Þjóðviljinn - 22.09.1953, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 22. september 1953 — ÞJÓÐVILJINN — (7
„Komum því næst í radíó-
vinnustofu. Rafmagnsgripir allt
frá kertum upp í útvarps- og
loftskeytatæki. Tveir drengir
að rannsaka einhvern raf-
magnshlut, teikna og reikna.
— Stofa fyrir höggmyndalist
með tilheyrandi iækjum ;og
efni. Þá málarastofa. Drengur
að mála upp úr sér mynd af
uppreisninni 1933“.
Hvaða frásögn er þetta? Srna-
kafli úr minnisbók íslendings
er dvaldist í Búkarest um skeið
í sumar. Yfir þeim hluta dag-
bókarinnar, sem þessar iinur
eru teknar úr, stendur skr'fað:
Ungherjahöf in. Hvað býi hér
að baki?
Einn sólríkan heitan morgun
stigum við upp í bilana ol.kar,
tókum nýia stefnu út í borg-
ina, vorum eftir um það hil
20 mínútna akstur komnir út
í einn jaðar henna-r, sveigðum
þar inn á breið trjágöag, en
fyrir enda þeirra reis höll á
lágri hæð — og glitti i liana
gegnum skóginn Víð stigum
út í hallarportinu, gengum fíð-
an inn. Þessi hóii var reist
einhverntíma á 17 öl i snemma,
furstar áttu hana, prinsar voru
gestir þeirra. Á öðrum og þriðja
tug þessarar aldar var hún
sumarbústaður Maríu drottn-
ingar, einn af mörgum. Nú á
rúmenska ríkið hölljna, en börn
landsins búa í hehni. Það kem-
ur til af því að þau eru furst-
>ar og prinsar hinnar nýju Rú-
meníu.
Það koma vikulega tíu þús-
und börn í þessa höll. En af
því furstinn sem reisti hana
lét sér nægja rúmlega hundrað
herbergi á þessum stað, þá
komast ekk| fyrir í höllinni
nerna tæpleg.a þúsund börn
í einu. Þess vegna' koma þau
í tólf' flokkum, tveir hópar á
dag — og dvelur hvor hópur
hálfan daginn. Hvert er erindi
þeirra? Að una þar líf i við
nám og leik og íþrótt og skap-
andí iistiðju. Börnin sem eiga
rétt á þessarí höll eru frá 7
til 14 ára, á bamaskólaalriri.
Þau börn sem hafa sérstök á-
hugaefni koma þama til að
leggja stund á áhugamái sin.
Ungherjahöilm gr í raun'nni
einskonar yfirbarnaskóli, nema
það er cnginn skyldur að sækja
hana. En það er sagt að krók-
urinn beygist snemma ti! þess
sem verða vill: tilhneigingar
barna koma fljntt í ljós. í
Ung'nerjahöllmni go'st þrim
tækifæri og möguTeikar til að
fást við þau eím ■’em þeim
eru hugleikin. Þ:vi haúr þar
sérstaka kennara eins og í
hverjum öðrum skóia.
Við höfðum ekki lengi farið
um höllina er við komum inn í
efnafræðistoCuna. l’g kan.n ekki
að lýsa því s>;m fyr'.r augun
bar þar inni. Hiit s.í éJ. sKjót-
lega að tólf ára bira í Búkarest
áttu hér við fuílk imnari r.áms-
skilyrði að bú i ; þessar'. grein
en stæiðfræðideiidaineniendur
í Menntaskóianum á Akureyri
forðum daga. Einn í okkar
hópi hafði fyrir nokkrum ár-
um skoðað efnafræðis'tofuna
í landbúnaðarháskólanum í Ási,
Hann sagði að sér virti=t þessi
mun auðugri að tækjum og
öðrum hlutum . er tilheyrðu
kennslunni. í Rúmenska Ijð-
veldinu blómstrar nú mikill ð-
hugi fyrir „exakt“ vísindum.
Túlkurinn okkar skýrði frá því,
fyrir munn umsjónarkonunnar
Böm í BúUarest. Höllin þeirra í baksýn.
sjálfur gimsteinntnn: leikhús
hallarinnar, barnanna. Við
komum þar inn, og það tekur
017 manns í sæti. Þar flytja
börnin sjálf þau leikrit sem
hæía aldri þeirfa og þroska,
undir stjórn reyndra lista-
manna. Það var dýrlegt hús. —
Rúmenskir vinir okkar spurðu
oft hvað okkur fálli bezt í lana-
inu þeirra. Ég held enginn okk-
ar hafi verið í vafa um svarið
eftir heimsóknina í Ungherja-
höllina. Við sáum að vísu ann-
arstaðar glæsilegri hús og mik-
ilfenglegri igarða. En við sáum
hvergi eins djúpt inn í sjálft
eðli þess þjóðfélags sem verið
er að skapa í Rúmenska lýð-
veldinu, sáum hvergi eins skýrt
hvernig hæfileikar fólksins eru
laðaðir fram, sáum hvergi
jafnmörg fyrirheit um góða
framtíð þessa lands.
