Þjóðviljinn - 19.07.1953, Qupperneq 6

5) -ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 19. júlí 1953
þJÓÐVlLJINN
tJtgefandl: Sameinlngarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurlnn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
F'réttastjórl: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig.
19. — Simt 7500 (.3 línur).
Ánkriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavik og nágrenni; kr. 1T
Knnars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljane h.f.
Á hlnum fjölmenna fundi reykvískra sósíalista síðastliðinn
Jtriðjudag kom greinilega í ljós hinn eindregni vilji flokksmanna
fyrir því, að snúast við kosningaúrslitunum með nýrri sókn, með
meira starfi og endurbættu starfi flokksins,-
Um leið og j>eir mörgu félagar, er til máls tóku, ræddu þá
erfiðleika, sem Sósíalistaflokkurinn hefur átt við að etja, lögðu
jþeir áherzlu á bau verkefni, er biðu hans, þær veilur er hafa
verið í s.arfi hans og livernig úr þeim mætti bæta. Afstaða
þeirra, s-m sóttu um upptöku í flokkinn eftir kosningarnar,
settu sér'itakan blæ á umræðurnar, einmitt vegna þess, að þeir
höfðu ákveðið að ganga í Sósíalistaflokkinn til þess að auð-
velda honum þá nýju sókn, sem hagsmunir alþýðu og þjóðar-
innar krt-fjast, hjálpa honum til þess að efla starfsemina og
endurbæto hana.
Þessar umræður voru mjög lærdómsríkar. Einmitt í þessu
jákvæða liugarfi.ri, þessari heiðarlegu afstöðu ti! eigin starfs,
í viljanu.n til að kannast við og lagfæra tafarlaust það, sem
ábótavan: er í starfsemi flokksins, felst tryggingin fyrir því
?.ð það áfall, sem Sósialistaflokkurinn hlaut í Alþingiskosning-
umirn, verði til þess að hann verði sterkari eftir þær en áður og
geti rækt forUstuhlutverk sitt með enn meiri árangri.
Það er nauðsynlegt, að þær umræður, sem áttu sér stað i
Sósíalistafélagi Reykjavikur, fari fram í öllum flokknum.
Þessar umræður þurfa að leiða til jákvæðrar lausnar á þeim
verkefnum, sem flokksins og meðlima hans bíða. Það er ekki
póg að samþykkja góðar ályktanir og tillögur. Það þarf að
ganga strax að framkvæmd þeirra í starfi.
Frajnundan eru stór og mikil verkefni.
Sósíalistaflokkurinn verður að halda áfram að efla á alla
íund baráttuna fyrir sameiningu allra andstæðingá liernámsins
og styðja hvert það frumkvæðii sem tekið er í þessari bar-
áttu. Alveg sérstaklega er honum ljúft og skylt að vinna ötul-
lega að framgangi þess stóra máls, sem andspyrnuhreyfingln
hefir nú tekið frumkvæðið að: þjóðaratkvæðagreiðslu um upp-
sögn her jerndarsamningsins.
Sósialistaflokkurjnn og allir meðlimir hans verða að beina at-
hygii sinr.i í enn ríkari mæli að hinum einstöku hagsmunamálum
alþýðunnar til lands og sjávar og taka enn öflugri og þraut-
seigari forystu en nokkru sinni fyrr fyrir einingu verkalýðs-
stéttannnar, faglegri og pólitískri.
Sósíalistaflokkurinn verður að leggja enn meiri áherzlu á
verndun 'slenzks atvinnulífs fyrir ágangi hernámsstefnunnar og
sameina pjóðina til varðveizlu efnahagslegs sem andlegs sjálf-
stæðis.
En í baráttunni fyrir framkvæmd þessara stóru verkefna,
verður Sósíalistaflokkurinn sjálfur að styrkjast meir en nokkru
feinni fyrr og þessi efling verður að.vera jöfnum höndum sam-
eiginlegt verk forystu hans, meðlimanna og alþýðunnar sjálfrar.
