Þjóðviljinn - 07.04.1954, Blaðsíða 11

Framhald af % slðu.
í Hi’óarskeldu. Hverr Islend-
ingur mundi sér óskað hafa,
að hann hefði staðið í Yðar
sporum og það mælt, er þér
mæltuð, og svo er sú lxugs-
un lifandi í brjósti voru, að
vér mæltum til móts með oss
Islendingar, ungir menn og
gamlir í Höfn, frá hverri
sýslu íslands, og þáð á þann
hátt, að vér vitum ekki hverr
frumkvöðull sé fundarms, því
þegar drepið var á að hafa
fund, fannst það, að sérhverr
sem við var mælt, hafði frum-
kveðið í huga sér að stefna
skyldi til fundar, og þakka
Yður í einu hljóði fyrir Yðra
tilhlutan."
Bréfinu lýkur með þessum
orðum: ,,Að lyktum íti’ekum
vjer, að það er skylda vor við
Yður og sjálfa oss að bera
fram fyrir Yður þakkarorð í
voru nafni og þeirra, sem
fallast á vort mál — er vjer
væntum að allur þorri lands-
manna verða muni á íslandi
— fyrir þann lilut er þjer
hafið átt að alþiagismálinu,
og væntum vjer þess, að Yð-
ar lifandi sannfæring, sem svo
vel og kröftuglega er í ljós
leidd í Yðru erindi í þingstof-
unni, eflist þó enn meir, er
þjer sjáið að íslenzkra manna
saanfæring frá öllum hjeruð-
um íslands er Yðvarri sam-
hljóða: því þó það sje 1
sjálfu sjer hverjum manni
hugfró, að hafa það Tram, er
rjett er, þá er samt nokkur
stuðningur'í því, að það sem
rjett er 'mælt sje rjett metið, :
og helzt af þeim, er mest ríðiir
á' að framgengt verði hið
rjetta og sanna, og þess vilj-
um vjer biðja Yður, er vjer
vitum þjer enxð fúsir að
gjöra: að halda áfram svo
skörulega, sem þjer hafið
byrjað heiðarlega, og mun þá
duga með guðs miskunn “
Undir þetta þalxkarávarp skrif
uðu 28 Islendiíigar og er þar
að finna flest glæsilegustu
nöfn íslenzkrar sjálfstæðisbar-
áttu og íslenzkrar menningar
á 19. öld.
Til Islands bárust tíðindiii
af umræðunum á Hróars-
kelduþiogí með haustskipum
1S42. Austfirzk bændaalþýða
sannaði þá, að hún kunni
ekí'ri síður kurteisi en hinir
langskólagengnu í Höfn. Balt-
hazar Christensen var skrifað
J-. l)akkarávarp frá Austurlandi,
undirskrifað af 58 leiguliðum
og fimm menntamönnum. úr
fjorum hreppum, dagsett 18.
janúar 1843. Þar segir svo:
u^ýicga höfum vjer hevrt
. þess getið, hvörsu að þjer
göfuglyndi Herra! töluðuð
sköruglega máli voru á þingi
Eydana í Hróarskeldu, þann
24. ágústi mánaðar f.á.’ þegar
allir landar vorir höfðu af
hug- og þorleysi eður athuga-
leysi brugðizt oss, og þagað
með öllu um rjett vorn og
nauðsynjar. Þetta dirfir oss,
undireins og vjer tjáum yður
vort innilegasta þakklæti fyr-
ir aðgjörðir j'ðar í þessu efni,
til þess að tjá yður það greini-
legasta frá nauðsynjum vor-
um, og bera upp fyrir yður
kveinstafi vora, í því skyni, að
þjer fáið sem gjörst að vita
hvör nauðsyn oss ber, til
vorra umkvartana, og í því
trausti að þjer munuð flytja
vort mál fyrir hans Hátign
♦
Miðvikudagur 7. april 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (11
'rrorjofv ft'sjí.vf firrnrjr* ivii. ftfJW
-:>■rnnnT!
Sverrir Kristjánsson:
KUNNA AB
FYRIR
konunginn og hans háu
stjórnari'áð.“
Bréf þessara austfirzku
leiguíiða Varð frægt víða um '
lönd, því að Jón: Sigurðsson,
sem kunni glögg skil á póli-
tískri áróðui'slist, sá um að.
bréf þetta birtist í dönskum
og þýzkurn blöðum og var því
mjög á lofti haldið sem dæmi
um stjórnmálaiegan þroska
og atgerfi íslenzkrar alþýðu.