Þessi árin er verið að koma
upp umfangsmiklu kerfi ung-
herjaheimila um ,allá Rúmeníu.
Innan fári’a ára munu börn úr
hverjum einasta skóla lands-
ins eiga kost á námi og þrosk-
andi leik á slíkum heimilum.
Sömu sögu er að segja úr hin-
um alþýðuríkjunum öllum. Er
þettá gert til þess að beina
hæfileikum barnanna sem fyrst
Þættir frá Rumeníu
er sýndi okkur húsakynnm, a ’
þessi stofa væri mjög cftnsótt
af börnunum. Þau eru orðin
töluvert lærðir efnafræðmgar
er Þau útskrifast úr barna-
skólanum.
Stærðfræðideildih og eðhs-
fræðistofan voru þarna á næstj
grösum. Þær voru einníg vrl
búnar að námstækjum. í þeirri
fyrmeíndu sáum við til dæmii
mikið safn stæiðfrarði'.egr-i
mvnda, svo sem hringi, keilur,
þríhyrnin.ga og svo framvegis.
Voru þær allar gerðar úr iré,
gæddar þeirri nátturu að hægt
var að taka þær sundur.
Þannig tók túlkurinn til dæmii
toppinn af keiluimi og' eina
hliðina úr þríhyrningnum; og
virtist undirrituðum að jafn-
vel hann gæti orðið stærði'rseð-
ingur ef hann hefði stærðirn-
ar svona áþreifanlegar f>r:r
sér.
í Ungherjahöllinni er bóka-
safn með átján þúsund bind-
um. Innih’eldur það bæði niikið
af fögrum bókmenntum, frá öll-
um álfum og hlutum heims, auk
fræðirita í flestum grein'um.
Okkur var bent þar á stóra
mannkynssögu, einnig bækur
um náttúrufræði, landaíra.ð'
og bókmenntir. Þar var brjóst-
mynd af Maxim Gorki, ennfrem
ur myndir af helztu höfunduin
Rúmena siálfra, svo sem Cata-
giale og Eminescu. Æfintýr
Andersens lágu þar á einu
borðinu, mikið velkt.
Og áfram héldum við göng-
unni; komum í radíóvinnustjí-
una. sáum drenginn rriá'u úpp-
reisnina, litum inn í dýrasefn-
ið, skoðuðum föndurherbeig.ð
og gripi þess, hlustuðum
nokkra stund á söngæfingu á
að gizka tvö hundruð barna,
og komum í hornið hans , afa.
Þar svaf Maria drottning úr sér
vímuna og þreytuna forðum
Nú hlusta börnin þar á skáld-
skap heimsins. Leikarar eru
tíðii- geslir í höllinni, og flytja
börnunum verk frægustu snill-
inga af öllum þjóðum. Innlend-
;r höfundar koma þar í eigin
persónu og lesa skáldskap sinn.
Sjálf eru Þau börn sem áhuga
hafa á framsagnarlist æfð í
henni. Mör.g þeirra byrja að
skálda ung í þessu andrúms-
lofti lista og menningar — og
er hornið hans afa oftast þétt
'setið. Umsjónarkonan átti góð-
ar minnincar um Nexö, er eitt
sinn hafði komíð í heimsókn,
og ekk; sloppið við að segja
sögu.
Það er stó.r garður kringum
■höllina, vaxinn hinum fegursta
g’-óð'-i a? þúsund tegundum.
Þar 'æi'a áhugabörn um juría-
fræði þá grein, fá einnig
nokkr.a þekkingu á skógrækt
og almennri ræktun. Aðferðir
þeirra Mitsjúríns og Lísenkós
eru mik:'ð hagnýttar í þessum
garði. var okkur tjáð. En þar
eru líka leikvellir: knattspyrnu-
völlur, blakvöllur; .auk þess
margskonsr leikföng fyrir yngri
börnin, svo sem sölt og rólur —
að óg’eymdu vöilundarhúsi.nu
sem ekkert okkar komst aftur
út úr hjálpar’aust. I garðinum
ér líka sundhöll, ennfremur í-
þróttssá'ur á stærð við íþrótte-,
hús Háskólans og að lokum
og ákveðnast að þeim viðfangs-
efnum sem þeim hent.a bezt:
þessi lönd þurfa mjög á mennt-
uðu fólkí að halda. En> um leið
eru hér leyst uppeldisleg
vandamál. í sósíalískum lönd-
um eru börnin heldur ekki
meðhöndluð eins og óvitar fram
eftir' öllum aldri. í Rúmenska
lýðveldinu fá unglingar kosn-
ingarétt átján ára. Það er ætl-
azt til að á þeim aldri beri
þeir sæmilegt skyn bæði á rétt-
indi sín og skyldur í þjóðfélag-
inu. Eins og þróunin í heild
gengur hratt í þessum löndum
er einnig gert ráð fyrir örum
þroska einstaklingsins. Það hef-
ur þegar komið í ljós að upp-
eldismálin lí aílþýðurikjunum
eru á mjög heilbrigðri leið.
