Þjóðviljinn - 10.06.1954, Síða 7

Fimmtudagur 10. júní 1954 — ÞJÓÐVILJINN — (7
..Egill rauÖi“, annar nýsköpunartogari Neskaupstaðar.
Neskaupstaður 25 ára
um. En þó má geta þess, að
ef unnt verður að reka togar-
ana, má fullyrða, að bæjarbú-
ar muni fyllilega haida í horf-
inu hvað afkomu snertir. En
neyðist bærinnt til að stöðva
rekstur togaranna um lengri
tíma, má telja víst, að afkoma
manna versni stórum, nema að
svo vel vildi til, að afli glædd-
ist aftur á Austfjarðamiðum.
— Hver eru helztu viðfangs-
efni bæjarstjórnar nú og fyrir-
ætlanir um framkvæmdir í
nánustu framtíð?
— Auk útgerðarinnar, sem
Atvinnutæki nýsköpunaráranna
undirstaða góðrar afkomu fólksins
Þar skildum við síðast við
Neskaupstað að hátíðisdögum
25 ára afmælisins var lokið og
framundan önn virkra daga.
Sú fregn hafði borizt að Egill
rauði væri væntanlegur næstu
daga með 300 lestir af fiski.
Og ekki þarf að dveljast lengi
á Norðfirði til að finna hvern-
ig nýsköpunartogararnir tveir,
Egill rauði og Goðanes, móta
atvinnulíf bæjarins og veita
beint og óbeint hundruðum
bæjarbúa lífsuppeidi.
í hátíðaræðu Bjarna Þórðar-
sonar bæjarstjóra var vikið að
atvinnumálum og horfum í
Neskaupstað. Eg bað hann að
segja lesendum Þjóðviljans
nokkru nánar frá bæjarmál-
unurrr, og koma hér spurning-,
ar mínar og svör hans.
— Hver er þáttur bæjarins
í atvinnulífinu?
— Hvað snertir þátttöku í
framleiðslunni, má heita, að
rekstur togaranna og fiskverk-
un við þann rekstur sé eina
' beina þátttaka bæjarins í fram-
leiðslustörfunum. Bærinn á og
rekur tvo togara, Egil rauða
og Goðanes. Þessi rekstur er
það unrfangsmikill, að bærinn
er stærsti atvinnurekandinn á
staðnum.
— Hvert er gildi togaranna
íyrir atvinnulíf bæjarbúa?
— Með sanni má segja, að
á síðustu árum hafi afkoma
bæjarbúa að langmestu leyti
byggzt á togaraútgerðinni.
Vegna margra ára aflabrests á
fiskirrúðum Austfirðinga hef-
ur bátaflotans gætt miklu
minna í atvinnulífinu en eðli-
legt getur talizt. Til að við-
halda atvinnu í bænum hefur
verið lögð á það áherzla, að
togararnir legðu hér upp afla
sinn, en vegna fjarlægðar
staðarins 'frá helztu fiskimið-
um togaranna hefur heima-
löndun í þetta stórum stíl oft
verið úígerðinni fremur óhag-
stæð.
Á togurunum hafa margir
sjómenn atvinnu sina og á
vegum togaranna beinlínis
starfar fiöldi verkafólks, sem
hefur þaðan meginhluta tekna
sinna. Sú vinna er fyrst og
fremst við afgreiðslu skipanna,
skreiðarverkun, saltfiskverkun,
pökkun á saltfiski og skreið
o. s. frv. — Skreiðarverkun tog-
aranna er allmikil og fylgir
henni mikil vinna. Sama er að
segja um saltfiskverkunina. Á
síðasta ári höfðu mörg heimili
góðar tekjur af að taka salt-
fisk til verkunar (sólþurrkun-
ar) i ákvæðisvinnu.
Bjarni Þórðarson
bæjarstjóri Nesi;aupstaðar
Auk þess er svo geysimikil
vinna, sem ekki er beinlinis á
vegum togaranna, en er þó að
þakka rekstri þeirra. Er þar
einkum átt • við hráefnisöflun
þeirra fyrir frystihúsin, en að
undanförnu hafa þau einkum
unnið úr togarafiski. Einnig
hafa þurrkhúsin fyrst og
fremst haít togarafisk til
verkunar.
Erfitt' er að sjá, hvernig
menn hefðu geíað lifað hér á
síðustu árum, ef togaranna
hefði ekki notið við.
— Hvernig eru atvinnuhorf-
ur og afkomuhorfur manna vf-
irleitt?
— Þeirri spurningu er erf-
itt að svara svo að á verði
byggt. Bær, sem byggir alla
afkomu sína á fiskveiðum eins
og Neskaupstaður gerir, býr
alltaf við mikið öryggisleysi í
þessum efnum. En þess má
geta, að nú um mörg ár hafa
heildartekjur bæjarbúa vaxið
jafnt og þétt ár frá ári og
hafa án efa aldrei verið eins
háar og síðasta ár, þó að tölur
þar að lútandi liggi ekki fyrir
enn.
