Þjóðviljinn - 27.10.1953, Blaðsíða 7

Þriðjuíiagiir 27. október 1953 — ÞJÓÐVILJINN —(7
Bandarísk þrælatök á efnahagslifí Islendinga
valda miklu um husnæðisskortinn
I byggingamálafrumvarpi Einars Olgeirssonar eru
rœkileg ákvœSi um lausn lánsfjárkrepp-
unnar í byggingamálum
KAFLAR úr i'ramsögiiræðu
Einars Olgcirssonar um bygg-
ingamálafrumvarp haus liafa
verið birtir áður. Hér lýsir
Einar þeim köfium frumvarps-
ins, er fjalla um lánadeild
smáíbúðarhúsa og um rétt
einstaklinga til veðlána.
Ég hef á undanförnum
’ þingum nokkrum sinnum kast-
að fram þeirri spurningu,
hyað lánin til íbúðarhúsa hér
á Islandi væru mikil nú sem
stendur. Ég hef aldrei getað
fengið neinar upplýsingar hjá
hæstv. ríkisstjórn um það.
Brunabótamat á öllum húsum
á íslandi mun vera yfir 3 þús.
milljónir króna, og ég býst
við að þetta. brunabótamat
murti í allflestum tilfellum
vera nærri því að vera sölu-
verð íbúöanna, oftast nær
undir því, a.m.k. hér í Reykja-
vík og á þeim stöðum, þar
sem mest eftirspurn er eftir
íbúðum.
300(5 Milljóna
verðmæti — 306
milljóna lán
Ef ibúðárhús á Islandi eru
yfir 3 þús. millj. kr. virði,
þá er ekki nema eðlilegt að
það sé spurt, live mikið er
sem stendur frá lánsfjárstofn-
ununum lánað út á þetta
verðmæti. í veðdeildum Lands
bankans eru lánin, a.m.k. voru
á síðustu reikningum, 38 millj.
króna. Ég þori ekki — það
eru ekki nema ágizkanatölur
— að gizka á hvað muni vera
alls lánað út á veðrétti í íbúð-
arliúsum í bönkum okkar. Ég
hef undanfarið gizkað á 70
millj. kr. eða eitihvers sta’ðar
þar í kring, og vildi mjög
gjarnan fá upplýsingar um
það frá þeim, sem aðstöðu
hafa til þess að veita þær,
hvað.það raunverulega sé. Ég
hef stundum verið að spyrja
menn, líka menn hér í þing-
inu, sem að einhverju leyti
þakkja til um fjármál hér,
hva’ð hægt væri að gizka á
að væri lánað út á íbúðarhús
af viein:staklingum og hvað
væri af s'íkum veðlánum í
gangi. Það gr ákaflega erfitt
að gizka á þetta. Talað hefur
verið um, hvort þáð mundi
vera einhvers staðar milli 150
og 200 milljónir króna, en
mér þætti ekki ólíklegt þó að
öll þau lán, sem til eru út
á veð í íbúðarhúsum á íslandi,
færu ekki fram úr 300 niillj.
kr. eða 1/10 af brunalióta-
mati íbúðarhi'isanna á ís-
landi.
Óbærileft einRÍ
kynslóð
Svo að. segja öll þessi hús
eru byggð af núverandi kyn-
slóð eða þeirri síðustu, og
fiest byggð, a.m.k. þau sem
byggð eru upp á siðkastið,
það vel að þau geta staðið
í 200-300 ár. Það er m.ö.o.
verið að knýja núlifandi kyn-
slóð til að borga þessi hús
upp sjálf, að mestu leyti á
10-15 árum, beztu lánin eru
upp í 40 ár.
Auðvitað væri ágætt ef
þjóðin hefði efni á því að
geta. borgað svona fljótt upp.
Eki hvernig kemur það út hjá
aimenningi, ef á að píska
menn til þess að borga svona
fljótt, og gera mönnum ann-
ars ómögulegt að byggja?
Það kemur þánnig út, ao þeir
sem lítil hafa efni til þess
að byggja þamaig, brotna sam-
an efnahagslega undan þeirri
áreynslu. Það þýðir, að þeir
missa íbúðirnar, sem þeir hafa
verið áð reyna að afla sér og
að ibúðirnar lenda smám sam-
an í hendur nokkurra fárra,
auðugra manna, sem kaupa
þær upp og leigja þær út
seinna meir fyrir of fjár, eins.
og nú er að verða í Reykja-
vik.