Hvar sem við fórum uni
löndin fyrir austan voru börn-
in okkur Ijúfust. Við munum
þau frá Bad Schandau — þessl
kurteisu og feimnislausu börn,
sem gáíu okkur merki, báðu
okkur um rithendur, sungu fyr-
ir okkur og léku, ærsla:aus en
innilega glöð. Við munum ekki
gleyma barnakórnum í Kolin
í Tékkóslóvakíu, né litlu telp-
unum tveimur í Béksebscaba í
Ungvei'jalandi, sem tóku það
i’Pn. hjá sjá’fum sér að dansa
fyrir okkur meðan við biðum
á brautarpallinum — eða hin-
um litlu stúlkunum í Búda-
pest sem virtust eiga það eitt
markmið í lífinu að heilsa
með handabandi öllum þessum
700 mönnum sem í lestinni
voru. Þannig var þetta hvar
sem. við komum:.og dvöldum^t:
lítil börn með bláa og rauða
klúta, gædd öllum yndisþokka
bernsku sinnar, geislandi af
þeirri kyrru sælu sem kemur
af varanlegri velliðan og heil-
bi'igði, fáguð í framgöngu,
feimulaus í aúgum, óþrúguð í
sálinni. Meirihluti barnanna I
heiminum stendur þeim langu
að baki. Þau eru 'nýtt mann
kyn. Þau lönd eru sæl sem
eiga þvílík börn. Þeim löndum'
er borgið.
EFTIRMÁLÍ
Hér lýkur þessum Þáttum
frá Rúmeníu, því einhversstað-
ar verður að hætta. Eg hef
leitazt við að kom.a á framfæri
■glöggum tölum og öðrum hlut-
lægum upplýsingum, þannig að
þeir sem læsu hefðy þar í
höndunum staðrejmdir sem Þeir
gætu sjálfir dregið af víðtæk-
ari ályktanir. Það hefði einnig
mátt rita ferðasögu, með til-
tölulega óhlutlægum lýsingum
á því sem fyrir augu og eyru
bar á hraðri ferð og langri.
Hinn kosturinn var scm sagt
valinn. En varðandi ferðina
sjálfa skal það tekið fram
að lokum að líklega hafa jafn-
margir landar ekki öðru sinni
■gert betri för. Það var út af
íyrir sig mjög dýrmætt fyrir
okkur sósíalista að fá tækifæri
til að litast dálítið um í þjóð-
löndum sósíalismans. Ég hygg
■að kynni okkar af þessurr
löndum og fólkinu þar mur:i
hvetja okkur til .aukins starfs
i þágu málstaðarins hér
heima, því hér er okkar staður;
enda munu ýmsir telja sig
standa eins. og fastari fótum I
sínu sósíalíska viðhorfi og th-
verunni yfirleitt, eftir þessa
för. Mörg okkar höfðu gert
sér nokkra grein fyrir þe’ n
margvíslegu örðugleikum sen>
fólkið í sósíalísku löndim’.i’n
hefur átt við að etja undan-
farin ár. Eg hygg að ýms.’m
okkar hafi komið á óvænt hve
þróunin í þessum ríkjum er
komin vel á veg, hve fólkið var
óþreytt á svipinn, menntað
framgöngu, vel klætt og hjarta-
glatt. Við landarnir munum
ekki g’eyma gestrisni þess og'
fagnandi viðmóti, alúð þess og
hugulsemi. Við höfum aldrei
orðið fyrir dýrmætari reynslu
af skiptum við aðra menn. Við
óskum þeim friðar, o-g vitum
að þá mun allt hitt veitast
þeim að auki.
★
En allra síðast hvarf'ar hug-
urlnn enn suður til Rúmeníu,
lands hinnar heitu sólar, hinn-
ar gljúpu moldar, hinnar ungu
gleði. Og ég man eitt kvöld ei*
við sátum í Balsescu-leikliúsinu
í Búkarest, en þar sem það
stendur nú féllu 20 verkamenn
fyrir böðulsbyssum í upp-
reisninnj sem drengurinn var
að mála. Við horfðum á tékk-
neska dagskrá. í stuttu hléi
spurði einn túlkurinn okkar ís-
lendinginn sem sat við hlið
hennar hvað honum hefði fallið
bezt í landinu hennar. Svar
hans skiptir ekki máli hér, en.
harm sagð; þó m. a. að hann
hefði aldrei séð jafnmargt fólk'
jafng’att og hér í Búkarest.
Hún svaraði: „Þjóð sem vinn-
ur fyrir sjálfa sig hlýtur að
vera hamingjusöm.“
Málið v.ar ;útrætt
B. B.