Innganga hinna nýju meðlima í Sósíalistaflokkinn þarf að vera
fordæmi til fyrirrr.yndar fjölda annarra alþýðumanna um land
ailt.
Það þarf að gerbrejda störfum sósíalistafélaganna til batn-
aðar, efla sambönd þeirra við alþýðuna, auka fræðsluna um sós-
ialismanu og þjóðfrelsisbaráttuna og ekki sízt um samhengið
milii dægurbaráttu alþýðunnar og baráttunn.ar gegn heraáms-
stefnunni.
Andstæðingar Sósialistaflokksins halda, að með hinum læ-
víslegu sundrungaraðferðum sínum í Alþingiskosningunum hafi
þeir gieiU Sósíaiistaflokknum varanlegt högg.
En þeir taka ekki allt með í reikninginn og halda sig sterk-
ari en þeir eru. Þeir vanmeta ekki aðeins baráttu- og einingar-
vilja verkalýðsins og vaxandi andúð þjóðarinnar á hernáminu.
Þeir vanmeta öllu fremur þann ákveðna vilja til tiýrrar sóknar,
sem er til staðar hjá meðlimum Sósíalistaflokksins og sem
einkemidi hinn nýafstaðna fund í Sósíalistaféiagi Reykjavíkur.
' Það er verkefni allra flokksmanna, allra félagsstjóma og
annarra ábyrgra stjóma í fiokknum, að tryggja að þessi sókn-
arvilji sýni sig í jákvæðu, árangursríku starfi á hinum ýmsu
sviðtun, að Sósíalistaflokkurinn verði stórlega efldur á næstunni.
Það er þó ekki aðeins verkefni flokksmannanna.
Vöxtur og viðgangur Sósíalistaflokksins er brýnasta hags-
munamál íslenzka verkalýðsins, íslenzku þjóðarimiar, í bráð og
lengd.
Kristinn E. Andrésson:
Krcafem um fImmvelduiuud
Björt sól skein yfir Búda-
pest þá daga sem þingið stóð
og sendi frá sér heita geisla.
Flesta daga var hitinn upp
undir 30 stig i skugga og
kvöldin h’ý og lygn en rökkv-
aði snemma. Hvergi hef ég
séð eins margt af veitinga-
■ stöðum þar sem fólk situr
undir beru lofti fram eftir
á kvöidin og nýtur veðurblíð-
unnar.
Búdapest er viðbrugðið fyr-
ir fegúrð. Hún liggnr báðum
megin á bökkum Dunár, og
úti i ánni er eyja skógi klædd
með baðstöðum, iþróttasvæði,
hóteli og fögrum trjágöngum.
Fljótið er vatnsmilcið og
straumþungt, skógi vaxnar
hæðir eða ökrum prýddar á
aðra hönd og há fjöll lengra
fjær til austurs en suður af
borginni víðáttumiklar sléttur.
í borginni eru glæsilegar
byggingar, m.a. þinghúsið er
stendur á fögrum stað við
fljótið, og hallir og sumarhót-
el gnæfa á hæðum umhverfis
og fjöldi myndastytta prýðir
borgina. Um 80 hús af hverj-
um hundrað báru í stríðslok
skemmdir eftir loftárásir, og
ailar brýr yfir Duná höfðu
verið sprengdar í loft upp.
Svo hröð hefur viðreisnin
verið að varla sést lengur hús
í rústum og fimm stórhrýr
eru komnar á fljótið. Hér
voru komnir ávextir á mark-
aðinn og hverskyns grænmeti
og var gaman að koma á sölu-
torgin snemma að morgtii.
Fólk er vel búið og glaðvært
hvar sem komið er, léttur
bragur yfir öllu þessa sumar-
daga. Fjöldi af ungum stúd-
entum og kandidötum voru
túlkar okkar eða starfsmenn á
skrifstofum til fyrirgrei'öslu
fulltrúimum á ráðstefnunni og
virtist málakunnátta Ungverja
hvergi bresta, og sjö tungur
var um að velja á ráðstefn-
unni sjálfri. Því miður gafst
of skammur tími til að kynn-
ast borginni en nægur til þess
að hún verður ógleymanleg:
fólkið, andrúmsloft og um-
hverfi, fljótið. hæðimar, skær-
ir dagar, hin kyrra kvöld.