Þessi kynslóð íslenzkra
menntamaima og leiguliða,
sem hér hefur verið sagt frá,
ólst upp við þröng Gg fábrej’tt
kjör, verkleg menning hennar
var skyldari ofanverðum mið-
öldum en öld gufuvélarinnar.
Ef við mættum sjá hana fyrir
.' augum okkar í nxmhelgri önn
hennar mundi okkur finnast
kennt er rið xslenzk handrit í
Daamörku.
Þegar við íslendingar berj-
1 tlmst fýrir endúrh'eimt is-
lenzkráíriiáridritaTþá^ertmi við
í í’amí • og veru að-fljtja scgu
íslands lieim, svo sem við höf-
um gert nú í rúma öld, í þetta
skipti í enn bókstaflegri skiln-
ingi. Handritamálið heyrir
uiidir íslenzka sjálfstæðisbar-
áttu, sem að Dönum snýr,
hvort sem sú barátta verður
nú lxáð á lögfræðilegum grund
Velií eða siðferðilegum og
sögulegum. Eitt er þó víst:
við fáum aldxei handritin heim
nema fyrir gócvild cg skiln-
ing dönsku þjcðarinnar og
danskra forráðamaana á sið-
ferðilegum og sögulegum
rétti voi-íun til þessara dýr-
hún æði gróf í sniðiuxjiúxg lítt gripa, seíþ vér höfum sjálfir
fáguð. Hún lét kannski stund- smíðað. Fyrir þá sök er Is-
. um hundana þvo askana sína lendingum bæði rétt og skylt
með 'tungunni, hún sleikti að fagna því hverju sinni er
kannski sjálf af hnífnum, hár
hennar og skegg var stundum
k\dkt. En þrátt fyrir allt
þetta liafði hún til að bera
menningu hjartans, meðfædda
alþl. háttþrýði, sem ekki verð-
ur lærð af handbókum í manna
síðum, af þeirri einföldu á-
stæðu, að slík háttprýði verð-
ur ekki skráð á bók frekar en.
angan blómsins. Þessi kyn-
slóð var svo óvön góðu atlæti,
að hún þakkaði hverja gjöf
með guðs nafni á vörunum.
„Guð laun“ sagði hún þótt
henni væri ekki gefið annao
en roð og flautir. Þegar þessi
kynslóð átti loks þess kost að
hefja sig upp úr dagstritinu,
tók að hugsa eins og þjóð,
sem kennir sögu sinnar og
réttinda, þá týndi hún ekki
háttprýði og kurteisi uppruna
síns. Hún kurmi að tjá hverj-
um þeim, sem studdi mál
hennar og rétti henni hjálpar-
hönd á torleiði frelsis og sjálf-
stæðis, þakklæti sitt, án alls
smjaðurs og undirlægjuháttar.
Henni var kurteisi í blóð bor-
in, hún kunni að þakka fyrir
sig.
Og nú skulum við kveðja
þessa kynslóð, sem livílir und-
ir sínu lága, gróna leiði, og
huga að þeirri kynslóðinni,
sem nú lifir ofar moldu og
getur stært sig af því að hafa
heimt fullt sjálfstæði úr hönd-
um Dana, en selt það erletidu
stórveldi fjórum árum síðar.
Þessi sölukæna kynslóð á nú
sýnilega eftir að ráða fi’am
úr deilu við Dani, hina gömlu
sambandsþjóð okkar, greiða
úr því skuldaskilamáli, sem
danskur maður viðurkennir
rétt vcrn til handritanna og
beitir sér fyrir þvi, að daaska
þjóðin megi fá aukinn skiln-
ing á hiniun íslenzka málstað
í þessum efnum. Þeir sigrar,
sem unnust í sjálfstæðisbar-
áttu vorri á umliðinni öld,
voru ekki sízt þvi að þakka,
að kröfur vorar mættu vax-
andi skilningi meðal áhrifa-
manna, flokka og stétta í Dan
mörku, og þegar vér minn-
umst þess, að frá upphafi ís-
lenzkrar sjálfstæðisbaráttu
höfum vér hagnýtt oss til hins
ýtrasta alla danska aðila, sem
vildu leggja oss lið, þá er auð
sætt, að vér verðum í lxand-
ritamálinu að halda hinni
sömu stefnu. Þetta virðist svo
einfalt mál, að maður fyrir-
verður sig hálfgert að þurfa
að taka þetta fram. En svo
öfuguggalegir eru tímarnir,
sem við lifum á, að þessa er
í raun og samnleika þörf.