Það sem af er þessu ári má
telja, að atvinna hafi verið
góð, þótt eyður séu þar i, og
tekjur verkafólks góðar. Um
framtíðarhorfur vil ég sem
minnst segja, vegna óvissunn-
ar sem alHaf fylgir fiskveiðun-
er mál málanna hjá okkur, er
sjúkrahússbyggingin okkar að-
almál. Bygging þess er vel á
veg komin og ég þykist sjá
hilla undir þann dag, er það
getur hafið starfsemi sína. Það
verður áreiðanlega merkur
dagur í sögu bæjarins, þegar
sjúkrahúsið verður vrigt. Það á
að geta tekið á móti um 30
sjúklingum og verður vel búið
að öllu leyti.
Þá hefur og verið byrjað á
iþróttavelli. Það er þó aðeins
byrjunin, en gerð iþróttasvæð-
isins verður mikið verk.
— Hvað vantar helzt til
framhaldandi vaxtar bæjarins?
—■- Það er sitt af hverju, sem
okkur vantar. — Af atvinnu-
tækjum- held ég að við höfum
mesfa þörf fyrir hæfilega stóra
síldarbræðslu, svo okkur megi
takast að notfæra okkur síld-
v’eiðarnar við Austurland. Bær-
inn hefur gert talsverðar upp-
fyllingar, en við getum ekki
orðið samkeppnisfærir fyrr en
bræðslan er fengin. I vor verð-
ur haldið áíram að gera upp-
fyllingu og við það batnar enn
aðstaðan til söltunar. Eg tel
rétt, að hlutafélag framleið-
enda reisi bræðsluna, gjarnan
með þátttöku hafnarsjóðs og
bæjarsjóðs.
En ef á allt er litið, verður
að tel.ia, að Norðfirðingar séu
vel settir með framleiðslutæki.
Þau eru að vísu einhæf. ein-
göngu, eða svo til, miðuð við
fiskveiðar og hagnýtingu sjáv-
arafla, en þau eru góð og af-
kastamikil.
Nokkuð annað verður uppi á
teningnum, ef litið er á ýms-
ar stofnanir til aukinnar
menningar og bættrar aðstöðu
til að vinna að menningarmál-
um. Hin atvinnulega uppbygg-
ing heíur verið látin ganga
fyrir, en aðrar nauðsynlegar
framkvæmdir hafa verið látn-
ar mæta afgangi. Það, sem
okkur einkum vantar af slík-
um stofnunum, er myndarlegt
félagsheimili. Reynt er að koma
á samtökum um byggingu fé-
lagsheimilis og hefur bærinn
samþykkt aðild að þeirri bygg-
ingu. Þá væri og þörf á bygg-
ingu húss fyrir gagnfræðaskóla
og bókhlöðu. Bókasafn kaup-
staðarins er allmikið að vöxt-
um,- en hefur jafnan verið á
hrakhólum með húsnæði. Enn-
fremur þyrftum við að cignast
sérstakt íþróttahús.
ic
Hér lýkur svörum Bjarna.
Það væri freistandi efni i
margar greinar að rekja bar-
áttu norfirzkra sósíalista fyrir
atvinnulegri uppbyggingu stað-
arins, sem Bjarni nefnir svo.
Það er líka freistandi þegar
komið er austur á land að láta
ekki áætlun úm fjögurra daga
viðdvöl standast. En stundum
eru freistingar til þess að
standast þær, og hér verður að
naegja stuttleg frásögn af
mesta atvinnutæki Neskaup-
staðar auk fiskiflotans.
Það er enginn smábæjar-
bragur á Fiskvinnslustöð SÚN
(Samvinnufélags útvegsmanna,
Neskaupstað), þegar nóg berst
af fiski og stöðin í fullum
gangi. Þá eru þar að starfi 60
—70 manns, karlar og konur.
Þarna fer fram margs konar
vinnsla úr sjávarfangi. Þar er
hraðfrystihús, sem afkastað get-
ur 15 smál. fiskflaka á sólar-
hring. Er aðstaðan góð til
hraðfrystingar, vinnusalur stór
og bjartur. Fiskvinnslustöð-
in stendur rétt innan við bæ-
inn, og hefur fyrirtækið bíl er
flytur fólkið úr bænum og í
mat og úr, 'aðra þá ferð í
vinnutíma þess.
Úrganginn úr fiskinum flytja
færibönd beint i sambyggða
fóðurmjöísverksmiðju. Hún
vinnur úr 20 smálestum á sól-
arhring, 4 smálest af mjöli.
Er það gufuþurrkað en það er
að því leyti frábrucðið eld-
þurrkuðu mjöli að það brennur
aldrei, og er Ijósara á litinn.
' Hefur norðl'irzka mjölið reynzt
vel og er eftirsótt vara.