Björt von ríkti á ráðstefn-
unni þessa júnídaga. Horfur i
alþjóðamálum vora fijðvænl.
en um langan tima. Vopna-
hlé í Kóreu virtist skammt
undan. Stórveldin sýndust að
því kom.'n að hefja með sér
viðræður. Kalda stríði'ð var
eins og hljóðnað. Austurþýzka
stjórnin hafði stigið djarft
skref i samkomulagsátt.
Áður en friðarráðstefnan
hófst hafði verið ráðgert að
tekin yriu þar á dagskrá
m.a. Þýzkalandsmálin, styrj-
öld;n i Kóreu og krafan um
fimmveldafund ,en vegna þess
hve viðhorfið hafði hreytzt
var að því horfið að ræða hin
alþjóðlegu deilnmál undir ein-
um lið: samkomulagsumleit-
anir og sættir í alþjóðamálum.
Jafnframt því að fulltrúar
víðsvegar að lýstu málum frá
sjónarmiði sinna landa beind-
ist þegar höfuðathyglin að
kröfunni um stórveldafund
þar sem æðstu fulltrúar ríkj-
anna hæfu viðræður um deilu-
málin með það fyrir augum að
gera friðarsáttmála sín á
milli. Kom mönnum saman um
að svo framarlega sem þeir
fengjust til að ræða ágrein-
ingsmálin rnyndu upp úr því
takast sættir með þeim og
jafnframt skapast nýtt vi'ð-
liorf i heiminum, afvopnun
hefjast og renna upp nýjr
timar.
Nauðsynlegt er til skýring-
ar á hinu breytta ástandi í
heimsmálunum að gera í stór-
um dráttum grein fyrir bar-
áttu heimsfriðarhreyfingarinn
ar undanfama mánuði fyrir
sáttum miili stórveldanna,
fyrir því að Kóreustríðinu sé
hætt, Þýzkalandsmálin leyst,
og ekki sizt einbeitingu að
kröfunni um fimmveldafund.
I fyrri grein gat ég um að
á fu.ndi friðariá'ðsins í Berlín
í ársbyrjun 1951 var tekin sú
Önnur grein um
friðarráðstefnuna í
Búdapest
ákvörðun að hefja undir-
skriftasöfnun meðai almenn-
ings um öll lönd fyrir kröfu
um fimmveldafund, þ.e. fund
með forystumönnum Banda-
rikjantia, Sovétríkja, Stóra-
Bretlands, Kína og Frakk-
lands, og hafa undirritað
þessa kröfu yfir 800 millj-
jónir fullorðinna. manna ,eða
nærri tvéir þri'ðju lilutar alls
mannkyns. Til að herða á
þecsari kröfu og afla henni
enn meira fyigis meðal þjóð-
anna voru háð á síðastliðnu
ári fyrir atbeina heimsfriðar-
ráðsins tvö alþjóðieg friðar-
þing ,anna'ð í Peking i sept-
ember, hitt í Vínarborg í des-
ember. Þessi þing vora hvort
um sig mjög f jölsótt og höfðu
gsysileg áhrif ,t.d. var meira
ritað i heimsblöðin um Vín-
arþingið en þing Sameinuðu
þjóðanna þó að Islendingum
kunni að koma slikt á óvart.
Á Vínarþinginu vora settar
fram og skilgreindar þær til-
lögur sem úrslitum réðu um
að teknar vora npp aftur
viðræðurum vopnahlé í Kóreu.
Á sama hát't var að nýju
fylgt eftir kröfunni um stór-
veldafund, lögö á hana megin-
áherzla og skipuð seytján
manna nefnd frá jafnmörgum
þjóðum til að bera fram á-
skorun þingsins við rikis-
stjórn'r fimmveldanna og
ouk þess við ríkisstjórnir allra
landa annarra, er beðnar voru
að stvðja þessa kröfu.
