Þjóðviljinn - 22.09.1953, Blaðsíða 6

£) — Í>JÓÐVILJINN — Þriðjudagur 22. september 1953
JUÓÐVRUINN
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn.
Ritstjórar: Magnús Kjartansson (áb.), SigurSur Guðmundssoo.
Fréttastjóri: Jón Bjarnason.
Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Bjarni Benediktsson, Guð-
mundur Vigfússon, Magnús Torfi Ólafsson.
Auglýsing'astjóri: Jónsteinn Haraldsson.
Kitstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg.
19. — Sími 7500 (3 línur).
Áskriftarverð kr. 20 á mánuði í Reykjavik og nágrenni; kr. 17
annars staðar á landinu. — Lausasöluverð 1 kr. eintakið.
Prentsmiðja Þjóðviljans h.f.
_________________________________________________*
Moða shrif Alþýðublaðsins um húsnæðis-
Það sem IhaSdið óttasi
málin aiÉurhvarf tii heiðarlegrar stefnu?
Þótt enn séu meira en fjórir mánuöir þar til Reykvík-
ingar eiga kost á því að losa sig viö þá óstjórn og spill-
ingu sem einkennir íhaldsstjórnina í höfuöstaönum eru
málgögn meirihlutans þegar tekin að -kyrja sinn uppá-
haldssöng fyrir hverjar bæjarstjórnarkosningar. Og texti
söngsins er, aö missi íhaldiö meirihluta sinn 1 bæjarstjórn-
inni geti ekkert tekiö viö annaö en „óstjórn og uppgjöf“,
eins og Vísir oröar það á laugardaginn. Vitanlega vill
Morgunblaöið ekki: vera eftirbátur heildsalablaösins og
tekur undir í forustugrein á sunnudaginn, þar sem dreg-
in er upp átakanieg mynd af allri þeirri „upplausn“ og
„glundroöa“ sem bíöi bæjarfélagsins veröi völdum íhalds-
ins hnekkt í næstu bæjarstjórnarkosningum.
Þessi söngur er svo sðm ekki nýr. Hann hefur veriö
.sunginn af íhaldinu fyrir hverjar bæjarstjórnarkosningar
um langt árabil. Og jþví ber ekki að neita aö hann hefur
boriö ótrúlegan árangur. Pjöldi fólks hefur beinlínis trúaö
því aö illfært yröi aö mynda starfhæfan meirihluta í bæj-
arstjórninni kæmist íhaldiö í minnihluta. Og af ótta viö
„stjórnleysið“ og „glundroöann“, sem íhaldsblööin og
málsvarar meirihlutans hampa, hafa svo fjölmargir kjós-
endur sem raunverulega eru andvígir íhaldinu látið vél-
ast til aö veita því brautargengi.
Af þeirri grýlumynd, sem íhaldið dregur jafnan upp af
því sem framundan væri aö íhaldsmeirihlutanum föllnum,
mætti ætla aö engin ábyrg stjórn væri í flestutm bæjar-
félögum landsins. Utan Reykjavíkur búa einungis tvö bæj-
arfélög viö eins flokks meirihlutastjórn. í Neskaupstaö
fer Sósíalistaflokkurinn einn meö stjórn og í Hafnarfiröi
er Alþýöuflokkurinn í meirihluta. Öllum öörum bæjum
landsins er stjórnaö af samstjórn tveggja eða þriggja
flokka. Þannig er Húsavík og ísafiröi stjórnaö af Sósíal-
ístaflokknum og Alþýöuflokknum; Vestmannaeyjum af
Sósíalistaflokknum, Framsókn og Alþýðuflokknum; Siglu-
firöi af Sósíahístaflokknum, Framsókn og Sjálfstæöis-
flokknum; Akureyri, Ólafsfiröi, Sauðárkróki og Seyðis-
firði af Sjálfstæðisflokknuim og Framsókn; Keflavík af
Alþýðuflokknum og Framsókn, og Akranesi af Sjálfstæöis-
flokknum, Framsókn og Alþýöuflokknum.
Enginn sem til þekkir á þessum stööum kannast viö
aö sameiginleg stjórn tveggja eða þriggja flokka hafi
leitt nokkra upplausn eða glundroða inn í stjórnarfar bæj-
arfélaganna. Hinu neitar enginn aö fámenn og fátæk
bæiarfélög eiga við ýmsa erfiöleika aö etja sem ekki eru
alltaf auðleystir, ekki sízt þegar svo er á hlut þeirra
gengiö af hálfu ríkisvaldsins varöandil tekjuöflunarmögu-
leika sém raun ber vitni. Og þaö er ekki alveg laust við
að málgögn íhaldsmeirihlutans i Reykjavík hafi átt þáð
til aö afsaka aögeröir eöa aðgeröaleysi hans einnig meö
þe:m röksemdum aö ekki væri of vel að bæjarfélögunum
búiö af ríkisstjórn og Alþingi.
