Þjóðviljinn - 23.07.1953, Qupperneq 6

6) — ÞJÓÐVILJINN — Pimmtudagur 23. júlí 1953 ----------—
þlÓÐVIUINN
Otgefaodl: Samelnlngarflokkur alþýðu — Sósíallstaflokkurlnn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson.
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Asmundur Sigurjónsson, Bjarnl Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg.
19. — Sími 7600 (3 línur).
JLskriftarverð kr. 20 á mánuðl í Reykjavík og nágrenni; kr. 1T
annars staðar á iandinu. — Lausasöluverð-1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljane h.f.
*■ ' _____________________________________ "
Verndum auðlindir Islands gegn
ránsklém erlends auðvalds
Barátta Sósíalistaflokksins á undanförnum árum gegn
ágangi ameríska hervaldsins og árás þess á land vort
liefur orðið til þess að vekja meirihluta þjóðarinnar til
meðvitundar um þá hættu, serrí vofir yfir landi og þjóð.
l->ótt slík vakning næði ekki það langt, að það fólk, er
áður fylgdi hernámsflokkunum, greiddi atkvæði meö Sós-
íalistaflokknum nú, þá hefur þetta fólk þó tvímælalaust
breytt um skoðun á hernáminu, en ætlast til þess að
hinir gömlu flokkar þess breyttu um pólitík. Og þetta
hafa ýmsir af forystumönnum hernámsflokkanna séð
og eru nú að hugsa sitt mál, hvaö gera skuli: hvort
heldur skuli hlýöa vödd fólksins, eins og þeir heyröu
hana á kosningafundunum úti um allt land, eöa rödd
dollaravaldsins, sem heimtar hlýðni.
En auðséð er nú þegar að sumir hernámsflokkarnir
eru farnir að ókyrrast og óttast um vinsældir þeirrar
stefnu, sem þeir hafa fylgt. Það sést hvaö bezt á af-
stöðu Tímans nú til Þjórsárvirkjunar.
Sósíalistaflokkurinn lagði það til 1947, er rætt var
um stofnun fjárhagsráðs á Alþingi, að áðalverkefni þess
yrði „uppkoma stóriðju í landinu á grundvelli ódýrrar
vaforku og skal því leggja höfuöáherzlu a aö láta fram
íara nauösynlegar undirbúningsrannsóknir og tilraunir
til þess að hægt verði á tímabilinu 1950-55 aö reisa slík
j aforkuver, er geti framleitt orkuna ódýrast og svo mikla,
aö hún nægi: jafnt til sköpunar stóriðju hér sem til
reksturs vélrekins landbúnaðar þg fiskiðju“. (Úr breyt-
jngartillögum Einars Olgeirssonar við frumvarpið um
íjárhagsráð).
Sósíalistaflokkurinn behti alveg sérstaklega á Þjórsá
tii þessarar stórvirkjunar, því þá var til þsss ætlazt að
„smærri“ virkjununum við Sogið og Lax4 yrði lokið
1949-50“. e
Hernámsflokkunum þóttu tillögur Sósíalistaflokksins
um stóriðju skýjaborgir sem fyrrum, enda miðaðist þá
öll hugsun þeirra við það aö skera niður framkvæmdir
og „skapa“ atvinnuleysi, til þess aö geta ráðið við kaup-
gjald verkamanna.
Þegar ameríska auövaldið hafði: fyrst smeygt Mai’shall-
fjötrinum upp á íslendinga og síðan komiö á hernáminu,
fór það aö gefa alvarlega gætur að því að klófesta auö-
lindir íslands og þá ekki sízt þær dýrmætustu: vatns-
aflið. Og enginn flokkur hefur verið frekari í aö boöa
þaö sem ,,lausn“ á vandamálum atvinnulífsins áð veita
erlendu auövaldi fossana á leigu en einmitt Framsóknar-
llokkurinn.
Sósíalistaflokkurinn varaði þjóðina við hættunni, sem
á því væri áð þessar auölindir yrðu ofurseldar, ef her-
námsflokkarnir sigruöu, t.d. að Þjórsá yrði leigð til 25
ára ameríska aluminiumhringnum og sá hringur næöi
fíöan fjárhagslegum tökum á þjóðinni og réöi voldugum
stjórnrnálaflokkum hennar. Það er fagnaðaiefn; að það
cr vaxand/ skilningur á þessar/ hættu, svo nú taka harö-
svíraðir hernámsflokkar eins og Framsókn að tvístíga og
iáta jafnvel sem þeir séu andstæðir því að útlent auðvald
nái tökum á þsssum fossum.
