mér: „Hvern- ig er það, ertu ekki enn búinn að; ná þér í stépu?“ Og hló dillandi hlátri, heitum af lífs- gleði. Samstundis fylltist ég, takmarkalausri bjartsýnni ,r-á ý starfið og lífið. Þetta var hans aðferð að kenna ungum mönn-. um að byggja hús. Járnnetið huldi loftið. Sveita- menn með skinnlausa góma óku möl o.g sandi, svo var steypan handlönguð í fötum milli manna inn á loftið. En Um garð ráð- herrans stiákluðu hinir grá- ' hærðu öldungar, gengu stund- um inn í sólbyrgið og settust í tágastólana og otuðu löngum, hvítum fingrum í átt til tjarn- arinnar um leið og þeir göspr- uðu saman. Um kvöldið, þegar lokið var við loftið, gengu sveitamenn Forin slettist um þá, og and- litin sem beindust að mér voru Jcámug og hlógu og gláptu, svo ég leit undan. Einn þeirra, hnubbaralegur ungur maður, sí- hlæjandi og h'aupandi, veitti mér mesta athygli. Glettnin og kátínan geislaði af honum, og liti ég á hann, hló hann og hristist allur. Þegar á daginn leið, kom hann til mín, bar munn að eyra mér og hvíslaði: „Hefurðu nokkurn tima sofið hjá, væni minn?“ Svo skelli- hló hann og réð sér ekki fyrig kæti, hljóp til baka o,g tók ti'. við vinnuna á ný. Þetta voru fyrstu kynni mín af reykvískum verkamönnum. Og gróðurinn setti merki sitt á túnblettina meðfram götunni og í Hljómskálagarðinum voru runnamir farnir að skjóta frjó- öngum, en úti á tjörninni syntu endur með unga. Og þegar Gísli frá Hjalla haltraði á éftir klárum sínum yfir brúna, hrukku þær inn í sefið við bakkann fyrir framan skálann og hurfu, en Gísii haltraði áfram, herti á klárunum upp hallandann, beygði inn í Fjó'u- götuna. Kerrumar voru slétt- fullar af möl, það ískraði í hjólum og gnast í steinvölum sem muldust sundur undir þeim á götunni, og klárarnir bJésu eftir, áreynsluna. E.g hoppaði upp úr hússtæðinu og gekk til hestanna, því mér fannst þeir ekki vera ókunnugir, þó hafði ég ekki séð' þá fyrr. Það er þyrðu ekki að ræða pólitísk ágreiningsmál, enda varð mér ljóst síðar að hættulegt gat ver- ið að hafa aðrar skoðanir en ráðandi menn. Einn sveitamaður var á vinnustaðnum, auk mín, og hafði sá þann vana að fara á kvöldin niður að höfn og snapa þar eftir næturvinnu. Vinur minn, sá brosmildi, vildi gjarn- an venja hann af slíkum lifn- aði og eggjaði hann mjög á að koma heldur með sér á kvenna- fund. í þá daga voru oft hrot-- ur á eyrinni, og sveitamenn eftirsóttir, verktakar töldu þá kappsmeiri við vinnu en inn- boma, og stundum fengust þeir fyrir niðursett verð. Einhver náungi tók upp á því að kalla þá „útsöluvarning", en eins og allir vita eru það vörur sem seldar eru fyrir lítinn pening og oft eitthvað gallaðar eða úr- e tar. Eftir að farið var að steypa upp húsið, komu fleiri sveita- menn. Steypan var hrærð á bretti, sem við slógum saman úi- borðvið, síðan borin í föt- um og' hellt í mótin. Þá þótti list að kunna að hræra steypu og gátu það eltki aliir svo vel færi. í því verki var vinur minn, sá broshýri og hnubbara- legi, færastui’, enda lék hann á als oddi með skóflu í hönd, og sement. og sand einS og skæða- drífu í kring um sig, og lét þá óspart fjúka hnvtti- og hnýfil- yrði. Flest var það þó græsku- Margt heftir breytzt í ) Reykjavík síðastliðin þrjá- ) tiu ár. Sú Reykjavík sem [ inyndin sýnir, er allt önnur i borg en sú sem Marteinn í ) Vogatungu lýsir hér í grein [ úr lífi alþýðunnar. Seudið greinav úr lífi al- j | þýðunnar til ritstjórnar i Þjóðviljans, Skólavörðustíg 1 ) 19, Reykjavík. niður að höfn og leituðu sér næturvinnu. Sólin var komin niður undir jökultoppinn og varpaði yfir hann gullnum serk, flóinn var eins og sindrandil silfur. Norður götuna tipplaði kaupmannsdóttirin . stolt og hnarreist sem gyðja. Við strák- arnir mændum á eftir henni, en vissum að við fengjum aldrei að elska hana nema tilsýndar. Nei, aldrei. um á því hja sveitamonnum. Stafaði það bæði af óvana og saltjíinnunni við höfnina, var þá stundum skipt um menn og skinnheilir settir í steypuburð- inn en hinir látnir moka möl og sandi á brettið, og urðu þá skóflusköftin blóðkámug eins og verkfæri í sláturhúsi. Við nem- arnir stóðum oftast nær utan við þess ’háttar verk, þó við kynntumst því síðar hvernig var að vinna með skinnlausa fingurgóma og sprungna lófa. Og vordagamir iðu, hver eftir annan, pg veggir hússins hækkuðu. Gisli brammaði á eftir klárum sínum vestur á Nes og kom með steypuefnið í vögnunum. 1 Hljómskálagarð- inum voru trén orðin allaufguð og sóleyjarbreiður voru eins og gullblettir á sléttunum. Einn dag stóðum við á loftinu og sáum inn fyrír múrvegginn kringum húsið ráðherrans. Þar rspkuðu prúðbúnir öldungar í mildri vorangan með vindil í munni, og réðu ráðum sínum Eissnhower og Framhald af 12. síðu. bandamenn þegar brýn þörf væri fyrir þá. Fulltrúaréttindi Ííírm hjá Sí. Eisenhpwer kvaðst mótfall- inn því að aiþýðustjórn Kína tæki við sæti landsins í sani- tökum SÞ „eins og nú er á- statt i heiminum“. Hinsvegar kvað hann það æði vogað. sem lagt hefur verjð* t'l á Banda- ríkjaþingi, að Bandaríkin segi sig úr SÞ ef alþýðustjói n Kína verði veitt sæti í samtökunum. Mklum getum er að því leítt, hverjar verði afleiðingar þessa fyrsta opinbera ágrein- iags milli E'senhowers og á- hrifamesta foringja repub’.ik- ana á þingi.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.