Kynslóoin, sem hóf fyrst á
loft merki islenz,';írar sjálf-
stæðisbaráttu, leitaði lags við
róttækasta stjórnmálafiokk
Dana á þeim timum, Bænda-
vinina svo aefndu, fulltrúa
hinnar dönsku lágstéttar. Á
Þjóðfundinum 1851 setti Jón
Sigurðsson ofan í við einn af
fylgismönnum sínum fyi’ir
það, að hann liafði í ræðu um
stjórnlagafrumvarp Dana-
stjórnar komizt svo að orði,
að íslendingum þætti sér ó-
samboðið að gefa sig undir
atkvæði bænda á ríkisþing-
xim Dana. Jón Sigurðsson
sagðist ekki óttast svo mjög,
„að bændur í Danmörku vilji
halla rétti vorum. Eg er fyr-
ir mitt leyti miklu hrædcíari
við prófessoraiia en bænd-
urna“, Jón Sigurðsson treysti
alþýðunni og forustumönnum
heanar betux; til að skilja
réttarkröfur Islendinga ea
„pi’ófessorunum", fulltrnum
hins box-garalega Þjóðfrelsis-
•fiokks. Hann þóttist viss um
að undirokuð stétt mundi
skilja undirokaða þjóð.
Það vill nú svo til, að í Dan
mörku hefur stjórnmáláflokk-
ur nokkur einn allra flokka
tekið skýlausa, refjalausa af-
stöðu með handi’itakröfum
Islendinga. Það er Kommún-
istaflokkurinn danski. Fynr
nolckrum ái’um skipaði dauska
Rikisþingið nefnd frá ölluin
flokkum til að athuga haad-
ritamálið. Fulltrúi Kommún-
istaflokksins, Thorkild Holst,
skilaði þá séxáliti og lagði til,
að gengið yrði að kröfum ís-
lendinga um afhendingu hand
ritanna. Þegar kunnar urðu
tillögur döns!'.vu stjórnarianar
í handritamálinu, skrifaði
Thorkild Holst grein í aðl-
málgagn flokksins, Lancl og
Folk, 12. marz síöastl., og
lýsti yfir skýlausum eigxiar-
rétti íslenzku þjóðarinnar á
handritunum.
Nokkrum dögum síðar var
birt yfirlýskig, er Hans
Hedtoft forsætisráðherra
hafði gert á fundi utanríkis-
málanefndar, þess efnis. að
handritamálið væri ekki leng-
ur á dagskrá. Hinn 19. marz
skrifar formaður Kommún-
istaflökksins. Aksel Larsen,
grein í Land og Folk og mót-
mælir harðlega ummæluai for-
sætisráðhérrans og krefst
þess að hann taki þegar upp
óformlegar viðræður við allx
þingflokka til þess að finna
lausn, sem tryggi íslendingum
þjóðarréttt þeirra, Jáfnframt
því lýsti hann því yfir, að
handritin væru þjóðareign ís-
lendinga og ættu réttilega
heima á íslandi.
íslenzka fullveldiskynslóðin
átti nú kost á því að sýna
hve mjög henni hafði miðað
á þroskabraut almennra
mannasiða, live mjög henni
hafði farið fram í kurteisi síð-
aa á dögum hinna búralegu og
vaðmálsklæddu feðra sinna,
leiguliðanna austfirzku, sem
brutust í ófærð um hávetur
til að skrifa undir þaklkará-
varp til dansks stjórnmála-
manns, sem lagt hafði íslenzk-
um málstað lið. Niðji hinna
veðurbörnu leiguliða, Þórar-
insi Þórarinsson Tímaritstjóri,
mannaði sig upp í að skrifa
svartletursleiðai’a í skætihgs-
tón um nokkur ummæli Thor-
kild Holst ritstjóra. En öll
önnur blöð landsins — að
Þjóðviljanum undanskildum
— töldu það ábyrgðarmiimst
að þakka þessum dönsku mál-
svörum íslands með því að
bregða fyrir sig sínu kærasta
vopni — lýgi þagnarinnar.