Sósíalistaflokkurinn sýndi fram á það í kosninga-
ítefnuskrá sinni hvað þjóðin gæti sjálf gert mikiö af
eigin rammleik í því aö virkja stærstu fossana og koma
upp stóriö'ju í þjónustu þjóðarinnar sjálfrar.
Þetta er þaö verkefni, sem nú bíður þjóðarinnar. Um
það þarf hún að skapa samstarf. Samtök hennar þurfa
að ræöa þetta mál. Félög verkamanna, bænda, allra
vinnandi stétta þurfa að láta það til sin taka. — En
þjóðin veröur að gjalda varhuga við þeim flokkum, sem
hafa undanfarið rekið erindi erlends auövalds á ís-
landi, þótt tþeir láti blíðlega sem stendur. Þeir eru vanir
s.ö gera slikt rétt áður en þeir svíkja.
Hver erflr ríkl Churchills?
Þegar brezki llialdsflokkur-
inn komst til valda haustið
1951, hafði hann fjórðungi
milljónar færri atkvæði en
Verkamannaflokkurinn og
nauman meirihluta á þingi.
Virtist stjóm hans þess
vegna vera völt í sessi og
vart eiga langa setu fyrir
höndum.
Á annan veg hefur þó far-
ið. Til þess -ljggja fyrst og
fremst tvær ástæður, eins og
oft hefur >verið vikið að.
í fyrsta lagi hefur Verka-
mannafl. vegna flokkadrátta
inabyrðis * ekki reynzt snarp-
ur í stjórnarandstöðu. Naum-
ur þingmeirihluti stjórnarinn-
arinnar hefur því sjaldan
komið að sök. 1 öðru lagi
benda úrslit aukakosninga til,
að fylgi hennar með þjóð-
inui hafi farið vaxandi.
Flestum ber saman um, að
auknar vinsældir stjórnarinn-
ar megi rekja til stefnu henn-
ar í utanríkismálum. I kosn-
ingabaráttunni 1951 stóð 1-
haldsflokknum helzt fyrir
þrifum ófriðarorð það, sem
fór af Churchill. En þegar
sú varð hins vegar raun á,
að friðarhorfur urðu vænlegri
eftir að stjórn hans tók við,
hefur almenningur þakkað
það forystu hans, og ef til vill
ekki að ófyrirsynju.
Hvað sem því líður eru
horfur á, að Ihaldsflokkurinn
fari etm. um skeið með vöid
í Bretlandi. Á alþjóðlegum
vettvangi gætir þess vegna
fljótlega áhrifa þess, hver
verða úrslit átaka þeirra, sem
nú eiga sér stað um stefnu
flokksins og forystustöður.
Átökin innan Verkamanna-
flokksins hafa ekki farið
leynt. Deilur vinstri armsins
undir forystu Aneurins Bev-
ans og hægri armsins undir
forystu þeirra Attlees og
Morrisons hafa verið ræddar
fram og aftur af blöðum um
heim allan. Hitt hefur farið
lægra, að svipaðar deilur hafi
' i Anthony Eden s
átt sér stað innan Ihalds-
flokksins. Engu að síður er
vettvangur þeirra eins víður
og rætur þeirra eins djúpar
og deilnanna innan Verka-
mannaflokksins.
Á þeim nær tveim árum,
sem liðin eru síðan Churchill
tók við stjórnartaumunum,
hefur Ihaldsflokkurinn klofn-
að í tvær fylkingar um stefnu
sína utan lands og innan.
Ýmsum eindregnum íhalds-
mönnum hefur gi’amizt, hve
sein í vöfum stjórnin hefur
verið við afnám þjóðnýting-
ar járn- og stáliðnaðarins.
Hefur stjórnin oft orðið að
sæta harðri gagnrýni í þeim
málum, einkum frá hendi
þeirra óánægðu iðjuhölda,
Sir Winston nhurcniii
sem Ralph Assheton, fyrrum
framkvæmdastjóri flokksins,
hefur einkum orð fyrir. Þá
vilja þeir Assheton og all-
margir fleiri áhrifamenu inn-
an flokksins ganga lengra en
stjói’n Churchills taldi ráðlegt
eða æskilegt í þeim efnum
að nema úr giidi tryggingar-
Eriend
tíðindi I
löggjöf Verkamannaflokksins
og aðrar umbætur. Innan I-
haldsflokksins kann þannig að
vera um að ræða ágreining
um grundvallarsjónarmið í
innanlandsmálmn.
