Þjóðviljinn - 03.03.1954, Blaðsíða 7

- Miðvikudagur 3. marz 1964 — ÞJÓÐVTUINN — (T
Frumvarp Einars um varanlega lausn húsnæSisvandamálsins fjallar um:
frelsf til íbððabygglnga
útrymingu heilsusDi

ainsiiii, sinfSiiniBiisfiis
il Mh, lánadeild si

á hús 09 innflutning byggingarefni
Einhvern næstu daga munu alþingismenn sýna hug
sinn til húsnæðismálanna er til atkvæðagreiðslu kemur
hinn mikli frumvarpsbálkur Einars Olgeirssonar, en
liann hefur nú gengið gegnum tvær umræður í neðri-
deild. Af því tilefni skal hér enn rifjað upp meginefni
frumvarpsins og tiigangur þess.

Byggingarmálafrumvarp Ein-
ars er mikill lagabálkur, sem
fyrst var fluttur á þinginu
1952, en mætti þá algeru kaeru-
leysi af hálfu þríflokkanna
eins og nú. Þó er skýrt, að þeg-
ar hefur orðið mikill árangur
af baráttu sósíalista á Alþingi
og utan þess gegn hinni þjóð-
hættulegu haftastefnu Sjálf-
stæðisflokksins, Framsóknar og
Alþýðuflokksins, sem lengi hef-
ur legið eins og mara á fram-
taki landsmanna, ekki sízt í
byggingarmálum. Hefur flutn-
ingur þessa frumvarps Einars
og sú sterka áherzla sem þar
er lögð á frelsi íslendinga til
að byggja sér íbúðarhús, efa-
laust átt drjúgan þátt í því
undanhaldi er aðalhaftaflokk-
arnir, Sjálfstæðisflokkurinn og
Framsókn, eru nú komnir á í
þessum málum.
í 1. gr. frumvarpsins er fjall-
að um rétt manna til að byggja
sér íbúð, og síðan koma megin-
kaflar þess.
1. kaflinn er um verkamanna-
bústaðL Er hann að meginefni
samhljóða núgildandi lögum
um það efni, en þau hafa í
frámkvæmd verið stórskemmd
með því að hafa byggingarsjóð-
inn lengst af févana. í frum-
varpi Einars er 4 gr. laganna
breytt í það horf, sem sett var
1931, þegar lögin um tóbaks-
einkasölu voru samþykkt, Þar
var svo ákveðið, að helmingur-
ínn af tekjum Tóbakseinkasölu
ríkisins skyldi renna til bygg-
ingarsjóðs verkamannabústað-
ánna. Helmingur þeirra tekna
er nú rúmar 14 milljónir, svo
að nökkuð yrði séð fyrir þörf-
um byggingarsjóðsins með
þeim.
Þá er í frumvarpinu sú
breyting frá gildandi lögum, að
ákveðið er að þau tvö bygging-
arfélög verkamanna, sem nú
starfa í Reykjavík, skuli mega
starfa og hafa sama rétt. Með
þvi væri þeim samtökum, sem
brautina ruddu í byggingu
verkamannabústaða, Bygging-
arfélagi alþýðu í Reykjavík,
leyft að starfa áfram að bygg-
ingu verkamannabústaða, og
bætt fyrir, þó seint sé, óhæfu-
verk Stefáns Jóhanns, er hann
1939 misnotaði vald sitt sem fé-
lagsmálaráðherra til að hindra
starfsemi félagsins. Ennfremur
er lagt til að öll stjórn bygg-
ingarfélags skuli kosin.af með-
limum þess.
Annar kafU frumvarps Ein-
ars er um byggingarsamvinnu-
félög, og er sá kafli tekinn ó-
breyttur úr gildandi lögum.
Þriðji kafUnn er um útrým-
ingu heilsuspillandi íbúða.
Þeim gagnmerka kafla er
breytt í sitt gamla horf, eins
og hann var í 3. kafla hinnar
merku byggingarlaga, sem ný-
, sköpunarstjómin settl.