Þau vöruðust að minnast á
það, að danskur stjórnmála-
floklcur hafði skipað sér í
fylking með íslendingum í því
máli, sem snertir dýpstu
strengi þjóðar vorrar. Ríkis-
útvarpið skammaðist til, eft-
ir að stjakað hafði verið við
því, að geta ummæla Aksels
Larsens, en svo voru þau
vendilega falin, að fréttastofa
hinnar hlutlausu stofnunar
hefði ekki gert það betur þótt
hún hefði látið upplesara sin.i
talá P-mál! Drusluháttur og
lubbaskapur borgarablaðanna
í þessu efni er með slíkum ó-
dærnum. að manni býður við
liverju or&i, sem þau skrifa
um endurheimf handritanna.
Herra Hans Hedtoft hefur
tekið handritamálið út af dag-
skrá. Það er hætt við því, að
sá sósíaldemókratíski fórseta-
úrskurður muni ekki eiga sér
langan aldur. Handritamáliö
verður nefnilega ekki tekið út
af dagskrá fyrr en það hefur
verið leyst á viðunandi hátt.
Fundurinn kann að verða lang
ur, fundinum kann að verða
frestað, en að lokum verður
málio afgreitt. Það mun aldrei
gróa um heilt með Dönum og
íslendingum fyrr en saga vor
er komin að fullu heim.
Baráttan fyrir endurheimt
íslenzku handritanna felur í
sér eina hættu, sem nauðsyn-
legt er s.ð varast. Það er sú
hætta, að val'rið verði upp aft-
ur það „Danahatur“, sem ríkti
með þjóðinni á fyrri árum
sjálfstæðtóbaráttunnar. Það er
alls ekki ósennilegt, að borg-
araflokkarnir íslenzku, hið
hálfameríska landsölulíð,
reyni að hressa upp á blakk-
aðan þjóðertiisheiður sinn með
því að skreyta sig „Daná-
hatri“ að góðum og gömlum
sið. Það er skylda allra
sannra tslendinga, ekki sízt
sósíalista, að kveða niður sem
s fjótast draug „Danaiiaturs-
ins“ ef í ljós skyldi koma,
að hann lægi ekki kyrr. „Dann.
íiatrið“ gegndi síau sögulega
hlutverki þegar þurfti að sarn-
' fylkja þjóðinni til stjómar-
farslegs'sjálfstæöis. Það væri
bæði glæpur og heimska að
bregða þessu vopni á tiýjan
leik í baráttunni úm handrit-
in. Handritamálið verður ekki
leyst nema með gagn-
kvæmum fekilningi þeirra
þjóða, er Danmörku og Is-
land byggja. Sumum kann að
virðast leið skilningsins löng.
En önnur leið er ekki fær.
Kommúnistaflokkur Dan-
merkur hefur frá því handrita
málið kom á dagskrá sýnt
okkur íslendingum einstæða
drenglund. Viðbrögð okkar
hafa hins vegar verið með
slíkum hætti, að slíks eru
engin dæmi á byggðu bóli.
Okkar málglöðu stúdentafé-
lög þegja nú þegar ekki er
annars af þeim krafizt en aö
sýna almenna kurteisi. Obbinn
af öllum blöðum landsins
leyna lesendur sína þess, að
flokkur hins róttæíka danska
verkalýðs hefur gert málstað
íslendinga að sínum. Að Þjóð-
viljaniun undans!kildum hafa
engir einstaklingar og engin
félagssamtök látið svo lítið
að votta Kommúnistaflokki
Danmerkur þakklæti sitt
fyrir þá hollustu og virð-
ingu, sem hann hefur tjáð ís-
lenzkum menningarafrekum.
Það er auðsætt að íslenzk
kurteisi kostar peninga á því
náðarári 1954.
Eg lýk svo máli mínu, en ég
vænti þess að áður en íslenzk-
ir sósíalistar slíta þessum
mannfagnaði minnist þeir orð-
anna í þakkarávarpi íslenzkra
stúdenta til Balthazars
Christensens: að nokkur
stuðningur sé í því, að 'það
sem rétt er mælt sé rétt met-
ið.