Þá eru í fiskvinnslustöðinni
saltfiskverkun og þurrkhús,
sem hefur verkað og þurrkað
fisk úr togurum. Lifrarbræðsla
er nýuppsett, sem bræðir lif-
ur frá bátaútgerðinni. Og ekki
má gleyma isframleiðslunni
með ísgeymslu fyrir 180 smá-
Jóhannes Stefánsson
íramkvæmdastjóri S.Ú.N.
lestir. Þar er framleiddur svo-
nefndur skclís, eftir danska
Atlas-kerfinu. Þetta er eina ís-
framleiðslan á Austur- og
Norðausturlandi og haía Aust-
fjarðatogararnir fjórir fengið
nær allan ís sinn þaðan en
auk þess er selt mikið til ann-
arra fiskiskipa. Þetta er talinn
afbragðsgóður ís og heíur
Fiskvinnslustöðin selt um 3000
smálestir af honum árlega und-
anfarin tvö—þrjú ár. Er hann
seldur á 100 kr. smálestin kom-
in um borð, og mun ekki ann-
ars staðar á lanclinu fást ódýr-
ari ís.
Þess má geta að árið sem
leið var byggð bátabryggja við
fiskvinnslustöðina, og ýmsar
nauðsynlegar endurbætur gerð-
ar á hraðfrystihúsinu.
Rekstur þessarar ágætu fisk-
vinnslustöðvar er nú aðalverk-
efni SÚN. en það er eigandi
hennar. Samvinnufélag útvegs-
manna í Neskaupstað er orðið
22 ára, stofnað 1932. Það hefur:
haft umfangsmikinn rekstur,
var t. d. um skeið mikill fisk-
útflytjandi. Vísirinn að fisk-
iðjuverinu var Htil beinamjöls-
verksmiðja, sem norskur mað-
ur reisti nokkru fj’rir 1930 á
þessum stað, en í sinni núver-
andi mynd eru það eitt fyrir-
tækja nýsköpunartímans. Það
óhapp vildi til 1950 að verk-
smiðjuhús stöðvarinnar brann
og ýmis verðmæti skemmdust.
Vantar mikið á, að fiskvinnslu-
stöðin sé fullgerð og hefur útlit
hússins og einstakir hlutar
stöðvarinnar verið látið sitja á
hakanum til þess að hægt væri
að hefja af krafti rekstur henn-
ar. En þetta er mikið hús, einn-
ig án þess sem á vantar, jafn-
lítið og það lætur yfir sér að
útliti, dýrmætt, ómetanlegt. at-
vinnutæki útvegsbænum.
★
Á 'sama stað er olíustöð sam-
vinnufélagsins Olíusamlags út-
vegsmanna í Neskaupstað, með
1100 smálesta olíugeymi sem
nú er notaður fyrir togaraoliu,
og bryggja með leiðslum. Sam-
lagið selur einnig útvegsmönn-
um aðrar olíur. Þetta fyrir-
tæki er undir sömu fram-
kvæmdastjórn og SÚN, en
framkvæmdastjóri þeirra er nú
Jóhannes Stefánsson, einn
hinna þriggja ungu leiðtoga
hins unga bæjarfélags, sem að
öllum ólöstuðum hafa borið
hita og þunga forystunnar í
markvissri sókn Neskaupstað-
ar til þeirrar ágætu afkomu
sem þar er nú, og þess góða
álits, sem bærinn nýtur um allt
land, jafnt hjá stjórnmálaand-
stæðingum ungu forystumann-
anna og samherjum þeirra.
Og sú sókn hefur ekki allt-
af verið auðveld, sú leið ekki
alltaf greiðfær. Það er ekki
hægðarleikur fyrir 1320 manna
bæjarfélag að koma í verk á
fáum árum þeim miklu fram-
kvæmdum sem unnar hafa
verið í Neskaupstað: Þetta fá-
menna bæjarfélag hefur eign-
azt tvo nýsköpunartogara og
ágætan bátaflota, fiskvinnslu-
stöð, dráttarbraut og vél-
smiðju, hafnarmannvirki, raf-
stöð, sjúkrahús nærri full-
byggt — og að sjálfsögðu orð-
ið 'jafnframt þeirri gífurlegu
fjárfestingu að fullnægja eftir
megni margvíslegum öðrum
sameiginlegum þörfum bæjar-
búa.
Fyrirtæki Neskaupstaðar
hafa heldur ekki farið var-
hluta af afleiðingum stjórnar-
stefnu afturhaldsins í landinu,
frá því ny'sköpunarstjórnin fór
frá völdum. Nokkrum sinnum
hefur hlakkað i andstæðingum
ráðamanna Neskaupstaðar, er
erfiðleikar með rekstursfé fyr-
irtækja bæjarins hafa þrengt
mest að, en Norðfirðingar hafa
skilið hver þörf var að þjappa
sér saman til varnar því mikla
verki, sem unnið hefur verið
á skömmum tíma til trygging-
ar atvinnu og velmegun bæj-
arbúa. S. G.