„Það er eftirtektarvert tákn
um áhrif ríkisstjórna þeirra, er
Sjálfstæðisflokkurinn, Fram-
sókn og Alþýðuflokkurinn hafa
myndað saman, jafnt 1939—11
sem 1947 og 49, að þær hafa
alltaf rýrt eða eyðilagt fyrri
lagasetningar um þessi nauð-
synjamál, hvort heldur þær
voru frá 1931 eða 1946. Það eru
því stórfeUdar endurbætur að
leggja til að færa ákvæði þess-
ara laga í sitt gamla horf“,
segir flutningsmaður í grein-
argerð.
Fjórði, kaflinn er um lána-
deild smáíbúða. Þar eru tekin
upp að mestu óbreytt ákvæði
gildandi laga um lánadeild
smáíbúðarhúsa, þó með þeim
breytingum, að fela skuli láns-
stofnun stjóm lánadeildar og
úthlutun lána samkvæmt
reglugerð. Vítir Einar í grein-
argerð þá hneykslanlegu að-
ferð, sém Sjálfstæðisflokkurinn
og Framsókn hafa viðhaft við
úthlutun smáibúðalánanna, er
. þeir settu hvor sinn f lokksgæð-
ing í úthlutunina.
Þá er sú breyting gerð, að
ákveðið er, að 30 milljónir skuU
vera stofnfé deildarinnar, og að
útlánsvextir verði ekki hærri
en 4%.
Fimmti kafli frumvarpsins er
um rétt cinstaklinga til veðiána.
Ákvæði hans miða að því að
tryggja þeim mönnum, sem
eigi verða aðnjótandi aðstoðar
samkvæmt hinum fyrri köflum
laganna að þeir hafi aðgang
að veðdeild Landsbankans,
þannig að þeim yrði veruleg
hjálp í því Þar er og ákveðinn
réttur þeirra manna, er hús
eiga, til að geta þó að minnsta
kosti fengið lán út á 1. veðrétt
í húsinu eða íbúðinni og tryggt
að þeir geti selt bankanum
bankavaxtarbréf affaliaiaust.
Ástandið i þessum málum er
algerlega óviðunandi. Ekki er
hægt fyrir menn, sem eiga
íbúðir, að íá lán út á 1. veð-
rétt, þótt mikið Uggi \úð. Það
er þó taUnn sjálfsagður hlutur
í öllum löndum. Hér hefur
verið komið á slíkri einokun
á lánsfjárveitingum, að jafn-
gildir féflettingu og eignaráni,
því að vitanlega er þáð sama
og að ræna eign manns, er
ríkið og bankar hindra mann,
sem á góða eign skuldlausa,
að geta fengið 1. veðréttar lán
út á hana, t. d. til þess að
borga skatt til ríkisins.
Sjötti kafU frumvarpsins er
um innflutning byggingarefnis.
Þar er kveðið svo á, að inn-
flutningur á byggingarefni
skuU vera frjáls, ef nokkur
innflutningur er frjáls. Væri
þar með afnumin sú óhæfa, að
innílutningur óþarfa sé frjáls,
en fslendingum óheimill frjáls
innfluiningur byggingarefnis til
þess að byggja nauðsynleg í-
búðarhús og spara þar með
fyrir þjóðina og framtíðina og
byggja upp landið.
í ýtarlegri greinargerð segir
flutningsmaður m. a.:
„Húsnæðisvandamálið hefur
eðlilega verið eitt allra brýn-
asta þjóðfélagsvandamál vor
íslendinga á þessari öld. Kyn-
slóð feðra vorra tók við land-
inu lítt húsuðu varanlegum í-
búðarhúsum um síðustu alda-
mót, og tvær kynslóðir hafa nú
unnið við að byggja varanleg
hús í landi voru. í sveitunum
hefur verið gert mikið átak til
þess að skapa steinsteypt íbúð-
arbús i stað gömlu bæjanna,
og hefur vel orðið ágengt, þótt
mikið verk sé þar enn eftir að
vinna.