Vínarþingið vakti mikla
lirær'ngu út frá sér er bæði
Sameinuðu þjóðimar og ríkis-
stjórnir ýmsra ianda urðu að
sveigja til fvrir. Á þingi Sam-
einuíu þjóðanna gerðist sá
viðburður í fvrsta sinn um
’árabil að samhykkt var ein-
um rómi og me'ð mikhim fögn-
uði tillaga er fulitrúi Brasiiíu
har fram um að koma sem
fvrst á vopnahléi í Kóreu
Ekki var heldur tilviljun að
um sama lej'ti og nefnd Vín-
arþingsins bar upp áskorun
þess um friðarsáttmála milli
stórveldanna við rikisstjórn-
ir landanna, gerðust mikilvæg-
ir atburðir í lieimsmálunum.
Hið fyrsta: Samningaum-
leitanir er legið höfðu niðri
mánuðum saman voru teknir
upp aftur í Kóreu, er leiddi
til þess að samkomulag náð-
ist um fangaskiptamálin sem
strandað hafði á áður.
1 öðru lagi tóku stórveidin ;
að skiptast á skoðunum. I
austri gaf stjórn Sovétríkja
út opinbera yfiriýsingu þar
sem stóð: „Öll deiiumál má
leysa friðsamlega, sérílagi við
Bandaríkin". Stjórn Kina tók
í sama streng, einnig sem svar
við áskoru.n friðarþingsins. I.
vestri svaraöi Eisenhov’cr
yfirlýsingu Sovétstjórnarinnar
með þeim orcm að ,,hann vildi
grípa tækifærið sem gefizt
hefði heiminum", og rauf þar
með langa þögn Bandarikj-
anna um þessi mál'. Fyrri
hluti ræðu lians var eins og
bergmál af samþykktum
lieimsfriðarþingsins, hann for-
dæmdi styrjaldir, eyðilegg-
ingu af þeirra völdum og
mannfórnir. En í síðari hluta
ræðunnar setti hann fyrir-
fram skilyrði fjTir viðræðu-
fundi sem ekki voru likleg
til samkomuiags, svo sem
kröfu um endurvopnun Þýzka-
lands undir vesturþýzkri
stjórn, brevtingu á stjórnar-
fari í alþýðulýðveldum Aust-
ur-Evrópu og fleira slíkt. Þá
hóf Churchill einnig máls fyr-
ir hönd Stóra-Bretlands og
lýsti sig hlynntan fundi þar
sem forystumenn stórveldanna
ræddust við um deilumál sín,
og undir þá yfirlýsingu tóku
utanríkisráðherrar Norður-
landa.
Þannig stóðu málin er ráð-
stef.nan í Búdapest kom sam-
an. Heimsfriðarúáðið gat lit-
ið yfir stóraægilegan árang-
ur af starfi hreyfingarinnar
frá þvi Varsjá-þingið var háð
1949. Þá lcom Attlee í veg
fyrir að þingið kæmi saman
í Sheffield á Englandi. Nú
var hann sjálfur orðinn heitur
talsmaður þeirrar samþykkt-
ar er Varsjárþingið geréi, og-
jafnvel Churchill lika; um að-
skora á stórveldin að gera
frið með sér.
Um leið og flestir er til
máls tóku á ráðstefnunni í
Búdapest létu í ijós fögnuð
sinn yfir friðvænlegri horfum
í heimsmálum iögðu þeir á
það megináherzla að ekki
dygði að slaka á kröfunum
um tafarlaust vopnahlé i Kór-
eu og um friðarsáttmála milli
stói*veldanna heldur tvíefla
baráttu a’mennings fvrir þess-
um kröfum og liefja nýja
sókn um öll lönd til að
tryggia til fu.l's sigur þéirra.
I ályktun frá ráðstefmumi
sem birt var hér í blaðinu í
fyrradag er beint „þeirri á-
skorun tij allra þjóða að þær
tvíef'i átök sín til að flýta
fyrir viöræðum i:m alþjóð-
legt samkomulag“.
Síðan ráðstefnán i Búda-
pest var háð hafa stríðsöfl-
Framhald á 9. s:ðu.