Grýlan, sem Morgunblaöið og Vísir eni einu sinni enn
tekin að hræöa Reykvíkinga meö er því sömu ættar og
xiafna hennar sem löngum hefur veriö haldið aö böldnum
börnum. Þáö skapast enginn „glundroöi“ eöa „upplausn“
í bæjarmálum Reykjavíkur þegar meirihluta hinnar hug-
sjónasnauöu og síngjörnu yfirstéttar bæjarins veröur velt
úr valdastólum. Þaö hefur hvergi gerzt í bæjarfélagi á ís-
landi þótt skipt hafi verið um meirihluta og stjórnendur.
Og þetta vita Morgunblaðið og Vísir fullvel. Þaö er allt
annað sem þessi málgögn íhaldsins hafa í huga þegar þau
flytja kenningar sínar um „upplausn“ og „glundroðá*.
Ekkert hefur reynzt auöstéttarflokknum slíkt haldreipi
í stjórrxmálabaráttunni almennt og það að ráða Reykjavík.
Liggja til þess sterk rök, auðskilin hverjum manni. Missir
-meirihlutaaöstööu í bæjarstjórn höfuöstaöarins myndi
tvímælalaust boöa imikla upplausn 1 Sj álfstæöLflokknum
og skapa víðtækan glundroöa í röðum hans. Þeirri þróun
þarf reykvísk alþýða ekki aö kvíöa, hún væri henni þvert
á móti mikiö og langþráð fagnaöarefni. En þaö er þessi
glundroöi og þessi upplausn í eigin fylkingu sem íhaidiö
óttast þegar þáö hugsar til næstu bæjarstjórnarkosninga,
og þess vegna er gömlu grýlukennihgunni hampaö einu
sinni enn í þeirri von aö hún beri sama árangur og áöur.
Það er ánægjuefni að Alþýðu-
flokkurinn virðist nú hafa hug
á að taka þátt í þeirri baráttu
gegn húsnæðisvandræðunum,
gem Sósíalistaflokkurinn hefur
háð um langt skeið.
Var þetta að sjá á Alþýðu-
blaðinu í fyrradag, en það birtir
tölur og rök á sömu lund og
bæjarfulltrúar og þingmenn
Sósíalistaflokksins hafa hamrað
á í bæj arstjórn og á Alþingi ár-
um saman, oft við litlar undir-
tektir frá fulltrúum Alþýðu-
flokksins.
Sé hér um raunverulega
stefnubreytingu hjá flokknum
að ræða í þessum málum, er
það óblandið ánægjuefni, því
fortíð hans er vægast sagt
gruggug, hvað þau snertir.
★
Alþýðuflokkurinn átti félags-
málaráðherra úr sínum flokki
árin 1944—1949, og hefði því
mátt vænta þess, að hann neytti
þess tækifæris til mikillar for-
göngu í byggingarmálum lands-
manna.
Einn af hinum miklu laga-
bálkum, sem samþykktir voru
í tíð nýsköpunarktjórnarinnar,
var byggingarlöggjöfin frá
1946. Merkasta nýmæli þeirrar
löggjafar voru ákvæðin um
skipulagsbundna utrýmingu
heilsuspillandi húsnæðis í
kaupstöðum og kauptúnum á
fjórum árum. Hefðu lög þessi
verið framkvæmd, bæði sá kafli
sem fjallar um útrýmingu
heilsuspillandi húsnæðis og aðr-
ir um víðtæka hjálp hins op-
inbera til byggingarstarfsemi,
hefði orðið bylting i húsnæðis-
málum landsmanna á árunurn
sem liðin eru frá setningu
þeirra.
Þegar lögin voru sett, bentu
þingmenn Sósíaiistaflokksins á
að illa væri frá lögunum geng-
ið að því leyti, að fjárhags-
grundvöllur væri ekki tryggður
að framkvæmd þeirra, og
fluttu breytingartillögur um úr-
bætur á því. Formaður Alþýðu-
flokksins, Stefán Jóh. Stefáns-
son taldi þeirra ekki þörf, og
voru breytingartillögur sósíal-
ista felldar, en iögin sjálf sam-
þykkt.
★
Svo gerist það, ekki sízt
vegna erlendra áhrifa á Sjálf-
stæðisflokkinn og Alþýðuflokk-
inn, að nýsköpunarstjórnin fer
frá, sama ár og byggingarlög-
gjöfin var samþykkt. Fyrir íor-
göngu bandaríska sendiráðsins
voru þingræðisvenjur um
stjórnarmyndun rofnar og ekki
hætt fyrr en tókst að berja sam-
an stjórn undir forystu for-
manns Alþýðuflokksins, Stef-
áns Jóhanns Stefánssonar. Var
hann félagsmálaráðherra, eins
og annar flokksbróðir hans í
nýsköpunarstjórninni.
Nýja stjórnin, samstjórn Al-
þýðuflokksins, Framsóknar og
Sjálfstæðisflokksins, birti
stefnuskrá í mörgum liðum.