Einsdæmi á Norí-
urlöndum
Sú velmegun, sem skapaðist
hjá almenningi á árunum
1942 til 1946-7 og að sumu
leyti hélzt við á fyrstu árun-
um þar á.eftir, hún leiddi til
þess, að líklega helmingurinn
af t.d. verkalýðnum í Reykja-
vík mun hafa reynt að eign-
ast eigin íbúðir. Þróunin, sem
hefur verið að gerast núna
síðustu árin, hefur leitt til
þess að menn eru að missa
slíkár íbúðír. íbúðirnar fara
áð færast aftur yfir á færri
hendur. Það var þróun, sem
við kynntumst hérna í Reykja
vík líka á árunum eftir styrj-
öldina sem lauk 1918, og það
er hættuleg þróun. Það er
eðlilegt í þjóðfélagi að stuðla
að því að menn geti átt sínar
íbúöii' sjálfir, eða þá að
mynduð séu samtök til þess
að menn geti átt slíkar íbúð-
ir sameiginlega eða þá að
bæjarfélögin sjálf. sem heild-
arsamtök almennings, komi
upp slíkum íbúðum. Það er
engan veginn í þágu þjóðfé-
lagsins að stuðláð se að því
að koma meira og meira af
ibúðum í hendur einstakra
braskara. En öll sú lánsfjár-
pólitík. sem rekin er í land-
inu, virðist miðuð við þann
tilgang, og það er óhæfur
tilgangur.
Það ástand, sem ríkir í
lánsfjármálunum viðvíkjandi
húseignum hér á Islandi, er
ekki tii neins staðar á Norð-
urlöndum, svo ég viti til. Þar
þykir mjög eðiilegt að menn
geti fengið veðlán út á hús
sín til . mjög langs tíma og
út á tiltölulega mikið af verð-
mæti : húsanna. Og ég álít að
þarna verði aö verða- alger
breyting á. Island á þama gíf-
urleg verðmæti, og það er
aðeins spursmál um, hvers
konar lánsfjárpólitík þjóðin
vill reka, um, hvort almenn-
ingi er gert kleift að eiga
sjálfir ibúðir sínar og eign-
ast þær. Það er bara spursmál
um lánsfjárpólitík.
Bandarísk fyrir-
þegar það var komið í gegri
um neðrideild og komið til 2.
umræðu i efrideild; að gefa
byggingu íbúðarliúsa frjálsar
óg um leið verið að ræða um
í sameinuðu þingi að gefa
frjálsan innflutnjng bygging-
arefrxis, þá skarst fjárhags-
ráð í leikinn með bréfi dags.
13. jan, 1951, og sagði þar í
cftirfarandi. með leyfi hæstv.
forseta:
„Fjárhagsráði liefur skilizt,
að vegna tilráuna til þess
að fá að nota fé úr mótvirð-
issjóði, verði að takmarka
fjárfestingu við. ákveðið há-
mark, og að það sé fullkom-
lega skilyrði fyrir því að leyfi
fáist til þess að nota mótvirð-
issjóð. Ef fara ætti eftir tiU.
þessari, mundi það gera ó-
mögu’egt að sýna forráða-
mönnum mótvirðissjóðs fram
á hver fjárfestingin væri, þar
sem takmarkanirnar næðu áð-
eins til hluta hérinar".
Alþingisagi fyrir
verkum
Fjárhagsráð gaf með þessu
standi við, við bankana, um bréfi alveg lireint til kynna
að draga raunveruléga úr lán- hverjir það væru, sem hindr-
Ég veit að stjórnar-
flokkarnir hafa lagzt á móti
því að lánsfé til íbúðarhúsa-
bygginga væri veitt. Ég veit
að ríkisstjórnin hefur haft
þau afskipti af lánsfjármál-
um að telja úr bönkunum, sem
þó hafa verið mjög íhalds-
samir í þessum efnum, að
auka lán til íbú5arhúsabygg-
inga, og ég hef hins vegar
ekki ætlað þeirri ríkisstjórn,
sem sat, það illt, að hún hafi
gert það af sjálfsdáðum. Ég
hef álitið, að þau fyrirmæli,
sem fyrrverandi rí'kisstjóm
gáf og ég býst við, því miöur,
að núverandi r'kisstjórn
cfrideildar liaföi mælt með
sem heild, vísað til rikisstjórn.
arinnar við 2. umræðu samkv.
tillögu meiri hluta sömu fjár-
hagsnefndar. Frumvarp gem j
fjárhagsnefnd neðri deildar
hafði flutt, verið samþykkt
svo að scgja einróma hér í
þessari deild og ncfndaráiit .|
gefið út af fjárhagsnefnd efri
deildar og tekið þar í sama. j
stre.ng, þessu var öllu saman
gerbylt, þegar kaninn greip;
inn í og frumvarpið drep'ð
á þann hátt að vísa því tií.
ríkisstjórnarinriar.