Miklu athyglisverðari eru
þó átökin um stefnu íhalds-
flokksins í utanríkismálum.
Úrslit þeirra kunna að valda
straumhvörfum í þróun
heimsmálanna næstu árin. Á-
tökin snúast um það, hvort
Bretland eigi að taka upp
sjálfstæða stefnu í utanrík-
ismálum eða hvort það • eigi
að halda áfram sem nánastri
samvinnu við Bandaríkin,
hvert sem stefna þeirra kann
að liggja. Cliurchill og þeir,
sem honum fylgja að málum,
vilja taka fyrri kostinn, ea
álitlegur hópur innan Ihalds-
flokksins vill taka þann síð-
ari.
I utanríkismálum hefur
brezka stjómin lialdið mjög
aftur af bandarísku stjórn-
inni. Hefur hún neitað, —
ejns og stjóra Attlees gerði
fyrr, en þó ekki jafn skelegg-
lega, — að fylgja Bandaríkj-
unum frekar eftir í Austur-
Asiu og knúð hana þannig
til vopnahléssamninga í
reynd. Jafnframt hefur stjórn
Churchills lýst sig fylgjandi
því, að boðað yi’ði til ráð-
stefnu Vesturveldanna og
Ráðstjórnarríkjanna til að
"reyna að ná samkomulagi um
helztu deilumál líðandi stund-
ar. Þeirri afstöðu brezku
stjórnarinnar hefur verið
vægt sagt fálega tekið vest-
anhafs.
Innan thaldsflokksins hef-
ur verið deilt harðlega á
Churchill vegna þessarar
stefnu í utanrikismálum,
einkum í fyrravor, þegar
stjórnin virtist vera að tapa
fylgi. Heyrðust þá háværar
raddir um, að Churchill færi
frá. Komu þær fram bæði í
Kemsley-blöðunum og fjár-
málatímaritinu Economist.
Meira að segja Salisbury lá-
varður skrifaði blaðagrein,
þar sem hann lét í ljós þá
Skoðun, að Churchill hefði
unnið svo lengi og vel í þágu
Bretlands og brezka heims-
veldisins, að hann verðskuld-
aði hvíld.
Því fer fjarri, að andstaða
gegn Churchill innan Ihalds-
flokksins sé ný af nálinni. Á
valdatíð þeirra Baldwins og
Chamerlains á fjórða tug ald-
arinnar var Churchill í and-
stöðu við flokksstjórnina og
afskiptur um flesta hluti.
Þegar Chamberlain fór frá
1940 hugðist Ihaldsflokkurinn
gera Halifax lávarð að for-
sætisráðlierra. Verkamanna-
flokkurinn gerði það þá, að
•skilyrði fyrir stjórnarþátt-
töku sinni, að Churchill, en
ekki Halifax, færi með stjórn-
arforystu. Forystu sína inn-
an Ihaldsflokksins á hann
þess vegiia aixdstæðingum sin-
um en ekki samherjum að
launa.
Þá hefur löngum borið á.
ættarríg innan Ihaldsflokks-
ins. Hafa Cecilættin (Salis-
bury) og Marlborough-ættin
-—ætt Churchills—löixgum eld
að grátt silfur. Föður Churc-
hills, Randolph Churchill lá-
varði, einhverjum glæsileg-
asta leiðtoga Ihaldsflokksins
á sínum tíma, var vikið úr
brezku stjórninni og út í póli-
tíska útlegð af Salisbury lá-
varði, afa þess, sem nú ber
þann titil.
I andstöðu við Churchilli na
an íhald'sflokksins eru oftast
taldir vera fremstir í flokki •
R. A. Butler, fjármálaráð-
herra, og Salisbury lávarður.
I stjói’n Chamberlains var
Butler vara-utanríkisráðherra
og eindreginn andstæðingur
Churchills.
Ágreiningui’inn innan I-
haldsflokksins nú er 'að
Ricliard A. Butler
margra áliti hliðstæður á-
greiningnum um utanríkis-
stefnu Chamberlains fyrir II.
heimstyrjöldina. Með Churc-
hill standa þeir nú, sem voru
mótfallnir utanríkisstefnu
Chamberlains og allflestir
yngri mean flokksins að auki,
en í andstöðu við Churchill
eru þeir, sem voni henni
fylgjatidi. Munurinn er aðeins
sá, að þeir, er þá xxrðu undir,
Framhald á 11. síðu.
I