Áttundi liður þeirrar stefnu-
skrár, þar sem talin voru mál
þau er stjórnin ætlaði að leggja
sérstaka áherzlu á, var þannig:
,,Að húsnæðisskorti og heilsu-
spillandi íbúðum, hvar sem er
á landinu verði útrýmt með
byggingu hagkvæmra íbúðar-
húsa“. Það er ekki lítil ætlun,
auk lagaákvæðanna frá 1946
um útrýmingu heilsuspillandi
húsnæðis í kaupstöðum og kaup-
túnum kom það loforð að nýja
stjórnin ætlaði sér að útrýma
heilsuspillandi húsnæði hvar
sem var á landinu.
★
Þetta var loforðið.
Efndirnar létu ekki lengi
bíða eftir sér. Snemrna árs
1948, 23. marz, var afgreitt á
Alþingi stjórnarfrv. með sak-
leysislegu nafni, lög um bráða-
birgðabreytingar nokkurra laga.
En fyrsti liður þeirra var hvorki
meira né minna en að „fresta“
skyldi framkvæmd lagaákvæð-
anna, sem Alþingi samþykkti
um útrýmingu heilsuspillandi
húsnæðis.
Það er hollt fyrir þá sem lesa
um brennandi áhuga Sjálfstæð-
isflokksins, Alþýðuflokksins og
Framsóknarflokksins á lausn
húsnæðisvandamálanna, að festa
sér í minni, að það voru þessir
þrír flokkar, sem að þessum
skemmdarverkum stóðu og bera
á þeim alla ábyrgð, að það er
vegna þessa verks Alþýðuflokks
ins, Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarfloklssins, að ekki
hefur síðusut árin verið gert
stórkostlegt átak til að útrýma
heilsuspillandi húsnæði.
★
Og það er bæði nauðsynlegt
og hollt Alþýðuflokksmönnum
að muna, einnig ef flokkurinn
byggur á heiðarlega stefnu í
þessum málum framvegis, að
ekki einungis var þetta skemmd
arverl^ gegn nýsköpunarlöggjöf-
inni um húsnæðismálin ákveðið
af „fyrstu stjórn Alþýðuflokks-
ins á íslandi,“ ríkisstjórn með
formann Alþýðuflokksins að for
sætisráðherra og félagsmálaráð-
herra, heldur réðu tveir þing-
menn Alþýðuflokksins úrslitum
um afgreiðslu málsins á Alþingi.
Svo virðist sem ýmsir þing-
menn þríflokkanna blygðuðust
sín svolítið við framkvæmd.
skemmdardverksins, fram-
kæmd verks sem þýddi að von-
ir fólksins í versta húsnæðinu
dofnuðu eða urðu að engu.
★
í neðri deild Alþingis var
atkvæðaskiptingin 15 móti 13 í
úrslitaatkvæðagreiðslu. Fimm-
tán fengust til að vinna níðings-
verkið, þrettán greiddu atkvæði
á móti. Og úrslitum réðu tveir
þingmenn Alþýðuflokksins, ann
ar þeirra flokksformaðurinn,
forsætisráðherrann og félags-
málaráðherrann Stefán Jóhann
Stefánsson.
Þá atkvæðagreiðslu er Al-
þýðuflokksmönnum hollt að
muna. Fleira í framkomu AI-
þýðuflokksins í þessum málum
er á sömu bók lært, þar er því
eins og í fleiri málum ömurleg
fortíð sem þyngir róðurinn á
því skipi, enda þótt það ráð
hafi veriö tekið að breiða yfir
suma þá, sem mest hafa orðið
Alþýðuflokknum til skammar
og verst brugðizt trúnaði ís-
lenzkrar alþýðu.
★
Fortíð Alþýðuflokksins er
þess valdandi að holhljómur er
í stórum orðum hans um baráttu
íyrir hagsmunum fólksins. Hitt
er fagnaðarefni, ef hér er um
afturhvarf að ræða til heiðar-
legrar stefnu og baráttu. Það
er orðin glaðvakandi meðal
fylgjenda Alþýðuflokksins kraf
an um slíkt afturhvarf, sú krafa
að flokksforystan hætti að vinna
með verstu óvinum alþýðusam-
takanna og ganga erinda þeirra,
krafan um heiðarlegt samstarf
við Sósíalistaflokkinn, samfylkta
baráttu allrar alþýðu í landinu
gegn samfylkingu afturhaldsafl-
anna. Sé aukinn áhugi Alþýðu-
flokksins í baráttu gegn böli
húsnæðisleysisins sannur, ber
að fagna því. Þau hispurslausu
skrif, sem blaðið birtir þessa
dagana og hljóta að orka eins
og svíðandi löðrungar á Stefán
Jóhann og aðra þá forystumenn
flokksins sem lengst hafa geng-
ið í afturhaldsþjónustu, t. d. í
því máli sem hél var rifjað upp,
gæti bent í þá átt að krafa íólks
ins um heiðarlega pólitík sé far-
in að ná alla leið að eyrurn nú-
verandi forystumanna Alþýðu-
flokksins, og verður fróðlegt að
sjá framhaldið: þegar á hólminn
kemur.