í bæjunum og kauptúnunum
hefur orðið að byggja upp að
nýju og þörfin þar verið hvað
brýnust vegna hins hraða vaxt-
ar þeirra og þá fyrst og fremst
Reykjavíkur. Reynslan hefur
sýnt það allan tímann, að hér
varð að einbeita öllum kröft-
um, jafnt framtaki einstaklinga
og samtakaheilda sem aðstoð
og framlögum ríkisins, ef bæta
átti úr neyðinni. Hins vegar
hefur verið við ramman reip
að draga um að fá það aðgert
í byggingarmálum, sem brýn
þörí var á. Veldur þtí hvoit-
tveggja, að í Reykjavík heíur
verið toldugur hópur rlkra fé-
sýslu-nanna, sem grætt hafa fé
á nárvi húsaleigu, er húsnæðis-
skortiirúui oiU, og svo hitt, að
yfirvöld ríkis og banka hafa
löngum hirt lítt um að aðstoða
alþyðu manna við að ba ta úr
húsnæðisleysinu, nema til-
neydd, og þá gengið skrykkjótt
með framkvæmdir, svo sem
saga siðustu tuttugu ára ber
vott um.
1929 voru samþykkt lög um
bann við íbúðum í kjöllurum
Það átti að útrýma þar með
þeim íbúðum, er hættulegastar
þóttu þá heilsu manria. —
Þessi lög hafa aldrei verið
framkvæmd og kjallaraíbúð-
um fjölgað ár frá ári. 1928
voru 800 kjailaraíbúðir í
Reykjavík, en 1946 voru þær
orðnar 1884.
Lögin um verkamannabústaði
voru sett um sömu, mundir.
Samkvæmf lögum um tóbaks-
einkasölu ríkisins frá 1931 átti
helmingur tekna hennar að
ganga til byggingar verka-
mannabústaða. En þessari
miklu tekjulind var nokkru
síðar kippt burt. Byggingarfé-
lag alþj'ðu í Reykjavík hafði
þó rutt brautina með myndar-
legum byggingum í höfuðstaðn-
um. En 1939 var starfsemi
Byggingarfélags alþýðu bönnuð
með útgáfu bráðabirgðalaga a£
hálfu Stefáns Jóh. Stefánsson-
ar, er var félagsmálaráðherra
„þ j óðst jórnarinnar".
Rannsóknir, er gerðar voru
á nýsköpunarárunum, leiddu í
Ijós, að byggja þurfti um 600
íbúðir á ári í Revkjavík til þess
að fullnægja þörfinni fyrir nýtt.
húsnæði þar. En síðustu tólf
ár hefur bygging íbúðarhúsa í
Reykjavík verið sem hér segir
(fjöldi íbúða, herbergjafjöldi í
svigum aftan við, þegar til eru
skýrslur um hana):
1941 335 (974)
1942 417 (1182)
1943 354 (1086)
1944 339 (1086)
1945 541 (1897)
1946 634 (2148)
1947 468 (1665)
1948 491 (1764)
1949 366 (1226)
1950 410 (1430)
1951 284
1952 329
Þótt unnið væri mest að
byggingu ibúðarhúsa á tímum
nýsköpunarstjórnarinnar, eins
og þessi skýrsla ber með sér,
þá var þeirri stjóm ljóst, að
hefjast þurfti handa af hálfu
þess opinbera með enn meira
átaki en gert var með verka-
manna- og samvinnubústöðum,
Því voru lögin um útrýmingu
heilsuspiUandi ibúða sett 7. maí
1946, og samkvæmt þeim var,
eins og einnig segir í 30. gr.
þessa frv., ákveðið að útrýma
heilsuspillandi íbúðum úr land-
inu á fjórum árum með sain-
einuðu átaki ríkis, bæjar- og
sveitarfélaga og banka.
Það voru ekki sízt bragga-
ibúðirnar í Reykjavik, sem
hafðar voru í huga, þegar þessi
löggjöf var sett af nýsköpunar-
stjórninni. 1946 bjuggu 1303
manns í braggaíbíiðum (326 að
tölu), þar af voru 511 böm.
En 1947 setti' ríkisstjórn Al-
Framhald é 9. siðu.
Byggingarfélag alþýðu, er hóf byggingu fyrstu vei-kamannabústaðanna í Reykjavík,
vann mikilvœgt brautryðjandastarf.
í*
Meðan haftastefna Sjúlfstœðisflokksins og Framsóknar var í algleymingi var ekki s'paraö að byggja yfir herraþjóð þessara flokka & Reykja•
nesi — þótt íslendingum væru allar bjargir bannaðar.
■ 1