Það var þess vcgn > auðsxð
að ríkisstjómin var ekki sjálf-
ráð í þessum efnum. Hú.rt
liafði skuldbundið sig til þessx
áð láta aðra hafa yfii'stjórn-
ina á seðla- og lánsfjárveltu.
olikar og þar meo á fjárfest-
ingarstarfseminni.
Nýtt fjárbagsráð?
Ég mun nú að síðusbu *
víkja nokkru nánar að þtví
sem ég held að ríkisstjórnin.
hyggist fyrir í þessum má',unt
nú, en hitt vildi ég aðeins
gera ljóst út af spursmálinu
um lánsféð, að það sem varn-
ar því aö Islendingum sé veitt
nóg lánsfé af þeirra eigin.
bönicum til þess að byggja,
er einvörðungu útle.nt eftir-
lit, útlend yfirstjórn á efriá-
hagsstarfsemi okkar, við Is-
lendingar höfum næga getu tit
þess að byggja, nægilegt
vinnuafl, getum haft nægtf
legt efni og þörfin er nóg'-
Þá er i 4. kaflanum um
lánadeild smáíbúðarhúsa. Þar
legg ég til að hækkað sé nokk-
uð það fram’ag, sem ríkis-
stjórnin leggur til lánadeild-
Ibúðarhús Ameríkana á KefIavíkurfIugvelli. Þeir geta byggt ótakmarkað á sama tíma
og Islendingimi er bannað að byggja og íbúum bragganna og annarra he’lsuspill-
andi íbúða í Reýkjarík fjölgar með hvcrju ári.
um til íbúðarhúsabygginga,
hafi verið gerð skv. samn-
ingum, sem ríkisstjómin hef-
ur gert við þá amerísku
banka, A'þjóðabankann og
slíka, sem ráða raunverulega
seðlaútgáfu okkar og láns-
fjárstarfsemi, þannig að það
hafi verið eitt af þeim á-
kvæðum, sem Alþingi hefur
hins vegar ekki fengið upp-
lýst, í samningunum um mót-
virðissjóð, að Ameríkanarnir
trygg'ðu sér yfirráðin um það,
hvernig seðlaveltan á íslaudi,
seð’aútgáfan á Islandi og
lánsfjárve’.tan væi’i.
Ég hef oft áður raett þéHa
mál hér og hef verið fær um
að leggja þar piögg á borðið.
sem ekki hefur verið hægt að
véfengja. vegna þess að þau
piögg voru frá fjárhagsráði
með tilvit.nun í afskipti Am-
eríkananna af þeim málum.
Það var vitanlegt, að einmitt
uðu það að bygging ibúðar-
húsa væri gefin frjáls Islend-
ingum. Það væru þeir, sem
fjárhagsráð og ríkisstjórnin
auðsjáa.nlega álitu að væru
forráðamenri mótvirðissjóðs.
Forráðámenn mótvirðissjóðs
eftir islenzkum lögum er Al-
þingy Forráðamenn mótvirð-
issjóðs eftir skilningi fjár-
hagsráos og rikisstjórnarin.n-
ar voru h;ns vegar Amerkan-
arnir. Það varð að skýra fyrir
þeim, það varð að skýra fyrir
in'isbændunum í Waslvngton,
hvort einn maöur á ís’andi
hefði þörf á ] >ví að fá að
bj’ggja yf:r sig hús. Þess
vegira, éf hætta var ú að
mönnum væri gefið fre’si tii
þess að byggia vfir sig hús,
arinnar og breytt íaokkuð
liennar starfsemi. Ég legg til
í 39. grein aö Lmdsbanka ís-
lands eða annarri lánsfjár-
stofnun, sem fé'agsmálaráð-
lierra semur viö sé fa’irx
framkvæmdin á þessum lán-
um, úthlutun 'ánrnna skv.
reglugerð er ráðu.neyti setur.
Ég verð að segja það, a®
ég kann il’a við þaí og þ '.ö>
hefur viögengizt of lengi a5
formenn hinna pólitísku fé-
laga stjórnarFokkanna í
Reykiavík. péu settir i nefnd
rétt 'fvrir kosninp-av tii þess
að úthluta r~i' .'húðaiáumnu
Þáð er hnevl:-‘i. Þrð var á-
tal’ð hér í fvrr- á Alhingí
>w því var ekki sinnt, því vaP
ha!d:ð áfram m'm-' ov var®
þá voru yfirráð Amer'kan-'- ennbá meir« hn°vk-ii he’dár
anna yfir efiiahagslifi okkar en lv>« liafði veriö árð áður.
í hættu. Þess ,vegna varð að Ég álít eðlilegt og sjálfsagt,
grípa inn í. Þess vegna var að smáíbúðarhúsin séu ekkj
frumvarpi, sem fjárhagsnefnd Framhald á 11. síðu